ساختار زنجیره تامین چگونه است ؟

در دو دهه 60 و70 میلادی، سازمان‌ها برای افزایش توان رقابتی خود تلاش می‌کردند تا با استانداردسازی و بهبود فرآیندهای داخلی خود محصولی با کیفیت بهتر و هزینه کمتر تولید کنند. در آن‌زمان تفکر غالب این بود که مهندسی و طراحی قوی و نیز عملیات تولید منسجم و هماهنگ پیش‌نیاز دستیابی به خواسته‌های بازار و در نتیجه کسب سهم بیشتری از بازار است. به‌همین دلیل سازمان‌ها تلاش خود را بر افزایش کارایی معطوف می‌کردند. در دهه 80 میلادی با افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتریان، سازمان‌ها به طور فزاینده‌ای به افزایش انعطاف‌پذیری در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید برای ارضای نیازهای مشتریان علاقه‌مند شدند. در دهه 90 میلادی به‌همراه بهبود در فرآیندهای تولید و به‌کارگیری الگوهای مهندسی مجدد، مدیران بسیاری از صنایع دریافتند که برای ادامه حضور در بازار تنها بهبود فرآیندهای داخلی و انعطاف‌پذیری در توانایی‌های شرکت کافی نیست، بلکه تامین‌کنندگان قطعات و مواد نیز باید موادی با بهترین کیفیت و کمترین هزینه تولید کنند. توزیع‌کنندگان محصولات نیز باید با سیاست‌های توسعه بازار تولید‌کننده، ارتباط نزدیکی داشته‌باشند. با چنین نگرشی، رویکردهای زنجیره تامین و مدیریت آن پا به عرصه وجود نهاد. از طرف دیگر با توسعه سریع فن‌آوری اطلاعات در سال‌های اخیر و کاربرد وسیع آن در مدیریت زنجیره تامین، بسیاری از فعالیت‌های اساسی مدیریت زنجیره با روش‌های جدید در حال انجام است.مدیریت زنجیره تامین مجموعه‌ای از روش‌های مورد استفاده برای یکپارچگی موثر و کارای تامین‌کنندگان، تولیدکنندگان، انبارها و فروشندگان است، به‌گونه‌ای که به‌منظور حداقل کردن هزینه‌های سیستم و تحقق نیازهای خدمات، کالاها به تعداد صحیح و در مکان و زمان مناسب تولید و توزیع گردند.مدیریت زنجیره تامین هماهنگی در تولید، موجودی، مکان یابی و حمل و نقل بین شرکت کنندگان در یک زنجیره تامین است براي دستیابی به بهترین ترکیب پاسخ گویی و کارایی برای موفقیت در بازار .تحقیقات بسیاری  پیرامون مدیریت زنجیره تامین صورت پذیرفته‌است تا مشخص سازد ساختار زنجیره تامین مناسب شرایط مختلف . همان‌طور که منتزر، دویت، کیلبر، مسن، اسمیت و زکریابیان نمودند زنجیره تامین چه یک شرکت آن‌را مدیریت نماید یا خیر، وجود دارد. تئوری‌های طراحی و ساختار سازمانی تعریف و مولفه‌های ساختار زنجیره تامین را بهبود بخشید. ساختار زنجیره تامین بر ماهیت فعالیت‌های زنجیره تامین، کارایی و اثربخشی زنجیره تامین و رابطه با سایر اعضای داخل زنجیره تامین اثرگذار است.با مروری بر ادبیات موجود، این نتیجه حاصل می­شود که مطالعه روی ساختار زنجیره تامین مستقل از مطالعه تئوری‌های سازمان می­باشد. پیش‌تر، مطالعه روی ساختار زنجیره تامین به طور عمده روی خود زنجیره تامین متمرکز بود و از جنبه‌های مدیریت زنجیره تامین قابل استحصال بوده‌است، همانند لجستیک و کمینه‌کردن هزینه انبارداری . هیچ پژوهش رسمی مشخصی بر مولفه‌های سازمانی در زنجیره تامین صورت نگرفت، البته پورتر  اهمیت ساختار سازمانی در موفقیت زنجیره ارزش و بنابر این کل جایگاه رقابتی شرکت را بیان نمود.پژوهش حاضر سه نوع ساختار زنجیره تامین را معرفی و دسته‌بندی می­نماید: ناب، چابک و ترکیبی؛ و اجزای سازمانی مرتبط با هریک از این ساختارها را معرفی می­کند. تئوری‌های سازمانی بیان می­کنند شرکتی که برای مواجهه با محیط کسب و کار پایدار و قابل اطمینان سازمان‌دهی شده‌است، در شرایط پیچیده با سرعت تغییر بالا و غیر قابل پیش‌بینی کارایی لازم را ندارد .این طبقه‌بندی، وضعیت کلی ساختار زنجیره تامین را توصیف می‌کند و با مطالعات جریان اصلی در مکان‌شناسی و ویژگی‌های زنجیره تامین نیز سازگار است . به رغم مطالعات صورت‌گرفته اخیر درباره موضوعات ساختار زنجیره تامین، تحقیقات بسیاری با همین موضوع از اواسط 1990 آغاز شد. اکثر تحقیقات تئوری و عملی تاکید داشتند که ساختار زنجیره تامین انتخاب شده توسط شرکت‌ها بایستی متناسب با شرایط محیط کسب و کار باشد و ارتباط نزدیکی با استراتژی شرکت داشته باشد . تحقیقات به‌دنبال شناسایی مولفه‌های موثر بر انتخاب نوع ساختار زنجیره تامین بودند .فیشر در مقاله معروف خود در سال ۱۹۹۷ رابطه نوع محصول، زنجیره عرضه و قابلیت پیش‌بینی برای تضمین اتخاذ رویکرد بهینه را به هنگام طراحی و توسعه استراتژی زنجیره عرضه، در راستای تناسب بهتر عرضه و تقاضا، بسیار مهم و ضروری می‌داند. وی محصولات را به دو دسته کلی خاص (مد) و بازاری (کالا) تقسیم‌بندی می‌کند.دوره عمر محصولات خاص کوتاه بوده و در عین حال عدم اطمینان زیادی در تقاضایشان وجود دارد. بنابراین زنجیره عرضه را در معرض هر دو نوع ریسک کمبود و کهنگی (مازاد موجودی) قرار می‌دهند. یک نمونه محصولات خاص، لباسهای مد روز هستند. چالش عمده برای زنجیره عرضه درگیر با چنین محصولاتی، توسعه یک استراتژی برای بهبود تناسب عرضه و تقاضا، و همچنین توانمندسازی کمپانی برای پاسخ سریع‌تر به نیاز بازار است. محصولات بازاری مانند انواع کنسروها، عمدة خروجی‌های یک واحد تولیدی هستند. این محصولات، دوره‌ زندگی طولانی و ثبات تقاضا دارند؛ زیرا کالاهایی جا افتاده در بازار با یک مدل شناخته شده مصرف هستند. در این مورد عامل عمدة بقا و در واقع هدف اصلی، کاهش هزینه‌هاست.به گفته هیل تفاوت قابل ملاحظه‌ای بین این دو گروه محصولات وجود دارد. از یک منظر، برای محصولات خاص عامل کافی موفقیت در بازار «فراهم بودن» است، درحالی‌که برای محصولات بازاری این عامل «قیمت» می‌باشد. کیفیت و زمان تحویل، فاکتورهای لازم حضور در بازار برای هر دو نوع محصول هستند؛ درحالی‌که قیمت و فراهم بودن به ترتیب عوامل لازم برای محصولات بازاری و خاص هستند. نکته‌ای که باید بر آن تأکید کرد، این است که زنجیره عرضه می‌بایست عملکرد قابل قبولی در مورد هر دو دسته عوامل لازم و کافی رقابت و موفقیت داشته‌باشد. از آن‌جا که این دو دسته محصول به تقاضای دو بازار متفاوت پاسخ می‌دهند، طبیعتاً برای پاسخگویی نیازمند به‌کارگیری رویکردهای متفاوتی هستند. تنها در صورت شناخت ویژگی‌های محصول، نیازمندی‌های بازار و چالش‌های مدیریت یک استراتژی برای تضمین عملکرد بهینه زنجیره عرضه قابل طراحی است. این هدف از طریق توسعه استراتژی‌هایی که اثر عدم اطمینان ناشی از سیستم و متعاقب آن اثر شلاق چرمی را کاهش می‌دهند قابل دست‌یابی است.همانند پژوهش فیشر، مطالعات بسیاری برای شناسایی مهم‌ترین عوامل جهت طراحی زنجیره تامین صورت گرفت. هانگ، اوپال و شی به این نتیجه رسیدند که ساختار زنجیره تامین بیش از آن‌که متاثر از محیط کسب و کار باشد، متاثر از ماهیت محصول می­باشد. تحقیقات دیگر، شرایط محیطی را مهم‌ترین عامل در انتخاب طراحی زنجیره تامین معرفی نمود .فاین طبق تحقیقاتی که در صنایع رایانه‌ای آمریکا صورت داد، به این نتیجه رسید که  طراحی زنجیره تأمین متوجه اولویت‌بندی قابلیت­هایی است كه بتوان از آن طریق در یك شبكه تأمین روابط بین عناصر را توسعه و تقویت نموده، و با استفاده از فرآیندهای پویا این قابلیت‌ها را به‌صورت زنجیره‌ای به همدیگر متصل نمود. بر اساس تحقیقات صورت‌گرفته لمینگ، جانسون، ژنگ و هارلندساختار شبکه و زنجیره تامین با استفاده از نوع محصول طبقه‌بندی شده‌است. لمینگ و همکاران زنجیره تامین و شبکه تامین را به این صورت مقایسه کردند که “زنجیره تامین به‌صورت مدلی ساده، خطی و یک‌جهتی می­باشد؛ درحالی‌که شبکه تامین دارای شاخه‌های جانبی، حلقه‌های معکوس، فعالیت‌های بالادست و پایین‌دست با یک شرکت کانونی در مرکز می‌باشد.” آن‌ها به این نتیجه رسیدند که اولویت‌های رقابتی برای ساختار شبکه تامین تولیدات نوآورانه منحصر به‌فرد، متفاوت از تولیدات عملیاتی می­باشد.استاک، گریس و کسرادا ساختار زنجیره تامین را بر اساس پراکندگی جغرافیایی و چگونگی توزیع کانال‌های تامین، تجهیزات تولید و توزیع‌کنندگان طبقه‌بندی نمودند. رندال و اولریچ ساختار زنجیره تامین را بر اساس دو مولفه عملیاتی طبقه‌بندی نمودند: 1) فاصله تاسیسات تولیدی از بازار هدف و 2) میزان درجه‌ای که این تاسیسات تولیدی کمترین نسبت کارایی را دارند.بر اساس بحث‌های صورت‌گرفته پیرامون عوامل تعیین‌کننده ساختار زنجیره تامین، اسکینر مفهوم “توافق استراتژیک” یا “هم‌سویی” اولویت‌های رقابتی در سازمان را بیان کرد. ونکاترمن و کامیلوس و ونکاترمن اصول هم‌سویی استراتژیک را در قالب بخشی از مدیریت استراتژیک بیان نمودند. لینگل و شیمان بیان نمودند که “سازمان‌های کارا ارگانیک می‌باشند، در بخش‌های مختلف به‌هم‌پیوسته هستند و فعالیت‌هایشان استراتژی شرکت را حمایت می‌کند”. بویر و مک درمورت بیان کردند که هم‌سویی استراتژیک زمانی حاصل می­شود که سطوح مختف کارکنان یک سازمان، با آن‌چیزی که برای موفقیت سازمان مهم‌تر می­باشد موافق باشند. چپرا و میندل زمانی که اولویت‌های رقابتی سازمان و استراتژی‌های زنجیره تامین یک هدف داشته‌باشند، از عبارت “تطابق استراتژیک” در کتابشان استفاده نمودند. جوشی، کاتوریا و پورث بر اساس تحقیقات تجربی “هم‌سویی استراتژیک ” را بیان نمودند که این هم‌سویی عملکرد سازمان را تحت تاثیر قرار می­دهد. بر اساس ادبیات بیان‌شده و چندین پژوهش تجربی، فاین بیان نمود که انتخاب ساختار زنجیره تامین و اولویت‌های رقابتی بر اساس شرایط محیطی کسب و کار می­باشد. چگونگی انتخاب ساختار زنجیره تامین و چگونگی دست‌یابی به هم‌سویی بین اولویت‌های رقابتی و ساختار زنجیره تامین، دو مبحثی است که در مطالعات مدیریت زنجیره تامین بررسی شده‌است و اثر قابل توجهی بر عملکرد شرکت دارد. ادبیات مرتبط، اهمیت این بحث را آزموده اند و اصول تئوری‌های اولیه را برای این مبحث مشخص نموده‌اند.

منبع

جعفری پور ،علی (1393) ،بررسی رابطه همسویی بین مشخصه های محیطی کسب و کار ،اولویت های رقابتی و ساختار زنجیره تامین با عملکرد کسب و کار ،پایان نامه کارشتاسی ارشد مدیریت بازرگانی ،دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید