پیروی دارویی

پیروی دارویی عبارت است از میزان مطابقت یا عدم مطابقت رفتار افراد با توصیه­های سلامتی یا درمانی. عدم پیروی از رژیم درمانی که بصورت میزان عدم مطابقت رفتار افراد با توصیه­های سلامتی یا درمانی تعریف می­شود یک فرایند رفتاری پیچیده بوده و عوامل متعددی مانند خصوصیات فردی بیماران، رابطه متقابل پزشک و بیمار و سیستم مراقبت از سلامتی روی آن تاثیر می‌گذارند. در بیماری‌های مزمن عدم پذیرش درمان، رژیم‌هاي درمانی نامناسب و ضعف اجرایی و مدیریتی برنامه‌هاي کنترلی باعث افزایش میزان بروز و شیوع آنها می­شود . حدود 50 درصد بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن، رژیم دارویی توصیه شده را ادامه نمی­دهند. تعدد داروها، عوارض، عوارض جانبی نامطلوب و درمان طولانی مدت از علل مهم آن است . مطالعه کلارک و همکاران، نشان داد که بیمارانی که آگاهی بهتري داشتند و یا از آموزش کافی بهره مند شده بودند؛ پیروي بهتري از دستورات دارویی داشتند. همچنین نتایج مطالعه زامبیا نشان داد که بین نگرش و پذیرش درمان در بیماران رابطه مثبتی وجود دارد؛ ولی بین سطح آگاهی و پذیرش درمان ارتباط معنی داري مشاهده نگردید.علاوه بر این مطالعات اوکارنوک و همکاران ،  نشان داد که بیماران با آگاهی بیشتر، پذیرش درمان بهتري دارند.

مدل پنج بعدی سازمان بهداشت جهانی در مصرف داروها

باید تأکید شود که  سن  به تنهایی هیچ گاه عامل سرپیچی دارویی نیست. چندین علت اصلی دیگر وجود دارند که ممکنست همراه با سالمندی مستعدکننده فرد به سرپیچی دارویی باشند. با وجود این، شواهد مستدلی وجود دارند که نشان می‌دهند با  انگیزه، آموزش و حمایت سالمندان قادرند موانع مصرف صحیح دارو را پشت سر گذارده و سیر درمان را به خوبی سپری کنند.
سازمان بهداشت جهانی مدل پنج بعدی مصرف صحیح داروها را مطرح کرد. پنج بعد مورد نظر سازمان بهداشت جهانی عبارتند از:

1. بعد اجتماعی- اقتصادی
2. بعد فردی- سیستمی
3. بعد موقعیتی
4. بعد مرتبط به درمان
5. بعد مرتبط به بیماری

سرپیچی دارویی سالمندان در بعد اجتماعی- اقتصادی می‌تواند به علتکمبود سواد خواندن و نوشتن، کمبود سواد بهداشتی، نداشتن ثبات در محل زندگی،نداشتن بیمه‌های مناسب، قیمت داروها، سوء استفاده از سالمندان باشد.به نقل از پایگاه اطلاع رسانی نظام پرستاری؛ نوع ارتباط فرد باتیم درمانی، مهارت‌های ارتباطی افراد تیم درمانی، نبود همخوانی بین عقایدفرد با اعضای تیم درمانی، ارائه آموزش با واژگان دشوار تخصصی و زمان تجویزداروها از علل سرپیچی سالمندان از دستورات دارویی در بعد فردی- سیستمیاست. در بعد موقعیتی می‌توان به بیماری‌های مزمن در سالمندان، پنهان ماندن برخی علائم در سالمندان، افسردگی در سالمندان و اختلالات شناختی در سالمندان اشاره کرد. در بعد درمانی هم دشواری پیروی از برخی رژیم‌های دارویی، نیاز به مهارت‌های خاص برای مصرف برخی داروها مثل کشیدن دارو داخل سرنگ، طول مدت درمان، عوارض جانبی داروها و مصرف داروهایی که با شیوه زندگی فرد هم‌خوانی ندارد در سرپیچی دارویی سالمندان موثر است . ختلالات بینایی، شنوایی و سایر حواس، کمبود دانش بیمار نسبت به داروها و درمان، کمبود انگیزه بیمار، ترس از عوارض جانبی و اضطراب، استرس و خشم از عوامل موثر در سرپیچی دارویی سالمندان در بعد بیمار است.

پیش‌بینی سرپیچی دارویی

در صورتی که پرستار بتواند سرپیچی دارویی در بیماران را پیش‌بینی کند قادر است اقدامات پیشگیرانه را به‌نحو صحیح اجراء کند. علائم هشداردهنده سرپیچی بیمار شامل:تهیه نکردن داروهای نسخه شده، تجدید نکردن نسخه در بیماری‌های مزمن، تهیه نکردن داروهای نسخه نشده در بیماری‌های مزمن، عدم تداوم درمان و نیمه‌کاره رها کردن داروها و عوامل پیش‌بینی کننده‌ چنین رفتارهایی متعدد است که می‌تواند شامل: بی‌سوادی و کم‌سوادی، کمبود سواد بهداشتی، بی‌خانمانی، افسردگی و سایر بیماری‌های ذهنی و روانی، سوء مصرف داروها و اعتیاد، اختلالات شناختی و فراموشی، نداشتن بصیرت نسبت به بیماری، پیچیده بودن رژیم‌درمانی، خستگی ناشی از طولانی شدن دوره درمان، راحت نبودن شیوه‌ درمانی، ترس از عوارض دارویی، قیمت داروها، تحت پوشش نبودن داروها، عدم مراجعه به پزشک در هنگام مقرر است .

عواقب ناشی از سرپیچی دارویی 

سرپیچی دارویی سبب اتلاف منابع در اشکال مختلف آن می‌شود. اتلاف وقت پزشک و پرستار، هدر دادن منابع بیمارستانی و آزمایشگاهی، تحمیل هزینه ءهای اضافی به سیستم بهداشتی درمانی، اتلاف منابع اورژانس و طولانی شدن درمان و مدت بستری در بیمارستان یا سرای سالمندان تنها بخشی از عواقب ناشی از سرپیچی دارویی است.

مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می‌دهند که حدود 10 درصد پذیرش‌ها در بیمارستان مربوط به سرپیچی دارویی است. از طرف دیگر، حدود یک چهارم موارد اقامت سالمندان در سرای سالمندان به علت دعدم توانایی ایشان در مصرف صحیح دارو و سرپیچی دارویی انجام می‌شود. نکته مهمتر آن که تحقیقات نشان داد که حدود 20 درصد عوارض قابل پیشگیری در مصرف داروها در سالمندان مربوط به سرپیچی دارویی است.

از نظر اقتصادی، تخمین زده شده است که فقط در ایالات متحده سالانه 100 میلیون دلار هزینه عواقب ناشی از سرپیچی دارویی می‌شود و مساله مهم تر آن که سالانه حدود 125 هزار مورد مرگ به علت سرپیچی دارویی در مصرف داروهای قلبی رخ می‌دهد.

منبع

برقی ایرانی،زیبا(1392)، اثر بخشی شناخت_رفتار درمانگری سالمندی(CBTO)بربهبود نشانه­های مرضی، همبسته­های شناختی،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه پیام نور

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید