یادگیری الکترونیکی چیست؟

تعاریف یادگیری الکترونیکی

یادگیری الکترونیکی این فرصت را برای فراگیران فراهم می­کند تا در مواردی مانند شرکت در یادگیری، روش بکارگیری ابزار، زمان لازم برای یادگیری، میزان و سطح یادگیری، محل یادگیری و فرد یاددهنده تصمیم بگیرند و به این دلایل انگیزه بالایی برای یادگیری دارند.تحقیقات نشان­ داده­اند که یادگیری این افراد پایداری و تداوم بیشتری دارند و فرایند یادگیری مسئولیت پذیرترند، زیرا بر سرعت یادگیری خود کنترل و نظارت دارند و از همه مهمتر اینکه با استفاده از فناوری­ها مهارت های لازم برای دسترسی، پردازش اطلاعات مورد نیاز برای مقصود و هدف خاصی بهره مند می­شوند. کلارک و مایر در 2003 یادگیری الکترونیکی را به عنوان آموزش ارائه شده از طریق دیسک نوری، اینترنت یا اینترانت با ویژگی های زیر تعریف می­کنند:

• گنجاندن محتوای مرتبط با هدف یادگیری
• استفاده ار تعامل مانند کاربرد مثال و تمرین برای کمک به یادگیری
• استفاده از عناصر رسانه­ای مانند واژه ها

ایجاد دانش نو و مهارت­های مرتبط در واقع e در E- learning  به چگونگی انجام یادگیری (شکلی که مطالب ذخیره می­شوند) اشاره دارد .حرف learning در ترکیب E- learning   اشاره به ماهیت (محتوا و راههای که به مردم در یادگیری کمک می­کند)اشاره دارد و چرا یادگیری به علت کار(دستیابی به هدف­های فردی و سازمانی)اشاره می­کند.یادگیری الکترونیکی عبارتند­از استفاده از فناوری شبکه، برای طراحی، تولید، انتخاب، اداره و توسعه­ی الکترونیکی  فناوری، یادگیری الکترونیکی را به وجود نمی­آورد بلکه این انسان­ها هستند که با کاوش در مفروضات زندگی افراد فناوری را به وجود می­آورند. به طور عام یادگیری الکترونیکی را می­توان چنین تعریف کرد: هرگونه استفاده از فناوری­­های وب و اینترنت برای آفرینش تجارب آموزشی، البته چنین تعریفی کاملا گسترده و باز است و کمک چندانی برای انتخاب ابزار­های مورد نیاز یک پروژه نمی­کند.

هدف از learner –led  تحویل و توزیع تجارب آموزشی بسیار موثر به هر کدام از فراگیران است و به این نوع یادگیریStandalone E-learning یا   self-direct  E- learning نیز گویند. مندرجات آن می­تواند متشکل از صفحات وب، نمایش­­های مالتی مدیاو سایر تجارب یادگیری تعاملی باشد که در یک سِرور قرار دارد و از آنها نگهداری می­شود. یادگیری الکترونیکی زائیده چرخه تحولات سریع و رو به گسترش تکنولوژ­ی­های نوین به مفهوم واقعی آن است. چرا که تکنولوژی ­قبل از بُعد سخت­افزاری، نمود نرم افزاری دارد .

یادگیری الکترونیکی از منظر فلسفی مبتنی بر دیدگاه ساختن­گرایانه و مشارکتی است و به عقیده متخصصین مهمترین تکنولوژی است که می­تواند رویکرد­های جدید آموزش و تدریس را مورد حمایت قرار­دهد. یادگیری الکترونیکی روش­های تدریس و یادگیری سنتی را متحول­کرده و در تکمیل و توسعه آن نقش به­سزایی را داشته است. با پذیرش اینکه «تعامل» نقش اساسی و مهمی در فرایند تدریس و یادگیری دارد، یادگیری الکترونیکی با بهره­گیری از تکنولوژی­های نو­ظهور، تعاملات گسترده­ای را جهت دسترسی به اطلاعات وسیع به روز و نیز بر قراری انواع ارتباط فراهم می­سازد. تا کنون تعاریف مختلفی از  یادگیری الکترونیکی ارائه شده است. برخی از این تعاریف عبارتند از :

“یادگیری­الکترونیکی از نظر« بلوک » با یادگیری اطلاق می­شود که از طریق اینترنت صورت می­گیرد. از نظر« مازی»یادگیری­الکترونیکی، فناوری شبکه را برای طراحی، انتخاب، اداره و توسعه آموزش به کار می­برد. ازنظر «نیکولز» یادگیری الکترونیکی بهره­گیری از ابزارهای تکنولوژی گوناگون است که مبتنی بر «وب» بوده  یا توسط آن منتشر می­گردد و در خدمت اهداف آموزشی هستند. به عقیده «کراس» که خیلی­ها وی را به عنوان مخترع واژۀ یادگیری الکترونیکی می­دانند، یادگیری الکترونیکی را دارای شش نشانه زیر می داند:

1. یادگیری الکترونیکی توسط اینترنت صورت می­گیرد .
2. یادگیری الکترونیکی با جدیدترین اطلاعات همراه است .
3. یادگیری الکترونیکی می­تواند مجموعه­ای از روشهای آموزشی را در بر داشته باشد .
4. یادگیری الکترونیکی مبتنی بر یادگیری به وسیله تلاش و کوشش توسط خود فراگیر با بهره­گیری از تکنولوژی­­های جدید است .
5. یادگیری الکترونیکی قابلیت انجام فرایند­های اداری از قبیل ثبت نام­ها پرداخت شهریه، نظارت بر روند اجرای فعالیت های دانشجو، تدریس و نظارت و اجرای ارزشیابی از راه دور را فراهم می­سازد .
6. یادگیری الکترونیکی فراگیر محور است و به ویژگی­های فردی فراگیران توجه می­شود

از نظر گریسون و اندرسون یادگیری الکترونیکی به آن نوع یادگیری اطلاق می­گردد که در محیط شبکه و اینترنت و در یک ساخت رسمی به قوع می­پیوندد که در آن مجموعه­ای از تکنولوژی­های چند­رسانه­ای، فرا­رسانه­ای و ارتباطات از راه دور به خدمت گرفته می­شود.در هر حال یادگیری الکترونیکی به آن نوع یادگیری اطلاق می­شود که در محیط شبکه به وقوع می­پیوندد و در آن مجموعه­ای از تکنولوژی­های روز همچون چند­رسانه­ای­ها، فرا­رسانه­­ای­ها و ارتباطات از راه دور به خدمت گرفته می­شود .

در­واقع اینترنت محور اساسی تحولی است که یادگیری الکترونیکی را به وجود آورده است این نوع یادگیری در محیط اینترنت صورت گرفته و از طریق استفاده از تکنولوژی­­های شبکه، ابزارهای الکترونیکی و ارتباطات شبکه­ای تسهیل می­شود. ویژگی اصلی و اساسی یادگیری الکترونیکی، ورای دسترسی آسان به اطلاعات، ویژگی ارتباطی و تعاملی آن است . در راستای رسیدن به یادگیری الکترونیکی مشکل اصلی دسترسی به اطلاعات نیست چرا که ما بیشتر از آنچه تصور کنیم باحجم اطلاعات روبرو هستیم. آنچه در حال حاضر ضرورت آن احساس می­شود و یادگیری الکترونیکی به ما ارائه می­کند، روش­هایی بهتر برای پردازش، معنا بخشی به اطلاعات و خلق مجدد آنها است به گونه­ای که بتوان این اطلاعات را تبدیل و به عرصه دانش بشری وارد کرد. این چالش تنها نوعی معضل در زمینه تکنولوژی نیست بلکه یک مساله اجتماعی بوده و نیازمند راه حلی آموزشی است.

وزارت آموزش و پرورش آمریکا یادگیری الکترونیکی را با دامنه­ی وسیع تعریف می­کند که در سال 2003 منتشر شد: اگر فردی در مسیر یادگیری از فناوری  اطلاعات و ارتباطات استفاده کند در حال استفاده از یادگیری الکترونیکی است .وزارت آموزش و پرورش انگلستان بیان می­کند یادگیری الکترونیکی توانایی تغییر مسیر یادگیری ما را دارد و یادگیری با کیفیت و قابل دسترس را برای هر فردی فراهم می­کند تا اینکه هر یادگیرنده­ای بتواند به تمام پتانسیل خود دست یابد .اپلمنزدر مقاله یادگیری الکترونیکی خود ،توسعه آموزش الکترونیکی را در چهار مرحله معین طبقه بندی کرده است، شامل :

• محیط یادگیری معلم – محور
• محیط چند رسانه ای
• موج اول یادگیری الکترونیکی
• موج دوم یادگیری الکترونیکی

و این پیشرفت­هایی که در یادگیری الکترونیکی صورت گرفته است بر اساس پیشرفت در فناوری­ها به ویژه پیشرفت در اینترنت صورت گرفته­اند.یادگیری الکترنیکی پیوستگی عمیقی با پیشرفت یادگیری از راه دور دارد و یکی از جذابیت­های اصلی آن امکان دستیابی برای یاگیرندگان در هر زمان و مکان است .”آموزش الکترونیکی استفاده از اینترنت برای یادگیری است که از ارتباط اینترنتی مرورگر ب در هر زمان و مکان می توان به این مقصود دست یافت.آموزش الکترونیکی نوع جدیدی از آموزش است که در آن نیازی به حضور دانش­آموز در کلاس درس برنامه­ریزی شده نیست. در­واقع یک محیط آموزش­مجازی در شبکه است”

انواع یادگیری الکترونیکی

“نگاش و همکاران با الهام از دیدگاه فلاش در یک مقاله ای شش سته بندی برای یادگیری الکترونیکی ارائه کردند:و تفاوت و شباهت های آن را مورد دسته بندی قرار دادند.این شش دسته عبارتند از:”

1. یادگیری الکترونیکی با حضور فیزیکی و بدون ارتباط الکترونیکی (از نوع چهره به چهره)
2. یادگیری الکترونیکی بدون فیزیکی و با ارتباط الکترونیکی(از نوع خودآموزی)
3. یادگیری الکترونیکی بدون فیزیکی و با ارتباط الکترونیکی(از نوع غیر همزمان)
4. یادگیری الکترونیکی با حضور مجازی و با ارتباط الکترونیکی(از نوع همزمان)
5. یادگیری الکترونیکی با حضور گاهگاهی و با ارتباط الکترونیکی(ترکیبی/ دوگانه ،از نوع غیر همزمان)
6. یادگیری الکترونیکی با حضور گاهگاهی و با ارتباط الکترونیکی(ترکیبی/ دوگانه ،از نوع همزمان)

بر مبنای یک تقسیم بندی کلی یادگیری الکترونیکی در دو سطح online و offline صورت می پذیرد.

یادگیری الکترونیکی به صورت online: بر کلیه برنامه ها و فعالیت ها و خدمات آموزشی ک از طریق شبکه به صورت دائم در دسترس است و یا اینکه روی خط بدون وقفه ارائه می­گردد آموزش onlineگویند.به عبارت دیگر آموزش بر خط به آن دسته از آموزش های از راه دور گفته می­شود که به وسیله مجموعه­ی وسیعی از نرم­افزارهای کاربردی و رش های مبتنی بر آموزش فناوری، شامل آموزش رایانه ای، اینترنت،…و مدرسه و کلاس و دانشگاه های مجازی صورت می­گیرد .

 یادگیری الکترونیکی به صورت offline: بخشی از آموزش­های الکترونیکی که بر وب، استفاده از شبکه و یا تولید سی­دی­های آموزش صورت می­گیرد را آموزش offlineگویند. از ویژگی­های این نوع از آموزش ،آموزش خود کار و خودآموز بدون تعامل مستمر و دائم با معلم، محدودیت دسترسی به منابع آموزشی و عدم بهره مندی از امکاناتی همچون تالار­های گفتگو می باشد.

یادگیری الکترونیکی را می­توان به طور همزمان و غیر­همزمان نیز تقسیم­بندی کرد:

• یادگیری الکترونیکی غیر همزمان: این نوع یادگیری برای یادگیرندگانی که به طور خود آموز مطالعه می­کنند طراحی شده است .
• یادگیری الکترونیکی همزمان: این نوع از یاگیری از نمونه­های جدید یادگیری الکترونیکی است که کلاس مجازی نیز نامیده می­شود این نوع یادگیری همزمان و هماهنگ از طریق آموزش­هایی توسط مربی در زمان­های مشخص صورت می­پذیرد.

در جایی دیگر یادگیری الکترونیکی را به طور همزمان و ناهمزمان تقسیم بندی کرده­اند:

• یادگیری الکترونیکی همزمان: منظور نوعی از یادگیری الکترونیکی است که افراد در آن به صورت زنده و همزمان می­توانند با هم تعامل داشته باشند و به صورت چهره به چهره (منتهی از طریق شبکه رایانه شخصی)با هم به تبادل افکار، نقطه نظرات و یا اطلاعات بپردازند.
• یادگیری الکترونیکی ناهمزمان: نوعی دیگر از یادگیری الکترونیکی است که در آن زمان و مکان مشخص مطرح نیست و افراد در هر زمان و مکانی که بخواهند می تواند وارد شبکه شود و به تبادل اطلاعات بپردازند .

با این وجود، نظر به اینکه رایانه ها در گذشته چگونه در فرایند یادگیری مورد استفاده قرار گرفتند به درک و فهم آموزش برخط کمک چندانی نمی­کند استفاده از رایانه به حدود  چهار دهه­ی بیش بر­می­گردد و معمولا از آن به عنوان آموزش به کمک رایانه CAIو یا آموزش مبتنی بر رایانه CBIیاد می­کنند .نقطه نظر اصلی این است که رایانه ها می­تواند تجارب یادگیری انفرادی را شکل دهند که مجموعه­ای از بازخورد را فراهم می­کنند. پایه نظری همه­ی اینها نظریه یادگیری معتبر رفتار­گرایی و شناخت­گرایی اولیه بود. شواهد تجربی زیادی براساس نتایج یادگیری فراگیران مبتنی بر موفقیت این سبک وجود دارد.

اصطلاحات درحوزه یادگیری الکترونیکی

یادگیری مبتنی بر رایانه: در این روش اطلاعات ب روی یک واسطه­ی الکترونیکی ذخیره می­شود و کاربر با استفاده از رایانه و ابزار­های مرتبط از قبیل لوح فشرده ویا دی ی دی و ویدئو می­تواند به یادگیری بپردازد.در این روش که از نوع اولیه­ی یادگیری الکترونیکی است از شبکه اینترنت استفاده نمی­شود بلکه از سی­دی­های آموزشی استفاده می­شود. فراگرد طراحی پیام برای آموزش متکی بر کامپیوتر متشکل از تهیه آموزش به شکل های زیر می باشد :

• معلم خصوصی برنامه ای
• معلم خصوصی هوشمند
• تکرار و تمرین
• شبیه سازی

یادگیری مبتنی بر وب و اینترنت: یادگیری مبتنی بر وب نوعی از یاگیری است که در محیط اینترنت صورت می­گیرد و از اینترنت جهت گردهم­آوری افراد برای تعامل و تبادل در یک محیط یادگیری استفاده می­شود. درواقع در هر فرایند آموزشی که از رایانه استفاده شود، آموزش مبتنی بر رایانه گفته می­شود و اگر اطلاعات و راهبردهای آموزش طراحی شده در آن بر مبنای وب پایه ریزی شود، به آن آموزش مبتنی بر وب گفته می­شود. این روش یادگیری شبیه به روش مبتنی بر رایانه است، با این تفاوت که تبادل اطلاعات بااتصال به شبکه جهانی اینترنت صورت می­گیرد.

یادگیری مبتنی بر اینترانت: این شیوه­ی با روش یادگیری مبتنی بر وب شباهت هایی دارد و تفاوت این دو در این امر است که در روش­های حاضر به جای شبکه­­ی جهانی اینترنت، مبادلات یادشده از طریق اتصال به شبکه­های داخلی سازمان­ها و شرکت­ها (اینترانت )صورت می­گیرد.یادگیری الکترونیکی از طریق سی­دی­رام، اینترنت، و اینترانت صورت می­گیرد و حدودا 40 %از آموزش مبتنی بر رایانه از سی­دی­رام استفاده می­کنند در حالی که 22%از اینترنت و 30%هم از طریق اینترانت برنامه­ای آموزشی را دریافت می­دارند.

 توصیه هایی برای یک نرم افزار یادگیری الکترونیکی مناسب

برای یک نرم افزار الکترونیکی مناسب باید مولفه های زیر را در نظر داشت :

• اهداف آموزشی: اهداف یا نتایج مورد نظر در آموزش الکترونیکی در به کارگیری توصیه هایی که برای آموزش الکترونیکی مناسب هستند تاثیرگذار است.
• تفاوت های یادگیرندگان: علاوه بر انتخاب  یا طراحی خاص نرم فزار دوره، بسته به نوع هدف مورد نظر، درس الکترونیکی باید شامل روش­های آموزش مناسب با خصوصیات یادگیرندگان باشد و هنگامی که تفاوت های فردی مختلف و متنوعی چون سبک های یادگیری مورد توجه جامعه تعلیم و تربیت قرار گرفته بود، پژوهش­ها نشان داد که دانش پیشین یادگیرنده از محتوای دوره، مهمترین عامل تاثیر­گذار در یادگیری است. در واقع یادگیرندگانی که دانش پیشین کمی دارند نسبت به یادگیرندگان با تجربه از شیوه­های آموزشی متفاوت بهره خواهند برد.
• معماری آموزشی: با توجه به اینکه همه­ی آموزش­های الکترونیکی از طریق رایانه انجام می­شود، ولی دوره­های آموزشی مختلف نشان دهنده­ی فرضیه­های مختلف یادگیری هستند، طی چند سال گذشته سه دیدگاه یادگیری ظهور پیدا کرده است که امروزه انعکاس هر کدام از آنها در دوره­های قابل دسترسی، می­توان دید. سه دیدگاه مورد­نظر که به طور خلاصه آورده شده­اند عبارتند از :
• دریافت پذیری : بر مبنای نظریه فراگیری اطلاعات
• هدایت­شده: بر مبنای نظریه تقویت و پاسخ
•  اکتشافی هدایت­شده :بر مبنای نظریه ساخت دانش
• محیط یادگیری: محیط یادگیری سومین عاملی است که یادگیری الکترونیکی را تحت تاثیر قرار می دهد محیط یادگیری است که شامل مسائلی چون محدودیت های فنی پایگاه ارائه، شبکه، نرم افزار، عوامل فرهنگی در شرایطی مانند پذیرش و آشنایی با فناوری و محدودیت­های عملی مربوط به بودجه، زمان و انتظارات مدیریت است.

منبع

اسمعیلی بجدنی، زینب (1393)، تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای بر یادگیری، پایان ­نامه کارشناسی ارشد، تکنولوژی آموزشی،دانشگاه علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید