علم و فن آوری اطلاعاتی

فن آوری اطلاعات را به عنوان فن آوری های محاسباتی و ارتباطات راه دور که امکانات خودکار استفاده از اطلاعات را فراهم می کنند تعریف کرده اند . امروزه فن آوری اطلاعات در کنار مهندسی ژنتیک و دانش هوافضا، یکی از سه شاخه پیشرو و آینده ساز دانش و تمدن فردای بشر به شمار می رود . صاحب نظران از تغییرات بنیادی تری خبر می دهند که می تواند دوره ی زمانی حاضر را به اساسی ترین دوره گذار در تاریخ بشری تبدیل کند . در واقع، وسعت تلاقی امکانات بالقوه فن آوری اطلاعات و روند پیشرفت آن، نسبت به کاربردهای جاری آن از اهمیت بیشتری برخوردار است .

تبادل آزادانه اطلاعات که به کمک شبکه گسترده جهانی وب و دیگر فن آوری اطلاعاتی میسر شده است، همه چیزها، از تجارت جهانی گرفته تا برقراری ارتباط با دوستان و آشنایان را دگرگون کرده است، پژوهش علمی به گسترش فن آوری های جدید و تولید داده و اطلاعاتی منجر می شود که وقتی با این فن آوری ها ترکیب می شود می تواند به طور کلی برای جامعه بسیار سودمند باشد .امروزه این باور عمومی در بین مردم جهان است که علم و فن آوری فواید و مزایایی بی شماری را برای نوع بشر در بردارد. هر چند ممکن است عامه مردم جهان تفاوت میان علم و فن آوری را تشخیص ندهد و حتی ارزش و سهم علم را نشناسد و تنها از قبل با ظهور آن در فن آوری به درکی ساده از آن دست یافته اند، ولی به جهان شمولی آن چشم دارد و امید بسته اند.

اما متاسفانه به رغم این انتظار، فن آوری که خود محصول جهان شمولیت علم است، هم اینک در اسارت از خود بیگانگی و واگذاشتگی به غیر، گرفتار شده است، چرا که در اختیار عموم مردم دنیا، به عنوان صاحبان واقعی آن، قرار ندارد و فقط در سلطه کشورهای خاصی است. مهجور سازی فن آوری و انزوای آن از زادگاه و پرورشگاه جهانی خود، با توجه به تاثیرات پیشرفت فن آوری و علم بر یکدیگر، پیشرفت علم را نیز در تنگنا قرار داده و نهایتاً جهان شمولیت علم را در هاله ای از ابهام فرو برده است. حاصل این جدایی ناعادلانه، افزایش لحظه به لحظه فاصله عظیم بین کشورهای در حال توسعه است. این فاصله در ابعاد مختلف تا به آن حد تعمیق یافته است که حتی اغلب کشورهای در حال توسعه از انتخاب نوع و نحوه انتقال فن آوری مورد نیاز خود عاجز گشته اند و این فرایند را هم، کشورهای توسعه یافته برای آنان تعیین و مشخص می کنند .

دانشگاه و تولید علم

دانشگاه به محلی اطلاق می­گردد که بر اساس دید اصولی، وارده های آن شامل سرمایه ساختمان، تجهیزات، برنامه، امکانات، نیروی انسانی و نهایتاً جوانانی به نام دانشجوست. کارکرد دانشگاه شامل آموزش، پژوهش، خدمت، انتقال میراث فرهنگی، علوم فنون است. صادره های دانشگاه نیز شامل نیروی انسانی متخصص و ماهر در زمینه های مختلف و همچنین اختراع و اکتشاف و نوآوری علمی و گسترش دامنه علم و دانش است.

تقی پور ظهیر، هدف­های اساسی آموزش عالی را به شرح زیر برشمرده است:

1. ارتقای سطح دانش و معرفت و ابداع دانش نوین
2. انتقال دانش یعنی آموزش علوم و فنون در سطح پیشرفته
3. تربیت نیروی انسانی متخصص برای دنیای کار
4. ارائه خدمات علمی و فنی
5. فراهم آوردن امکان آموزش مستمر برای دانش آموختگان دانشگاه
6. تربیت دانشمندان، پژوهشگران و مدیران برای ابداع، توسعه دانش و فن آوری، و هماهنگی فعالیت ها به منظور نوسازی جامعه و ایجاد تغییرات و تحولات عمیق در نظام اقتصادی و اجتماعی جامعه .

دانشگاه ها و موسسه های تحقیقاتی به لحاظ دارا بودن دانش اعتبار زیادی کسب کرده اند و پویندگان راه علم و ترقی محسوب می گردند. از آنجا که ارتقای فن آوری بر نوعی زمینه سازی علمی در جامعه متکی است، دانشگاه بعنوان بستر واقعی تربیت نیروی انسانی در این رابطه نقشی غیرقابل انکار ایفا می نماید .از این رو، امروزه این واقعیت در طیف بسیار گسترده ای پذیرفته شده است که دانشگاه نقش حیاتی و کلیدی در ایجاد تغییرات فن آوری جامعه بازی می کند. بخش اعظم و ملموس این نقش را باید در همکاری مستقیم و غیر مستقیم آنها در گسترش مرزهای دانش از طریق بازنگری مداوم دستاوردهای فنی و علمی دانست . در غالب کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، حل مسایل و رفع نیازهایی که برای پیشرفت و توسعه ملی لازم است، دانشگاه و دانشگاهیان تحقق بخشیده اند. البته، حصول این مقصود در سایه اصلاح بنیادی دانشگاه و هماهنگ نمودن فعالیت های آن با حرکت به سوی دانش، داشتن نیروی انسانی آشنا به پیشرفت های علمی پیچیده و فن آوری پیشرفته میسر است .

دانشگاه ها برجسته ترین سازمان علمی و انسان ساز و مترقی در هر کشور است و مهم­ترین هدف دانشگاه ها توليد و ترويج علم و گسترش تحقيقات است تا به اين وسيله ارتباط نزديكتر با جامعه پيرامون خود برقرار نمايند. در سايه اين نگرش امكان بهره گيري هرچه بيش تر از ظرفيت­هاي بالقوه و فن آوری دانشگاه فراهم ­مي­شود. دستاوردهاي دانشگاه از دوطريق فعاليت­هاي جامعه را تحت تاثير قرار مي دهد. ابتدا با ارايه خدمات آموزشي، رشد سرمايه انساني را موجب مي گردد، سپس به عنوان يك مركز تحقيقاتي و در قالب تحقيق و توسعه، امكان بكارگيري دستاوردهاي جديد علمي در عرصه هاي گوناگون به خصوص اجتماعی را فراهم می نماید و باید جهت گیری دانشجویان را به سمتی سوق داد تا با تفکرات خود در حرکت رو به رشد جامعه نقش ویژه ای ایفا نمایند.

اعضای هیات علمی و نقش آنان

اقتصادانان و جامعه شناسان نیروی انسانی متخصص را یکی از مهم­ترین شاخص های توسعه در هر جامعه می دانند چرا که هرگونه پیشرفتی در جنبه های مختلف به کیفیت و میزان منابع انسانی بستگی دارد. از آنجا که تربیت نیروی انسانی متخصص و ماهر مورد نیاز حال و آینده در دانشگاه ها صورت می گیرد، از این لحاظ دانشگاه ها از اهمیت خاصی برخوردارند. به طوری که برخی از کشورها با افزایش کیفی آموزش های دانشگاهی توانسته اند ظرف یک یا دو دهه گام های بلندی در جهت پیشرفت و توسعه بردارند.عواملی همچون مدیریت دانشگاه ها، وضعیت معیشتی و حقوق اعضای هیات علمی، وضع اداری و مالی دانشگاه ها، دسترسی به منابع و مآخذ و آخرین پدیده های علمی، حجم کار اعضای هیات علمی، و کیفیت آموزش و سطح علمی دانشجویان ورودی نظام آموزش عالی، از جمله عواملی هستند که در رشد کیفیت علمی اعضای هیات علمی موثرند.

امروزه وقتی موضوع کاهش ارزش کیفی آموزش مطرح می شود، بیشتر نظرها و چاره جویی ها پیرامون اصول برنامه ریزی و شیوه های نظام انتخاب دانشجو دور می زند و نقش آموزش دهنده گنگ یا مسکوت باقی می ماند. درحالی که موفقعیت هر جهش کیفی مستلزم یک کادر آموزشی تواناست که هم در شناخت علوم و هم در بکارگیری شیوه های نوین، ماهر و ورزیده باشد. دانشگاه ها وقتی می توانند در تامین و تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص مورد نیاز موفق شوند که خود نیز از کادر آموزشی کارا و متخصص برخوردار باشند. هیات علمی به مثابه قلب دانشگاه می باشد و مهمترین سرمایه آن به شمار می رود .دانشمندان در هر جامعه ای جزو افراد عالم و دانای آن جامعه محسوب می شوند. عملکرد اصلی آنان شامل کشف واقعیات جدید در مورد جهان طبیعی، زیستی و اجتماعی، تنظیم معرفت به یک نظام نظری منسجم و کاربرد این معرفت در حل مسائل علمی که در هر جامعه ای انسان ها با آن مواجهند، می باشد.

مقام معظم رهبری در دیداری که با استادان در تاریخ 6/8/1388داشته اند به بیان نقش استادان در دانشگاه ها پرداخته و نکاتی به شرح زیر بیان کردند:

فرماندهي­ و ­­­­طراحي­ کلان:رهبر انقلاب اسلامی ‌از استادان دانشگاه ها ‌به عنوان فرماندهان جنگ نرم و از دانشجویان به عنوان افسران جوان نام بردند و فرمودند: اگر در زمينه‏هاي مسائل اجتماعي، سياسي و مسائل كشور آن چيزهائي كه به چشم باز و بصيرت كافي احتياج دارد، جوان دانشجوي ما، افسر جوان است، شما كه استاد او هستيد، رتبة بالاترِ افسر جوانيد؛ شما فرمانده‏اي هستيد كه بايد مسائل كلان را ببينيد؛ دشمن را درست شناسائي كنيد؛ هدف­هاي او را كشف كنيد؛ احياناً به قرارگاه‏هاي دشمن، آنچناني كه او نداند، سر بكشيد و بر اساس او طراحي كلان كنيد و در اين طراحي كلان حركت كنيد. ايشان استادي را كه بتواند اين نقش را ايفا كند، استاد شايستة حال و آيندة نظام جمهوري اسلامي دانسته و اضافه کردند که ؛ توقع از استادان محترم اين است که جوان­ها را توجيه كنند و به جاي معرفي زيد و عمر سياسي به آنها قدرت تحليل بدهند .

ايجاد اميد : ایشان يکي از وظايف استادان دراين زمينه را دادن توان كار و نشاط به دانشجويان دانسته و راه‌کار آن را ايجاد اميد در ميان دانشجويان دانستند:با اميد دادن، با اميد بخشيدن، فضاي كلاس و محيط درس و دانشگاه را فضاي اميد كنيد، اميد به آينده. بدترين بلائي كه ممكن است بر سر يك نسل در يك كشور بيايد نااميدي و يأس است… يأس از آينده سمّ مهلك همة فعاليت­هاست؛ چه فعاليت­هاي اجتماعي و سياسي، چه فعاليت­هاي علمي و پژوهشي. كساني كه كشفيات بزرگ را در زمينه‏هاي علوم تجربي و دانش­هاي گوناگون انجام دادند، اگر از نتيجه نااميد بودند قطعاً به اينجا نمي‌‌رسيدند. اميد، نيروي عظيمي است كه انسان را پيش مي‌برد.

ايجاد فضاي اظهار نظر براي دانشجو: ایشان در ادامه بیاناتشان متذکر شدند که يكي ديگر از كارهائي كه بايد در زمينة مسائل گوناگون اجتماعي، سياسي و علمي انجام بگيرد، ميدان دادن به دانشجو براي اظهارنظر و تحقق كرسي‏هاي آزادانديشي در دانشگاه‏هاست:اگر چنانچه بحث­هاي مهم تخصصي در زمينة سياسي، در زمينه‏هاي اجتماعي، در زمينه‏هاي گوناگون حتّي فكري و مذهبي، در محيط‌هاي سالمي بين صاحبان توان و قدرتِ بحث مطرح بشود، مطمئناً ضايعاتي كه از كشاندن اين بحث­ها به محيط­هاي عمومي و اجتماعي ممكن است پيش بيايد ديگر پيش نخواهد آمد. وقتي كه افراد با عامة مردم، مواجه مي‌شوند، همه نمي‌‌توانند خودشان را حفظ كنند. مواجهة با عامة مردم، انسان­ها را دچار انحراف‌ و انحطاط‌ و لغزش‌هاي زيادي مي‌كند كه متأسفانه ما شاهد بوديم. خيلي از افرادي كه شما مي‌‏بينيد در مواجهة با عامة مردم حرفي مي‌زنند و چيزي مي‌‌گويند، چه بسا در اعماق دلشان خيلي اعتقادي هم ندارند. به تعبير بعضي‏ها جوگير مي‌‌شوند؛ اين خيلي چيز بدي است.

ايجاد محيط معنوي در دانشگاه: به اعتقاد ایشان يکي ديگر از وظايف استادان ايجاد محيط معنوي در دانشگاه‌هاست: بايد محيط دانشگاه، محيط معنويت باشد. اين امنيت و احساس امنيتي هم كه بعضي از دوستان به درستي بيان كردند، يقيناً با معنويت به دست خواهد آمد. جوان­ها را هر چه مي‌توانيم با خدا، با ياد خدا، با توجه به عالم غيب، با تعبد به مباني و احكام دين و شريعت و تسليم در مقابل احكام الهي، ظرفيت معنويشان را بيشتر كنيم. جوان ما هرچه بيشتر متعبد، متدين و به ياد خدا باشد و بيشتر به خدا احساس نياز كند و بيشتر دست نياز به سوي خدا دراز كند، عمل، رفتار و فكر او، از آسيب كمتري برخوردار خواهد بود و جامعه از او بهرة بيشتري خواهد برد.

امروزه از استادان و اعضای هیات علمی انتظار می رود که مراکز آموزشی و پژوهشی را به صورت فعال درآورند و در راستای اهداف دانشگاه حرکت کنند. رسالت اصلی همه دانشمندان و همه اعضای هیات علمی در جامعه امروز همان اهداف دانشگاه است، یعنی تولید دانش، تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص، و تزریق این نیروها و دانش برای اثر بخشی مثبت در جامعه و برطرف کردن نیازهای جامعه است.

منبع

احمدی،حسن(1390)، بررسی عوامل موثر بر تولیدات علمی اعضای هیات علمی، پایاننامه کارشناسی ارشد،رشته کتابداری واطلاعات عمومی،دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید