مفاهیم و مبانی ارزیابی عملکرد

تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری، حسابداری را به عنوان زبانی تعریف کرده اند که مدیریت از آن برای ایجاد ارتباط با سهامداران و سایرین استفاده میکند. از طریق چارچوبی به نام حسابرسان مستقل و تدوین قوانین و مقررات اوراق بهادار، استانداردهای حسابداری می تواند یک ارتباط کم هزینه و معتبر برای گزارش اطلاعات برای مدیریت تأمین نماید. به طور ایده آل گزارشگری مالی می تواند برای سهامداران این فرصت را ایجاد نماید که شرکتهای با عملکرد قوی از ضعیف مجزا شده و از این طریق موجب تخصیص هرچه بهتر منابع و تصمیم گیری خردمندانه سهامداران شود.همچنین موجب شفافیت و جلب اعتماد سرمایه گذاران می شود.

نقش اشاره شده در بالا برای گزارشگری مالی و تدوین استانداردها این مفهوم را می تواند داشته باشد که اگر این استانداردها موجب شوند صورت های مالی به طور مؤثر اختلاف وضعیت مالی و عملکرد شرکت ها را به موقع و به صورت صحیح و معتبر ترسیم نماید، تدوین استانداردها می تواند ارزش افزوده ایجاد نماید.

از آنجا که سرمایه گذاران منطقی به دنبال حداکثر کردن بازده خود در سطح قابل قبولی از ریسک، هم چنین سرمایه گذاری در شرکت های با ارزش بالاتر می باشند، نیاز به معیارهایی دارند که بتوانند عملکرد سرمایه گذاری خود را پیش بینی کنند. روش های پیشرفته ای برای پیش بینی عملکرد سهام وجود دارد. روش های تحلیل و پیش بینی عملکرد شرکت ها در دو دسته تکنیکال وبنیادی قرار می گیرند. در تحلیل تکنیکال فقط از نمودار قیمت، حجم معاملات و مقادیر محاسبه شده از قیمت ها استفاده می شود در حالی که در تحلیل بنیادی از اطلاعاتی درون شرکت مانند (سود هر سهم، نسبت های مالی، طرح های توسعه و …) و اطلاعات برون شرکت (صادرات و واردات، تعرفه های گمرکی، نرخ تورم و …) استفاده می شود. روش های تکنیکال به دلیل محدودیت هایی مثل حجم پایین معاملات، محدودیت های حجم مبنا و … کارایی چندانی در بازار سرمایه ایران ندارد. می توان این گونه نتیجه گرفت که روش های بنیادی جهت تحلیل عملکرد شرکت ها خصوصاً در افق زمانی بلند مدت مناسب هستند. سود هر سهم و پیش بینی آن به عنوان یک تحلیل بنیادی از شرکت می تواند نقش بسزایی در دیدگاه سرمایه گذاران نسبت به کسب بازده مورد انتظار ایجاد نماید.

با توجه به توضیحات فوق ، این فصل از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول مبانی نظری است که در آن به بررسی مفاهیم عملکرد مدیریتی، تئوری های مرتبط با عملکرد پرداخته می شود. از اهمیت  ماهیت ریسک و تعاریف ریسک شرکت سخن به میان آمده است. بخش دوم پیشینه پژوهش است که تمرکز خود را بر پژوهش های صورت پذیرفته در زمینه کاراکترهای ریسک و عملکرد مدیریتی قرار داده است.

 ارزيابي عملكرد

از سالها قبل ارزيابي عملكرد شركت بخش عمده اي از مباحث حسابداري، مديريت و اقتصاد را تشكيل داده است اصولاً عملكرد با هدف رابط مستقيمي دارد ارزيابي عملكرد يعني ارزيابي اينكه شركت تا چه حدي به اهداف تعيين شده در برنامه هاي خود دست يافته است نتيجه حاصل شده از ارزيابي عملكرد خود هدف نيست بلكه هدفي براي پيش بيني برنامه هاي آتي و بهبود نقاط قوت و برطرف كردن نقاط ضعف مي باشد. ارزيابي عملكرد شركت بدون مدنظر قرار داردن ويژگي تجاري و شرايط حاكم بر بازار كالا و خدمات آن (سنجش و كنترل داده ها، ستاندها و فرآيند توليد) و صرف نظر از جايگاهي كه شركت مورد ارزيابي در مجموعه نظام و ساختار اقتصادي كشور از آن برخوردار است در خور توجه نخــواهد بود . اندازه گيري عملكرد مالي پايه و اساس بسياري از تصميمات از قبيل پاداش مديران، قيمت سهام، ريسك سهام، تصميم گيري مربوط به سرمايه گذاري و ساير موارد ديگر است. يكي از اصلي ترين و مهم ترين وظايف مديران، تصميم‌گيري است آنها بايدبراي  برنامه ريزي، سازماندهي و اجراء تصميم‌گيري كنند. اين تصميم گيرها بايد بر اساس نتايج ارزيابي انجام شده (با معيارهاي شاخص عملكرد) متناسب با فرآيندهاي كاري سازمان باشد ارزيابي مستمر عملكرد موجب پيدايش اطلاعات مستند بهنگام و با ارزش براي تصميم گيري مديران خواهد شد كه با هدف ارتقاء سازمان و بهبود فعاليتهاي كاري آن در زمينه هاي گوناگون اتخاذ مي شوند .

در واقع ارزيابي عملكرد شركت ها از مهمترين موضوعات مورد توجه سرمايه گذاران به منظور ارزيابي ميزان موفقيت مديريت در بكارگيري سرمايه آنها و تصميم گيري در مورد حفظ افزايش يا فروش سرمايه گذاران مزبور، به ارزيابي عملكرد علاقمندند. اعتباردهندگان به منظور تصميم گيري در مورد ميزان و نرخ اعطاي اعتبار، به ارزيابي عملكرد مي پردازند.در نظر گرفتن اهداف استراتژيك يك شركت براي انتخاب مجموعه هاي از روشهاي ارزيابي عملكرد مناسب، براي يك شركت خاص ضرورت دارد مهمترين جنبه اي كه توسط سرمايه گذاران مورد توجه قرار مي گيرد اين است كه كه آيا ارزش سرمايه گذاري آنها و نتيجه عملكرد و مديريت افزايش پيدا كرده است؟ به بيان ديگر آيا براي آنان ارزش خلق شده است. برخي از بنگاههاي اقتصادي در دهه هاي اخير تكنيكهاي متنوعي را بر اساس رويكردهاي مختلف براي ارزيابي عملكرد بكار بسته اند امام تعداد محدود از آنها از اثر بخش فرآيندهاي سازمان خود رضايت دارند  در عمل رويكردهاي مختلفي براي ارزيابي عملكرد وجود دارد و در اين معيارها، شاخص ها ونسبت هاي مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد كه در محاسبه آنها از اطلاعات حسابداري و اقتصادي و تركيبي از آنها استفاده مي شود.

طبقه بندي معيارهاي ارزيابي عملكرد:

در برخي تحقيقات با توجه به نوع اطلاعات مورد استفاده براي محاسبه معيارهاي ارزيابي عملكرد و نوع استفاده كنندگان، طبقه بندي گوناگوني براي معيارهاي ارزيابي عملكرد تعريف شده است.در اين زمينه معيارهاي ارزيابي عملكرد و مديريت به چهار گروه معيارهاي حسابداري، تلفيقي، مديريت مالي و اقتصادي تقسيم شده است هان و برامر ،1997، با تاكيد بر سطح ارزيابي عملكرد، تقسيم بندي ديگري از معيارهاي ارزيابي عملكرد مديريت انجام دادند كه در آن معيارهاي ارزيابي عملكرد مديريت به دو گروه كلي معيارهاي دروني و بيروني تقسيم گرديده است.

معيارهاي دروني ارزيابي عملكرد

اين معيارها عملكرد مديريت را در سطح شركت بررسي مي كنند و متغيرهاي مورد استفاده در اين رويكرد دروني هستند. اين معيارها شامل معيارهاي سنتي ارزيابي عملكرد از جمله نرخ بازده دارايي، نرخ بازده حقوق صاحبان سهام و سود هر سهم و معيارهاي مبتني به ارزش افزوده شامل ارزش افزوده اقتصادي و مشتقات آن از جمله ارزش افزوده اقتصادي پالايش شده و ارزش افزوده نقدي است .كه به توضيح برخي از معيارهاي فوق بطور خلاصه مي‌پردازيم:

نرخ بازده دارايي: طبق تحقيقات انجام شده در بورس تهران اين معيار همبستگي بالايي با پاداش مديران دارد اين نرخ در نظامي به نام نظام دو بانت  ظهور كرد و به عنوان مبناي براي ارزيابي عملكرد مورد توجه قرار گرفت كه نحوه محاسبه آن به شرح زير مي باشد:

كل دارائيها / سود خالص عملياتي = ROA

سود خالص قبل از كسر ماليات و قبل از محاسبه اقلام غيرعادي و غيرمستمر است بعبارت ديگر اين همان سودي است كه ناشي از عملكرد مديريت است يعني بدون تعريف و دستكاري لذا عدم دخالت اقلام غيرعادي و غيرمستمر باعث معنادار شدن بحث ارزيابي عملكرد مديران مي شود.

ايرادات وارد به ROA: علاوه بر ايرادات كه به اطلاعات حسابداري وارد هست ايرادات زير نيز به ROA وارد است:

1. محدود كردن ديدگاه آتي نگر و عدم بررسي عواقب و اثرات تصميمات مديريت
2. عوامل خارجي غيرقابل كنترل مديريت مانند شرايط اقتصادي و سياسي و فرهنگي كه به نرخ بازده دارائي اثر مي گذارد.
3. عدم لحاظ ديدگاه مخاطره اي مديريت
4. نرخ بازده دارايي بيشتر براي عملكرد كوتاه مدت مفيداست.

سود هر سهم: از جمله شاخص هاي سنتي و متداول سنجش عملكرد است كه براي ارزشيابي قيمت سهام نيز كاربرد دارد .

نتيجه نسبت نشان مي دهد كه به ازاي يك سهم، چه ميزان عايدي به دست آمده است و هر چقدر نسبت بيشتر باشد گوياي عملكرد مطلوب شركت بوده است از اين نسبت براي ارزشيابي سهام نيز استفاده  مي شود.

اگر چه سود سهام هر سهم يك معيار عامه پسندتر براي اندازه گيري عملكرد شركتهاست اما داراي همان ايرادات وارد سود كل مي باشد. معيار EPS از آن جهت ممكن است گمراه كننده باشد كه برخي از مديران شركتهايي كه به EPS اهميت مي دهند موقعي به ادغام شركتهاي ديگر مي‌پردازند كه EPS آنها بالا مي رود ولي بايد توجه داشت كه اين معيار صحيح نيست چرا كه به هنگام تصميم به ادغام نبايد نگران اين باشيم كه ممكن است EPS كاهش يابد بلكه بايد بررسي كنيم كه آيا اين ادغام موجب يك ارزش افزوده اقتصادي مي شود يا نه .

نرخ بازده حقوق صاحبان سهام: يكي ديگر از معيارهاي ارزيابي عملكرد نرخ بازده صاحبان سهام مي‌باشد كه سودآوري را از ديدگاه سهامدار مي سنجد با توجه به اين مطلب كه در محاسبه آن سود حسابداري استفاده مي شود كيفيت سود را نشان نمي‌دهد و قابل دستكاري توسط مديريت مي باشد.ارزش افزوده اقتصادي: ارزش افزوده اقتصادي عبارتست از برآورد سود حقيقي شركت در يك سال كه ممكن است با سود حسابداري تفاوت زيادي داشته باشد. ارزش افزوده اقتصادي نشان دهنده سودي است كه بعد از كم كردن هزينه سرمايه بدست مي‌آيد. اين معيار توسط استوارت ،1990، به عنوان ابزاري جهت اندازه گيري اثر بخشي عمليات مديريت در ثروت آفريني براي سهامداران طي يك سال مطرح شد.

سرمايه عملياتي مبلغي است كه به صورت اوراق قرضه با بهره، سهام ممتاز و سهام عادي مورد استفاده قرار مي گيرد تا از طريق خالص دارايي عملياتي شركت يعني خالص سرمايه در گردش به علاوه خالص دارايي هاي ثابت شركت بدست مي آيد. اين سرمايه بيان كننده ارزش دفتري اقتصادي شركت مي باشد و اساساً با ارزش دفتري حسابداري متفاوت است .

معيارهاي خارجي ارزيابي عملكرد:

اين معيارها عملكرد مديريت را در سطح بازار مورد بررسي قرار مي دهند براساس اين
معيارها عملكرد مديريت در صورتي مطلوب كه به افزايش در ارزش بازار سهام شركت منجر شده باشد. مهم ترين معيارهاي خارجي ارزيابي عملكرد، ارزش افزوده بازار، قيمت هر سهم و نسبت Q توبين است. كه به شرح هر يك از معيارهاي فوق مي پردازيم:

ارزش افزوده بازار: اين معيار كه در سال 1990 توسط استوارت جهت ارزيابي ارزش آفريني براي سهامداران معرفي شده حاصل تفاوت بين ارزش بازار يك شركت با ارزش دفتري اقتصادي آن است و بيان كننده تفاوت پولي است كه سهامداران از فروش سهام خود درمقايسه با مبلغي كه سرمايه گذاري كرده اند به دست مي آورند.

سرمايه عرضه شده به وسيله سهامداران عادي شامل ارزش دفتري حقوق صاحبان سهام عادي و معادل هاي سرمايه است. براساس اين معيار ثروت سهامداران در صورتي حداكثر مي شود كه اين تفاوت حداكثر شود.عملكرد شركت در صورتي براي سهامداران ايجاد ارزش مي كند كه ارزش بازار كل شركت از ارزش دفتر سرمايه به كار رفته بيشتر باشد.

نسبت قيمت به سود هر سهم: شاخص سنجش عملكرد شركت، در بازار سرمايه است و نشان مي دهد كه هر سهم به ازاي عايدي به چه قيمتي در بازار سرمايه معامله شده از اين نسبت براي محاسبه ارزش سهم در آينده استفاده مي گردد.

نسبت Q توبين: نسبت Q توبين يكي از معيارهاي بيروني ارزيابي عملكرد مديريت مي باشد اين معيار توسط جيمز توبين برنده جايزه نوبل اقتصادي طراحي شده است هدف توبين برقرار كردن يك ارتباط علت و معلولي بين شاخص Q و ميزان سرمايه گذاري انجام شده توسط شركت بود اين نسبت با تقسيم ارزش بازار شركت (تعداد سهام شركت در قيمت سهام) به ارزش دفتري منهاي بدهي شركت به دست مي آيد هر قدر نسبت بيشتر باشد به معناي بالاتر بودن ارزش و دارايي شركت در بازار سهام است به عبارت ديگر اين نسبت بيانگر چگونگي استفاده از دارائيها شركت و عملكرد آن است هر قدر عملكرد سهام نزد سهامداران بهتر باشد تقاضا براي سهام آن افزايش مي يابد كه موجب افزايش قيمت سهام شركت و ارزش آن خواهد شد و بلعكس شركتي كه عملكرد آنها از نظر سهامداران بد باشد ارزش آن و در نتيجه Q توبين كاهش مي يابد.

منبع

سلطانی، نازیلا (1393)، بررسی اثر گذاری استراتژی عملکرد مدیریتی بر مدیریت ریسک در زمان بحران مالی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، پایان نامه کارشناسی ارشد، مدیریت بازرگانی، دانشگاه آزاد اسلامي

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید