ساختار نظام بانکی در ایران

کار اصلی بانک ها و موسسات اعتباری به تامین و تجهیز منابع تقسیم می شود. تامین منابع مالی بانک ها از طریق سپرده سرمایه گذاری مدت دار و کوتاه مدت تقسیم می شود.در ذیل به بررسی سپرده های بانکی می خواهیم پرداخت.سپرده سرمایه گذاری مدت داربانک ها علاوه بر سرمایه خود از منابع پولی دیگری ؛ تجهیز منابع پولی  نیز در امر سرمایه گذاری استفاده می نمایند که آن مانده وجوهی است که برای مدت معین و یا نا معین به وسیله اشخاص حقوقی یا حقیقی تحت عنوان سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت یا بلند مدت در اختیار بانک ها یا موسسات اعتباری گذاشته می شود. به تعبیر دیگر اولین و مهم ترین وظیفه بانکی قبول سپرده پولی به معنای عام آن است. چون بانک ها با جمع آوری این گونه سپرده ها در اعطای تسهیلات و پرداخت وام بر اساس سیاست پولی و بانکی از طریق مشارکت مدنی، مضاربه، فروش اقساطی و … پیش قدم بوده. علاوه بر کمک به گسترش فعالیتهای اقتصادی جامعه که ناشی از ارشاد و حمایت صاحبان صنایع و تجار در جهت سیاست توسعه اقتصادی است خود نیز در تحصیل سود به هر عنوان که باشد بهره مند می شوند.

تلاش بانک ها در جمع آوری سپرده های خرد و کلان و به جریان انداختن آنها از طریق قانونی در فعالیت های اقتصادی موجب انتقال سرمایه از گروه غیر فعال به گروه فعال جامعه بوده و و صاحبان اینگونه وجوه نیز تحت عنوان مشارکت مدنی، مضاربه و … در بهره برداری از سپرده خود نیز ذینفع می گردند. بنابر این سپرده های سرمایه گذاری مدت دار به آن دسته از سپرده هایی اطلاق میشود که به قصد انتفاع به بانک سپرده و بانک با قبول وکالت از طرف صاحبان سپرده های سرمایه گذاری پس انداز ایفای تعهدات قانونی نزد بانک مرکزی بقیه وجوه مربوطه  را در عملیات مجاز بانکی بکار می گیرد. بانک استرداد اصل سپرده های سرمایه گذاری مدت دار را بر طبق قرار داد منعقده تعهد و یا به هزینه خود بیمه می نماید.بانک منابع حاصله را پس از وضع حق الوکاله خود در پایان دوره به نسبت مدت و مبلغ سپرده و طبق آیین نامه و دستورالعمل های بانکی بین سپرده گذاران تقسیم مینماید.

از سپرده های مدت دار به عنوان سپرده های ثابت نیز نام برده می شود زیرا سپرده های مدت دار در واقع یک قرار داد کتبی مالی بین مشتری و بانک است و طبق قرار داد مشتری موافقت میکند که به مبلغ معینی وجه را برای مدت معین به بانک بسپارد و متقابلا بانک متعهد می شود که اصل و سود سپرده را در سر رسید به مشتری نقدا پرداخت یا به حساب سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت واریز نماید. در واقع نرخ سود بالا، انگیزه مشتری را برای سپرده سرمایه گذاری مدت دار افزایش می دهد و چنانچه مشتری وجه سپرده مدت دار خود را در سر رسید بانک دریافت نکند یا نسبت به تمدید قرارداد اقدام نکند قاعدتاً از تاریخ انقضای سر رسید سودی به سپرده مدت دار؛ بلند مدت و کوتاه مدت ویژه  تعلق نخواهد گرفت. بانک در قبال اخذ برگ سررسید وجه را در اختیار مشتری قرار میدهد.سپرده های مدت دار در مقایسه با سپرده های دیداری و پس انداز برای بانک به مراتب هزینه بیشتری دارند و به دو دسته ذیل تقسیم می شوند:

سپرده سرمایه گذاری مدت دار

• سپرده کوتاه مدت عادی
• سپرده کوتاه مدت ویژه

سپرده سرمایه گذاری بلند مدت

• سپرده سرمایه گذاری بلند مدت یکساله
• سپرده سرمایه گذاری بلند مدت دو ساله
• سپرده سرمایه گذاری بلند مدت سه ساله
• سپرده سرمایه گذاری بلند مدت  چهار ساله
• سپرده سرمایه گذاری بلند مدت پنج  ساله

سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت:

سپرده کوتاه مدت سپرده ایست که برای مدت نا معین به وسیله اشخاص حقیقی یا حقوقی در بانک سرمایه گذاری می شود و اصطلاحاً به سپرده سه ماهه معروف است. مشکل اساسی که این نوع سپرده برای سیستم بانکی به وجود می آورد، این است که در عمل به عنوان یک حساب پس انداز دیداری بوده و برداشت از آن در هر روز امکان پذیر است، زیرا مانند سپرده بلند مدت که با کوچکترین تغییر در مانده حساب، نیازمند تنظیم قرارداد مجدد است، نمی باشد. البته گردش عملیات و تغییر موجودی در دفترچه مخصوص این نوع حساب ثبت می شود.در صورت عدم محرومیت در دریافت و پرداخت، دو اشکال اساسی بر این نوع حساب وارد می باشد:

اول: محاسبات سود برای این نوع سپرده پیچیده است و این نحوه محاسبه سود موجب نا رضایتی سپرده گذاران شده است.

دوم: از آنجا که مانده این سپرده ؛ کوتاه مدت  به علت عدم محدودیت دریافت و پرداخت در حال نوسان است، بانک به طور کامل نمی تواند روی این سپرده برنامه ریزی کند. بنابراین سپرده از حالت سپرده مدت دار ؛ ثابت  خارج می شود، که برای رفع آن و به منظور فراهم آوردن فرصت سرمایه گذاری از محل سپرده ها برای بانک در طرحهای تولیدی میان مدت، پیشنهاد کردیده.

• سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت سه ماهه ؛ سپرده کوتاه مدت عادی  ایجاد گردد.
• سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت شش ماهه و نه ماهه ؛ سپرده کوتاه مدت ویژه  در نظر گرفته شود.

سپرده سرمایه گذاری مدت دار:

سپرده سرمایه گذاری بلند مدت سپرده ای است که برای مدت معینی به وسیله اشخاص حقیقی و حقوقی در بانک سپرده گذاری می شود که اصطلاحا ؛  به سپرده های یکساله، دو ساله، سه ساله و پنج ساله معروف است.چنانچه سپرده گذار تقاضای استرداد قسمتی از سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت خود را نماید طبق مقررات سپرده مذکور قرارداد قبلی ابطال و پس از پرداخت مبلغ مورد درخواست مشتری، برای آن قسمت از سپرده که در بانک باقی خواهد ماند باید قرارداد جدید ؛ برگ سپرده  صادر و به سپرده گذار تسلیم شود.در صورتی که مشتری بخواهد مبلغی به حساب سپرده سرمایه گذاری بلند مدت منظور نماید بایستی با انعقاد قرارداد جدید برگه سپرده ای معادل مبلغ دریافتی صادر و به وی تسلیم گردد.

منبع

سیلانی،شیما(1393)، تاثیر تغییرات شاخص بازار سهام و نرخها ی ارز و سود  بانکی،پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت صنعتی، مرکز آموزش عالی رجایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید