سبک دلبستگی

بالبی ، دلبستگی را در قالب نظریه‏ای بزرگ مفهوم سازی کرد. وی معتقد است که رفتار دلبستگی به عنوان ابزاری در جهت حمایت و حفاظت از بقاء نوع همه جانداران و از جمله انسانها کارکرد دارد. کودک برای بقاء نیازمند مراقبت از جانب بزرگسالان می‏باشد و تلاش می‏کند توجه والد و مراقب خود را جذب کند. رفتارهایی مانند خیره شدن، نگاه کردن به والد، غان و غون کردن، تمایل به در آغوش گرفته شدن از جمله رفتارهای کودک است که باعث می‏شود والدین را به سوی خود بکشاند. هر کودکی در فرایند رشد نرمالی که پیش رو دارد روابط دلبستگی را با مراقب خود، ایجاد می‏کند و گسترش می‏دهد. شروع دلبستگی را می‏توان در همان هفته‏های اولیه رشد کودک بعد از تولد مشاهده کرد اما فرایند اصلی دلبستگی بین سنین 4 تا 6 ماهگی کودک مشاهده می‏شود.

 آرمسدن و گرینبرگ، مفهوم دلبستگی به والدین و همسالان را، وجود احساس اعتماد و ارتباط و عدم وجود احساسات بیگانگی می‏دانند. به عبارت دیگر، دلبستگی به کیفیت ارتباط اولیه با والدین و همسالان، مربوط می‏شود. هنگامی که کودک رابطه مثبت و مطلوبی با مادر یا مراقب اولیه خود برقرار کرد، به تدریج به سمت گسترش و پرورش انتظارات مثبت و پایدار گام بر می‏دارد.

مین، کاپلان و کسیدی ، بیان می‏دارند که: دلبستگی فرایندی است که بین مادر (یا مراقب اولیه) و کودک در ماه‏های اولیه تولد با ایجاد یک ارتباط عاطفی و هیجانی، متقابل، به وجود می‏آید. این دلبستگی اولیه، اساس روابط بعدی کودک با دیگران را شکل می‏دهد و منجر به ایجاد الگوی رفتاری مؤثر و مجموعه‏ای از انتظارات می‏شود که نحوه شکل‏گیری روابط بعدی کودک با دیگران را تعیین می‏نماید.

وست و شلدون- کلر ، عقیده دارند، دانستن این‏که فردی وجود دارد که نگران شماست و شما را در ذهن خود دارد، در هر سن و هر شرایطی، منبع و پایگاهی ایمنی بخش برای فرد است. آن‏ها دلبستگی در جوانی و بزرگسالی را به عنوان روابط دوبه‏دویی تعریف می‏کنند که در آن، همجواری با یک شخص ویژه و ترجیح داده شده، به دست یافتن به احساس ایمنی یا حفظ آن منجر می‏شود.

دلبستگی پایه شکل‏گیری سیستم تنظیم ایمنی زیستی است. به این معنی که یک محیط امن، به فرد کمک می‏کند تا حتی در شرایط آشفته، با اطمینان عمل کند. هم‏چنین در موقعیت‏های ناخوشایند، شخص با اطمینان از حمایت دیگران از عهده آن موقعیت‏ها بر می‏آید.

سبک دلبستگی در سال‏های ابتدایی زندگی کودک با توجه به برآورده شدن نیازهای وی توسط والدین و سایرین شکل می‏گیرد. شکل‏گیری دلبستگی تدریجی است و کودک تمایل دارد با کسی که در رفع اضطراب‏ها و نیازهای او توانمندتر است، زندگی کند. از این رو می‏توان بیان داشت که دلبستگی و مکانیزم‏های رفتاری مرتبط با آن از کودک نابالغ حمایت کرده و شانس بقای اوراافزایش می‏دهدواحساس امنیت رابرای وی فراهم می‏نماید.

فرایند شکل گیری دلبستگی

دلبستگی در طول یک دوره حساس که سه سال نخستین زندگی کودک را شامل می‏شود، شکل می‏گیرد. این دلبستگی به خودی خود صورت نمی‏گیرد بلکه توسط واکنش‏های موجود بین کودک و مراقبین و به‏وسیله توانایی هر دوی آن‏ها در پاسخگویی به این واکنش‏ها به وجود می‏آید.

هم مادر و هم کودک در ایجاد رابطه دلبستگی نقش اساسی دارند. کودک تلاش می کند که مجاورت با مادر خود (مراقب اولیه) را از طریق گریه کردن، چسبیدن، نزدیک شدن، دنبال کردن و انجام هر کاری که این همبستگی و مجاورت را حفظ می‏کند، به دست آورد. کودک، مادر خود (مراقب اولیه) را بر افراد دیگر ترجیح می‏دهد. به نظر کودک، مادرش جایگزین ناپذیر است و هنگامی که متوجه می‏شود مادر یا مراقبش نیازهای او را برآورده می‏کنند به خودش و کشفیاتش از محیط اعتماد پیدا می‏کند .

کودک زمانی که نیازمند است نشانه‏هایی از طریق رفتارهای ظاهری خود مانند گریه کردن نشان می‏دهد، مادر (یا مراقب اولیه) با آرام کردن و برطرف کردن نیازهای کودک به او توجه می‏کند. اگر این چرخه به طور مداوم تکرار شود و نیازهای بچه به طور مستمر و مناسب برطرف شود کودک به دنیای بیرونی خود اعتماد می‏کند، شناخت از خود و دیگران در او بوجود می‏آید، توقعات در مورد روابط و دیگر فرایندهای اجتماعی در وی شکل می‏گیرد، به دیگران برای مراقبت و پاسخگو بودن نسبت به نیازهای خودش اعتماد می‏کند و توانایی طی مراحل رشدی خود را به شیوه مثبت و مطلوب خواهد داشت .

کودکان جهت محافظت از خود در برابر تهدیدهای محیط بیرون، از موضوع دلبستگی (مادر یا مراقب اولیه) به عنوان منبعی ایمن برای کاوش و یادگیری در محیط اطرافشان استفاده می‏کنند .

انواع سبک های دلبستگی

کودکان در برابر جدایی و پیوستگی مجدد با منبع دلبستگی واکنش متفاوتی نشان می‏دهند که این تفاوت‏ها منجر به شکل‏گیری سبک‏های مختلف دلبستگی در آن‏ها می‏گردد. بالبی و اینثورث به دنبال پژوهش‏های خود، سبک‏های دلبستگی را در قالب سه سبک، ایمن و سبک های ناایمن اجتنابی‏، ناایمن دوسوگرا  طبقه بندی نمودند . اين سبك‏ها بعدها در مورد بزرگسالان نيز تأييد شدند.

دلبستگی ایمن

کودکان شاد و سالم غالباً بیانگر دلبستگی ایمن هستند. این‏گونه کودکان می‏دانند که برای داشتن یک زندگی راحت و پایدار می‏توانند روی بزرگترها حساب کنند .

 بیشتر این کودکان زمانی که مادر آنها بر می‏گردد تلاش می‏کنند به سوی مادرشان رفته و با مادر خود تماس بدنی و چشمی داشته باشند. این کودکان توانایی تحمل کردن و کنار آمدن با استرس و اضطرابی را که در مدت کوتاهی که مادر از آن‏ها جدا هست را دارند، چرا که اطمینان دارند مراقب آن‏ها در دسترس خواهد بود و به نیازهای آن‏ها پاسخگو خواهد بود. نتایج مطالعات نشان می‏دهد که الگوی دلبستگی ایمن رابطه مثبتی با رشد بعدی کودک دارد. کودکان دارای سبک دلبستگی ایمن بیشتر به دنیای بیرونی و اطراف خود اعتماد دارند و در محیط خود بیشتر به جستجو می‏پردازند و فرصت های بیشتری برای یادگیری دارند .

بر مبنای یافته‏های پژوهشی موجود، کولوا و ریپ ، معتقدند که، کودکانی که از دلبستگی ایمن برخوردارند، تمایل دارند که در حضور مادر یا شخص مراقب، محیط اطرافشان را مورد کاوش قرار دهند. در بزرگسالی نیز، افرادی که سبک دلبستگی ایمن دارند، هنگام صمیمی شدن با دیگران و نزدیک شدن به آن‏ها، احساس راحتی می‏کنند و نگران طرد شدن از سوی دیگران نیستند .

در مجموع سبک دلبستگی ایمن یک عامل بسیار مهم برای حفاظت و حمایت از کودک در جهت افزایش توان سازگاری رشدی کودک در دوره‏های بعدی کودکی، نوجوانی و حتی بزرگسالی می‏باشد.

دلبستگی ناایمن اجتنابی

کودکان دارای سبک دلبستگی اجتنابی هنگام حضور منبع دلبستگی، نسبت به او بی‏اعتنا هستند و رفتارهای دلبستگی کمی در موقعیت ناآشنا از خود نشان می‏دهند. وقتی که مادر، آنها را ترک می‏کند به ظاهر ناراحت نمی‏شوند و به افراد ناآشنا بسیار شبیه به والد خود واکنش نشان می‏دهند. هنگام بازگشت مادر، آنها نسبت به او دوری می‏جویند و عواطف و هیجان کمی نسبت به وی از خود نشان می‏دهند.

این کودکان، گرایش کمتری به جستجو و کاوش در محیط خود دارند و بیشتر تمایل به نادیده گرفتن مراقبین اولیه و افراد ناآشنا دارند. بزرگسالانی نیز که با خصیصه دلبستگی اجتنابی شناخته می‏شوند، از برقراری روابط نزدیک با دیگران، اعتماد نمودن به آنها و وابستگی به آنها، احساس ناراحتی می‏کنند. اغلب احساس می‏کنند که دیگران بیش از حدی که آنها تمایل دارند، با آنها صمیمی می‏شوند. در مورد روابط نزدیک با دیگران دچار دوگانگی هستند، بدین‏سان که هم تمایل به برقراری ارتباط نزدیک با بقیه دارند و هم از شکل‏گیری چنین ارتباطی ناراحت می‏شوند.

دلبستگی ناایمن دوسوگرا

این کودکان قبل از جدایی از منبع دلبستگی، به وی می‏چسبند، در موقعیت ناآشنا فقدان اعتماد به در دسترس بودن والدین و مراقبان خود دارند و واکنش بسیار شدیدی نسبت بجدایی از والد خود نشان می‏دهند. وقتی که مادرمجدداً پیش آنها برمیگردد،خشم و رفتارخصمانه ازخودنشان می‏دهند .

در بزرگسالی، افرادی که سبک دلبستگی دوسوگرا دارند، نسبت به روابط خود با دیگران بسیار نگرانند و احساس می‏کنند که به همان اندازه که خودشان میلی به برقراری ارتباط نزدیک ندارند دیگران نیز تمایلی به ارتباط با آن‏ها ندارند. این افراد از ترس طرد شدن از سوی دیگران، از برقراری ارتباطات نزدیک کناره‏گیری می‏کنند. افراد دارای سبک ناایمن دوسوگرا، هنگام برقراری رابطه با دیگران بیشتر نگران این هستند که آیا طرف مقابل، آن‏ها را واقعاً دوست دارد و می‏خواهد با آن‏ها بماند .

دلبستگی ناایمن آشفته و سردرگم

کودکان دارای این سبک رفتار‏هایی که از سازمان یافتگی و ثبات کمتر برخوردارند را بیشتر نشان می‏دهند. این کودکان هنگامی که مراقب آن‏ها بر می‏گردد رفتارهای متناقضی از خود نشان می‏دهند. برای مثال کودک از دیدن مادر خوشحال می‏شود و بازوهایش را به طرف مادر می‏برد و تمایل به بغل شدن دارد ولی بعد از مدت کوتاهی به طرف دیگر می‏رود یا سرش را از مادر خود برمی‏گرداند و بی‏حرکت می‏نشیند و خیره می‏شود و یا اینکه یک سری رفتارهای دیگری از خود نشان می‏دهد، می‏خندد در حالی که بسیار هراسان به نظر می‏آید. در این الگو رفتارهای کودکان بسیار گیج کننده و آشفته به نظر می‏آید و تلاش کودک در ایجاد دوباره رفتار دلبستگی با ایجاد رفتارهای متعارض به شکست می‏انجامد. کودکان این گروه دارای فقدان استراتژی‏های سازمان یافته برای کاهش استرس و اضطراب خود می‏باشند، آن‏ها دارای عدم توانایی ایجاد ثبات با مراقب خود در اراثه علاثم و نشانه‏هایی در هنگام نیاز هستند. این فقدان توانایی باعث می‏شود خود را دوست‏داشتنی و قابل تحمل از جانب دیگران ندانند.

منبع

بیروتی، سارا(1393) ،ترس از صمیمیت براساس سبک‏های دلبستگی و سبک‏های پردازش هویت در دانشجویان ،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید