روان‌شناسي مهندسي

شامل فاكتورهاي محيطي فيزيكي و شيميايي مانند سر و صدا، ارتعاش، روشنايي، آب و هوا و مواد شيميايي كه مي‌توانند بر روي ايـمني، سـلامتي و آسـايـش افـراد تاثيـر بگـذارد مـي‌باشد .صـداي زيـاد، نور نامنـاسب، دمـاي بالا يا پايين، شلوغي، كمبود حريم خصوصي و ناتواني در شخصي‌سازي محيط كار مـي‌تواند به توليد مشکلات روحی روانی بر کارکنان بیانجامد .

فيزيولوژي كـار

در نتیجه تاکید بر عصر کامپیوتر، خودکار سازی و جنبه های شناختی کار، کم کم از یاد می رود که بخش اعظم فعالیت های کاری ما مستلزم تلاش جسمانی و جابه جایی دستی مواد، ابزار ها و وسایل است. در فعالیت های معدنکاری، ساختمان سازی و تولید غالبا به به کارگرانی نیاز است که برای انجام دادن کار خود مقدار متوسط یا زیادی انرژی فیزیکی مصرف می کنند. آسیب دیدگی کمر،ناشی از کا ر بدنی زیاد در اغلب حرفه ها مشاهده می شود و این گونه آسیب ها بیش از 25 درصد آسیب های شغلی را تشکیل می دهند. حتی مشاغلی که در آنها شاغل ناگزیر از بلند کردن بارهای سنگین نیست به همین نسبت در معرض این نوع آسیب دیدگی هستند، از جمله این شاغلان می توان کارگران فنی ماهر، مدیران و روئسا، کارمندان اداری و کارکنان خدمات را نام برد. جالب اینجاست که پرستاران بیش از سایر گروههای شغلی به کمر درد مبتلاء می شوند. در این قسمت با قابلیت های انسان برای صرف انرژی به منظورانجام کار مفید ونیرومندی و قدرت تحمل انسان سر و کار داریم. جابه جایی دستی مواد نیز به طور خاص بررسی می شود.

اما پیش از پرداختن به این موضوع ها، مفاهیم فشار و کشیدگی یا تنش را تعریف می کنیم زیرا این مفاهیم به جنبه های مختلف کار انسان، از جمله کار بدنی، مربوط اند. به طور کلی منظور از فشار شرایط، وضعیت یا تکلیف نامطلوبی است که بر فرد تحمیل می شود. بعضی از منابع بالقوه فشار عبارتند از کار سنگین، عدم تحرک، گرما و سرما، سروصدا، بی خوابی، خطر،اضافه بار اطلاعاتی،خستگی،تنهایی، عدم تامین مالی و مانند آن. منظور از کشیدگی آثار فشار بر فرد است. تنش را می توان با مشاهده تغییرات پارامترهایی مانند ترکیب شیمیای خون، مصرف اکسیژن، فعالیت الکتریکی ماهیچه ها یا مغز، ضربان قلب، دمای بدن، آهنگ انجام کار،خطاها و نگرشها اندازه گیری کرد..

آهنگ مصرف اکسیژن

چنانکه گفته شد، اکسیژن برای سوخت و ساز مواد غذایی و آزاد کردن انرژی مصرف می شود. مقدار انرژی آزاد شده، تا حدودی، به ماده غذایی مصرف شده بستگی دارد. درصورتی که رژیم غذایی معمولی باشد، هر لیتر اکسیژن تقریبا 5kcalانرژی آزاد می کند. بنابراین با اندازه گیری آهنگ مصرف اکسیژن در حین انجام کار می توان آهنگ مصرف انرژی را مستقیما تخمین زد.

علـم بيومكانيك

در علم بیومکانیک از قوانين فيزيـك و مـفاهيم مهندسي براي توصيف حركت بخشهاي مختلف بدن و نيروي وارد بر آنها در طي فعاليت روزانه استفاده مـي‌شود ، فشار مداوم ناشي از ثابت بودن يك وضـعيت بدن و يا حركات تـكراري آن بـر روي عضـلات بـدن منجر به ايجاد خستگي موضعي در آنها مـي‌شـود. به عـبارتي اين فـشار باعـث كاهش فعاليت و كارآيي عضلات خواهد شد ، روشهاي بيومكانيك تعـامل فيزيكي بيـن انسـان و سيستم مـكانيكي اطراف او را مورد نظر داشته و ابزار، تجهيزات و تسهيلات كار را در اين رابطه مورد مطالعه قرار مـي‌دهند .

آنتروپومتري

آنتروپومتري عبارت است از اندازه‌گيري سيستماتيك بدن با استفاده از وسـايل انـدازه‌گيـري ،آنتروپومتری از دو کلمه یونانی “آنتروپوس” به معنی انسان و “مترین” به معنی اندازه گیری مشتق شده است. اطلاعات آنتروپومتریکی ابعاد و اندازه های بدن انسان را توصیف می کند. این ابعاد و اندازه ها شامل ارتفاع، پهنا، عمق، فاصله، محیط و انحنای بدن می شوند. بیلی دو نوع اندازه گیری را تعریف می کند:

ایستا: ابعاد بدن در شرایطی اندازه گیری می شوند که فرد کاملا ثابت و بی حرکت است.
فعال: ابعاد بدن در شرایط طبیعی و هنگامی که فرد در حال انجام وظیفه استو یا وانمود می کندکه در حال انجام کار است اندازه گیری می شوند.

در هنگام استفاده از اطلاعات آنتروپومتریکی اعم از ایستا یا فعال برای طراحی پست کار، لباس فرد و یا وسایلی که در حین کار مورد استفاده قرار می دهد باید مد نظر قرار گیرند.طبق نظر سینگلتون اصول کلی آنتروپومتری- ارگونومی که می بایست همواره در نظر گرفته شوند عبارتند از:

ابعاد پست کار باید طوری انتخاب شوند که حداقل 90 درصداز افراد استفاده کننده را پوشش دهد.- در انتخاب اطلاعات آنتروپومتریکی،طراح می بایست به تعاریف اندازه گیری ها،اندازه و نوع نمونه جمعیتی که اطلاعات از آن بدست آمده است توجه خاص داشته باشد.در کاربرد اطلاعات آنتروپومتریکی، طراح باید با توجه به ابعاد گوناگون و مثال هایی که بین شرایط ایستا و پویا وجود دارد، خطای قابل قبول راتعیین کند و به عنوان معیاری از آن استفاده کند.

تطابق بهینه ابعاد بدن کارگران با پست کار آن ها ممکن است در طول زمان تغییر کند، زیرا اندازه ی جمعیت متغیر است و همین طور کارگرانی که وظایف مربوطه را انجام می دهند، عوض می شوند. مشکلات وضعیت بدنی رابطه بسیار نزدیکی با عدم تطابق ابعادی دارد به طوری که هر دو آن ها باید همزمان با همدیگر مورد توجه قرار گیرند.در بحث درباره وضعیت ایستاده در مقابل وضعیت نشسته، همواره باید به نکات زیر توجه داشت: