تعریف ارتباطات سازمانی

ارتباطات فرآیندی است آگاهانه یا ناآگاهانه ، خواسته یا ناخواسته که از طریق احساسات و نظرات، به شکل پیامم هایی کلامی و غیرکلامی بیان گردیده، سپس ارسال، دریافت و ادراک می شوند. این فرآیند ممکن است ناگهانی، عاطفی، و یا بیانگر ؛ مبین اهداف خاص برقرار کننده ارتباط ،باشد. ارتباطات فرآیند تبادل دو جانبه اطلاعات با سایر افراد است. اطلاعات هر نوع تفکر یا اندیشه ای است که مدیران و کارکنان تمایل دارند به طور دو جانبه با دیگران مبادله کنند .

عباسی، ارتباطات سازمانی را در کتاب خود ؛ مدیریت روابط عمومی ،اینگونه تعریف می کند: روابط انسانی در سازمان عبارت است از فرآیند برقراری، حفظ و گسترش روابط هدف دار، پویا و دوجانبه در بین اعضای یک سیستم تا سازمان اجتماعی مانند اداره، کارخانه، مدرسه و آموزشگاه با تأمین نیازهای مادی و معنوی افراد سبب ایجاد تفاهم، احساس رضایت و خرسندی متقابل کارکنان و کارگران با یکدیگر شده و زمینه ی انگیزش و رشد یافتگی افراد را در جهت رسیدن به اهداف سازمان فراهم سازد. بدین منظور، هر مسئولی باید کوشش کند تا رابطه دو جانبه مثبت همراه با حس تفاهم و احساس رضایت متقابل و سازنده به وجود آورد.

در یک تعریف جامع ترمی توانگفت: ارتباطات سازمانی بر فراگردی دلالت دارد که طی آن مدیران به تبادل اطلاعات و معانی با افراد و واحدهای داخل وخارج سازمان می پردازند . ارتباطات سازمانی همراه با توسعه روان‌شناسی صنعتی، روان‌شناسی اجتماعی،علوم ارتباطات، رفتار سازمانی و علوم اداری صورت گرفت و تئوری‌های رایج و مفاهیمی كه صاحب‌نظران ارتباطات سازمانی مطرح كرده‌اند، عموماً توسط متخصصان رشته‌های مذكور شكل گرفته است.

ارکان اصلی فرایند ارتباطات

جان کاتر، ارتباطات را به صورت زیر تعریف کرده است: یک فرستنده پیام، پیامی را از طریق وسیله یا ابزاری به گیرنده پیام می فرستد که او به آن پاسخ می دهد. در این شکل ساده می توان الگویی به طریق زیر ارائه کرد. فرستنده پیام؛ پیام ؛ گیرنده پیام. الگوی مزبور نشان می دهد که در یک ارتباط سه رکن اصلی وجود دارد. بدیهی است که اگر یکی از آنها حذف شود، ارتباط برقرار نمی گردد. در یک فرآیند ارتباط هفت بخش وجود دارد:

فرستنده پیام یا منبع پیام : آغازگر ارتباط است. در یک سازمان، فرستنده پیام کسی است که دارای اطلاعات است و هدف وی این است که آن را به یک یا چند نفر اطلاع دهد.
به رمز درآوردن پیام : زمانی انجام می شود که فرستنده پیام، اطلاعات را به صورت یک رشته علامت یا نماد درآورد. به رمز درآوردن پیام از آن جهت لازم است که اطلاعات تنها باید بین یک نفر و نفر دیگر از طریق علامت و نشانه مبادله شود.
پیام: اطلاعاتی است که فرستنده پیام آن را از نظر فیزیکی به صورت رمز درآورده است. پیام ممکن است به هر شکل و صورتی باشد و فرد دیگری آن را دریافت و درک کند.
کانال یا مجرای ارتباطی : وسیله ای است برای ایجاد ارتباط بین فرستنده و گیرنده پیام مثل: هوا برای انتقال صوت ،غالباً نمی توان کانال ارتباطی را از پیامد جدا کرد.
دریافت کننده یا گیرنده پیام : شخصی است که اندام های حسی او احساس می کنند که پیام را دریافت کرده اند. امکان دارد گیرنده پیام، یک یا چند نفر باشند.
از رمز خارج کردن پیام : فرایندی است که به وسیله آن گیرنده پیام، پیام را تفسیر می کند. گیرنده باید ابتدا پیام را دریافت کند سپس آن را تفسیر کند.
بازخورد نمودن نتیجه: مسیری دارد که در جهت عکس فرایند ارتباط است که در آن واکنش گیرنده پیام به فرستنده پیام داده می شود. بازخورد ممکن است مستقیم و یا به صورت غیرمستقیم باشد.
پارازیت: پارازیت را می توان عاملی تعریف کرد که پیام را تحریف می کند. وجود پارازیت ممکن است از فرستنده، وسیله ارتباط و یا گیرنده باشد.

تعریف ارتباطات درون سازمانی

هر سازمانی علاوه بر داشتن ارتباطات برون سازمانی، دارای نوعی رابطه با محیط درونی سازمان است که از آن به عنوان ارتباط درون سازمان نام برده می شود. ارتباط درون سازمانی، شكلی از ارتباط میان‌فردی است؛ كه در آن، ارتباط، ناظر به روابط كاری كاركنان درون یك سازمان می‌باشد.در دهه‌ی 1980 مطالعه ارتباطات سازمانی از رشدی سریع برخوردار شد و تعداد زیادی از رویكردهای متدولوژیكی و تئوریكی را شامل گردید. برخی از كوشش‌های تحقیقی كه از افق‌های جدید در تحقیقات مربوط به ارتباطات سازمانی به‌شمار می‌روند عبارتند از:

دیدگاه پردازش اطلاعات
دیدگاه بلاغی
دیدگاه فرهنگی
دیدگاه سیاسی.

توانایی برقرار کردن ارتباط مناسب، قدرت ما را در تبادل نظرات افزایش می دهد و تخیلات مبهم تبدیل به واقعیت می شوند. نظرات و عقاید جدید شکل می گیرند، بررسی و طبقه بندی شده و سرانجام به نظرات قبلی افزوده می شوند. براساس تعریفی علمی، ارتباطات فرآیندی پویا، پیوسته، برگشت ناپذیر، تعاملی و زمینه ای است.

ارتباط پویا: ارتباطات فرآیندی پویا است، زیرا پیوسته از حالتی به حالت دیگر تغییر می کند اگر دیدگاه ها، توقعات، احساسات و عواطف افرادی که در حال برقراری ارتباط هستند تغییر کند، ماهیت ارتباط آنها نیز تغییر خواهد کرد.

ارتباط پیوسته: ارتباطات فرآیندی پیوسته است، زیرا هرگز متوقف نمی شود. مغز ما همواره فعال است و ما همواره در حال برقراری ارتباط هستیم.

ارتباطات برگشت ناپذیر: ارتباطات فرآیندی برگشت ناپذیر است، زیرا هنگامی که پیامی می فرستیم نمی توانیم آن را بی اثر کنیم. هنگامی که نگاهی معنادار می اندازیم یا عصبانی می شویم دیگر نمی توانیم آثار آن را به طور کامل پاک کنیم. معذرت خواهی و افکار ما نیز تا اندازه ای می تواند آنچه را که اتفاق افتاده است بی اثر سازد.

ارتباطات تعاملی: ارتباطات فرآیندی تعاملی است، زیرا پیوسته با خود و دیگران در تماس هستیم. اطرافیان نسبت به سخنان و اعمال ما واکنش نشان می دهند و ما نیز در برابر سخنان و اعمال دیگران. واکنش نشان می دهیم و به پاسخگویی می پردازیم. بنابراین چرخه ای از کنش و واکنش ها، مبنا و اساس فعالیت های ارتباطی ما قرار می گیرند.

ارتباطات محتوایی ؛ زمینه ای : ارتباطات فرآیندی محتوایی است. زیرا ارتباطات وابستگی زیادی به کل تجربه انسانی ما دارد. پیچیدگی ارتباطات ما را وادار می کند تا دانش و مهارت های لازم برای برقراری ارتباط را کسب کنیم و با محیط هماهنگ شویم. ارتباطات اصلاحی فراگیر است که همه موضوعات را در سازمان شامل می شود. این مسئله هم در سطح نظری و هم در سطح عملی وجود دارد و رابطه بین سازمان و ارتباطات را تحت تأثیر قرار می دهد.

پانتام ؛ رشته ارتباطات سازمانی را متشكل از سه محور اصلی ارتباطات گفتاری می‌داند كه عبارتند از:

سخنرانی عمومی
متقاعدسازی
تحقیقات علوم اجتماعی مربوط به ارتباط درون سازمانی، ارتباطات گروه‌های كوچك و ارتباطات جمعی.

تاریخچه ارتباطات سازمانی

رشته ارتباطات سازمانی در اواسط قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت . اندیشه های نوین در علم ارتباطات اجتماعی در قرن بیستم رشد و پرورش یافتند. اما تفکرات اجتماعي، فيلسوفانه و حتي تفکرات زيبايي شناسانه و هنری انديشمندان هزاره هاي اخير همگي در خدمت تدوين و ترکيب نظريه هاي ارتباطات اجتماعي اخير بوده اند. در واقع پويايي اين علم نيز مانند بسياري علوم ديگر از انديشه ايرانيان، روميان و يونانيان پيش از ميلاد مسيح، آغاز شده است. ويلبر شرام در کتاب زندگيوانديشهپيشتازانعلمارتباطاتتأکيدميکند:

رومي ها فعل ارتباط ؛ را به کار بردند و يوناني ها داراي ريشه ؛ سخنوري و بلاغت، بوده اند. در يونان به تحليل و آموزش ؛ علم معاني بيان ، مي پرداختند که در مفاهيم ؛ اقناع ، و تبيين، معنا مي يافتند. افلاطون یکی از کتب کلاسيک تاريخ مطالعه ارتباطات را به صورت؛ تمثيل در غار، تأليف نمود. در اين رابطه شرام فعاليت هاي فکري ارسطو، سقراط، افلاطون، سفسطه گرايان، کنفسيوس، سزار به عنوان يک خبر نگار جنگي، تاريخ دانان و شعرا را يادآوري مي کند. بشر در قرون متمادي از آثار دست نويس جهت انتقال دانش و اطلاعات استفاده مي کرد. جارچيان نيز در حکم وسايل ارتباطي شفاهي به ايفاي نقش مي پرداختند. حروف فلزي کشف شدند. سپس صنعت چاپ به سمت کاغذ هاي خبري و سپس به سوي روزنامه ها توسعه يافتند فروشگاه هاي چاپ و نشر، به فروش کتاب هاي توليد شده پرداختند. پس از اين حرکت اجتماعي، ارتباطات انساني از برجستگي متفاوتي در جامعه برخوردار شد. ، دامنه وسایل ارتباطی مکتوب و به تبع زمینه های رشد علم ارتباطات گسترش یافت.

به گونه اي که در طول زمان در اوايل قرن 16 با جريان 20 ميليون کتاب در اروپا مواجه هستيم. پس از اين دوره به طور فزاینده ای با برجستگي مسايل مرتبط با وسايل ارتباط جمعي خصوصا مکتوب مواجه هستيم. اکثر دولت هاي اروپايي در قرون 16 و 17 آزادي نشر را خطري بالقوه براي امنيت کشور محسوب مي کردند، چرا که منبع خبري جز منبع حکومت در اختيار مردم قرار مي داد و از نظر دولت ها مخل امنيت عمومي در نظر گرفته مي شد.. زيرا آنها با تکيه بر حکومت اقتدار گرا، به محدود کردن انتشارات مي پرداختند. در ابتداي قرن 17 فکر تأسيس نوعي روزنامه که در فواصل منظم و مرتب چاپ شود، در اروپا مطرح شد حال آنکه دولت ها مانع چاپ و نشر می شدند. اين ايده باعث شد دولت ها برای پیشگیری از تحرکات بخواهند که ناشران جهت امور چاپي از ؛ مجوز نشر، استفاده نمايند. به این ترتیب مطالب نشریات تا حد زیادی تحت کنترل دولت ها قرار گرفت.

تحرکاتي که از سوي انديشمندان در قرن 17 انجام شد و جنگ هاي استقلال طلبانه قرون 17 و 18 باعث شد رسانه هاي چاپي به سرعت درگير مسئله شوند و ترس حکومت ها از تلاش آنها بر ضد امنيت عمومي؛ و در واقع امنیت وجودی دولت ها ، به شکل گيري انديشه هایی در رابطه با ارتباطات انساني، آزادي سياسي، اخلاقي نشر، آزادي بيان، آزادي مطبوعات و حق دانستن منجر شد. اين مجادلات از سويي منجر به چاپ کتاب مشهور جان استوارت ميل به نام ؛ در باب آزادي ، شد. از سوي ديگر ماکياولي در کتاب خود به دقت به افکار عمومي توجه مي کرد و پادشاهان را به چگونگی جلب افکار عمومی در قلمروهای سرزمینی گوناگون توجه مي داد. روسو نيز بر توجه دولت ها به افکار عمومي در قانون گذاري تاکید مي کرد. دامنه اين علم با انديشه هاي ولتر، کارلايل و مارکس در رابطه با سياست و عقايد و افکار عمومي و ارتباطات اجتماعي گسترده تر شد.

پس از جنگ جهاني اول انديشمندان در عرصه تبليغات جهاني وارد شدند و نيز روزنامه نگاران ماهري که نقش جهت دهي به افکار عمومي را به عهده داشتند مانند : والتر ليپمن ، اين علم را گسترش دادند. لیپمن از جمله اندیشمندانی بود که تلاش بسیاری در رابطه با مباحث افکار عمومی داشت. به مرور صنايع ظهور فيلم و راديو و تلويزيون و رسانه هاي الکترونيک نيز پا به عرصه گذاشتند و راه توسعه ارتباطات را هموارتر و فراخ تر نمودند.تا پیش از 1930 دنياي ارتباطات محققان بزرگي را تجربه مي نمايد. کولي، ديويي، پارک، سايپر، لاسول، ليپمن، لوين محققين بزرگي بودند که آثاري در حوزه ارتباطات داشتند. در دهه 1930 پيشرفت هاي تدريجي خصوصاً توسط لازارسفلد، لوين، لاسول و هاولند انجام شد. سال هاي قبل از دهه چهل سال هاي بسترسازي مطالعات ارتباط و سال هاي دهه 40 و 50 سال هاي رشد متفکران این حوزه بود.

به مرور شمار محققان اين حوزه افزايش يافت. آموزش و تحقيق گسترش يافت. و واحد هاي دانشگاهي و موسسات پژوهش تأسيس شدند. دامنه اين علم هم به علت مطالعات ارتباطي و هم به علت بحث تبليغات سياسي و تجاري که در اين علم مي گنجند به شدت وسعت يافت. دليل ديگر نيز وقوع جنگ هاي پي در پي و مسايل ناشي از آن بود که خبر نگاري و نيز تأثيرگذاري بر افکار عمومي و … را به شدت با اهميت نمود. فعاليت هاي سياسي سياستمداران بايد به گونه اي انسان دوستانه بر کام افکار عمومي مي نشست، اين شرايط به علاوه پاره ای علل دیگر منجر به رشد علم ارتباطات و تئوري هاي آن شد. لازم به ذکر است که بخش وسیعی از اندیشه های ارتباطی به طور مستقیم و یا غیر مستقیم از اندیشه مارکس منشا گرفته است. از این رو اشاره بسیار مختصری به اندیشه وی می گردد. شرایط و زمینه تاریخی و اقتصادی مارکس برای او دیدگاهی افراطی نسبت به مسائل زندگی انسان ایجاد نمود. در ضمن باید توجه نمود که از بین رسانه ها مارکس تنها با مطبوعات و آن هم به شکل پیش از توده ای شدن آشنا بود. بنابراین تحلیل وی از رسانه های مدرن را تنها می توان پیش بینی نمود.

مارکس، رسانه ها را ابزار توليد می داند و معتقد است که این رسانه ها با سرمايه داري صنعتي، عوامل توليد و روابط توليدي منطبق با آن منطبق شده اند.از ديدگاه مارکس، رسانه ها بطور انحصاري در مالکيت و خدمت انحصاری طبقه سرمايه دارهستند که با یک سازمان دهی وسیع ملی و بین المللی و با استفاده از ارزش اضافه کار به استثمار مادی کارگران فرهنگی می پردازد. در عین حال رسانه ها با تکیه بر سود بیش از اندازه به استثمار مادی مصرف کننده می پردازند. رسانه ها در اندیشه مارکس در یک برنامه ریزی به انتشار ایدئولوژیک افکار و ارزش های طبقه حاکم می پردازند و مانع از رشد و بروز اندیشه های متفاوت و یا مخالف می شوند. به این ترتیب مانع رشد آگاهی طبقه کارگر شده و از شکل گیری گروه های سازمان دهی شده مخالف پیشگیری می کنند. چنانکه دیده می شود وی روی خوشی به رسانه ها نشان نمی دهد و از پیامدهای مثبت رسانه ها به نکته ای اشاره نمی نماید. اندیشمندان تاثیر گذار بسیاری در زمینه علوم ارتباطات اجتماعی دیده می شود. این جستار به ارائه نظر برخی از مطرح ترین این اندیشمندان می پردازد.

این رشته، امروزه در صحنه های علمی از جایگاه ثابتی برخوردار است و صاحب منصبان سازمانهای خصوصی و دولتی تأثیر زیادی داشته است.علم ارتباطات سازمانی به صورت دانشی نظام یافته در نیمه دوم قرن بیستم ظهور یافت، در واقع ریشه علمی آن متعلق به بیش از 50 سال پیش است. در این مبحث چهار مکتب فکری که تأثیر بسیار زیادی بر نظریه و عمل در ارتباطات انسانی داشته اند بررسی می کنیم، این چهار مکتب عبارتند از رویکرد سنتی ؛ کلاسیک ، رویکرد ارتباطات انسانی، رویکرد سیستمی و رویکرد اقتضایی. اگرچه این مکاتب فکری از پیشینه های تاریخی در زمینه ارتباطات سازمانی برخوردارند اما موضوعاتی ؛ مرده ، و یا ایستا نیستند و برای فهم و جایگاه ارتباطات سازمانی از اهمیت ویژه برخوردارند.

منبع

برهان یزدانی، محمد حسین(1393)، تاثیر ارتباطات درون سازمانی با میزان رضایت شغلی پرسنل، پایان نامه کارشناسی ارشد، علوم ارتباطات اجتماعی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید