رفتار مدنی سازمانی چیست

واژه رفتار مدنی سازمانی اولين بار توسط بتمن و ارگان مطرح گرديد ولي اين مفهوم از نوشتارهاي بارنارد در مورد تمايل به همکاري و مطالعات کتز و کان در مورد عملکرد و رفتارهاي خود جوش و فراتر از انتظارات نقش ناشي مي شود.ارگان  رفتار شهروندي سازماني را با عنوان رفتار هاي تحت اختيار فرد تعريف کرده و بيان مي­کند اين دسته از رفتارها به  طور صريح و مستقيم بوسيله سيستم پاداش رسمي مورد توجه قرار نمي­گيرد ولي باعث ارتقاي اثر بخشي کارکرد هاي سازمان مي گردد. ارگان رفتار شهروندي سازماني را به عنوان رفتارهاي فردي که اختياري مي باشد که به صورت مستقيم و آشکارا به وسيله پاداش رسمي سازمان تعريف نشده است،  اما در مجموع کارايي سازمان را افزايش مي دهد  تعريف کرده است.منظور از اختياري اين است که اين رفتار جزء شرح وظايف شغلي ويا رفتار هاي نقشي نمي باشد و در تعهد استخدامي کارکنان قرار نگرفته است و کاملا انتخاب شخص مي باشد و کوتاهي در آن هيچ گونه تنبيهي را به دنبال ندارد.

همکاري در گروههاي کاري مقوله­اي است که درباره آن تحقيقات فراواني در حال اجرا است. شايد به اين علت که انتظار مي­رود گروه­هاي کاري بايد همکاري کنند، تصور مي شود که همکاري در محيط کاري پديده­اي کاملاً طبيعي است. به عنوان مثال سه کارمند يک کتابفروشي را در  نظر بگيريد آنها وظايفي را که در شغل خود دارند به نوبت انجام مي دهند. دو نفر از آنها جلوي پيشخوان به تقاضاي مشتري رسيدگي مي­کنند، کارمند سوم جعبه ­ها و بسته­ هاي کتاب را باز مي­کند و قيمت گذاري مي­کند و بعد آنها را در قفسه­هاي مناسب مي­چيند. کارمندان با همکاري و هماهنگ کردن کارهاي خود سعي مي­کنند به اهداف سازماني که فروش کتاب و ارائه خدمات مناسب و خوب به مشتري است جامه عمل بپوشانند. اگر يکي از کارمندان براي صرف ناهار برود کارمندي که کتاب را در قفسه مي­چيند براي پاسخگويي به مشتري به پيشخوان و به کمک کارمند اول مي­آيد. اگر کارمندي جواب سؤال يک مشتري را نداند مي­تواند از همکار پرسابقه خود که در اين زمينه اطلاعات بيشتري دارد کمک بگيرد. از طرف ديگر اين افراد ساعات غيبت و برنامه تعطيلي خود را به صورت مستقيم و برنامه­ريزي مشخص و با موفقيت يکديگر با هم تنظيم مي­کنند.

در بيشتر موارد همکاري ها در بين اعضاي گروه يک قاعده است تا يک مقوله استثنايي بخصوص بيشتر به اين علت که رسيدن به اهداف گروهي به صورت امري غير ممکن است تا آنجايي که کارگران نسبت به يک نوع هدف وفادار باشند معمولاً با يکديگر همکاري مي کنند. کارکنان ممکن است گاه کار خود را رها کرده، درگير رابطه مقابله به مثل شوند. که در ضرب المثل شاعر و حکيم اخلاقي يک ديدار خوب ارزش بازديد را دارد، تو نيکي مي کن و در دجله انداز که ايزد در بيابانت دهد باز. که براي ديگران همان کاري را انجام بده که مي­خواهي براي تو انجام دهند بازتاب مي باشد. بنابراين کارگران براي اين به يکديگر کمک مي کنند که اعتقاد دارند زماني که آنها نيز به کمک احتياج دارند ديگران به آنها کمک خواهند کرد. قاعده مقابله به مثل از قدرت فوق العاده اي برخوردار است و مردم مي خواهند کمک ديگران را جبران کنند. عامل ديگري که به افزايش همکاري در بين اعضاي گروه کمک مي کند درجه وابستگي  متقابل شغلي يا ميزاني که بر مبناي آن عملکرد شغلي يک کارگر به کوشش و يا مهارتهاي کارگران ديگر وابسته مي­باشد.

علاوه بر موارد بالا اعضاي گروه به اين علت همکاري مي کنند که رسيدن به اهداف سازماني مي تواند موجب افزايش امتيازات کارگري، افزايش حقوق و ارتقاء مقام گردد. خود اين تهميدات، در مقابل مي تواند رضايت اعضاي گروه را بالا ببرد. در اينجا سؤال اصلي اين است که آيا رفتار توأم با همکاري بدون هيچ نوع انتظار اضافه پرداخت به فرد يا گروه انجام مي­پذيرد و يا نه. به عبارتي ديگر آيا کارگران تنها به خاطر نوع دوستي و بدون خود خواهي به خاطر منافع ساير کارگران و يا منافع سازماني عمل مي کنند؟ پاسخ به اين پرسش که آيا نوع دوستي، يا رفتار جامعه خواهي در محيط کار وجود دارد، آري مي باشد. بنابراين به اين رفتارها، رفتارهاي شهروندي سازماني مي گويند.

محققان علمي معتقد بودند که رضايت شغلي بر اثر بخشي شغلي تأثير مي گذارد. در حالي که يافته­هاي تجربي شواهد کمتري را در تأييد تأثير رضايت شغلي بر عملکرد شغلي يافته بودند همزمان با اين يافته ها اورگان(1997) با هدف مخالفت با متخصصان مديريتي مقاله اي را منتشر کرد و بيان کرد که آنچنان نتيجه گيري هايي شتاب زده  است البته اگر چه رضايت شغلي با عملکرد رسمي شغلي ارتباط ضعيفي دارد اما بايد با تمايل کارمندان براي درگير شدن در رفتارهاي فرانقشي ارتباط معنا داري داشته باشد. اورگان در اين مقاله تلاش کرده بود که بر اندازه گيري هاي کمي توليد و همکاري کارمندان که در اين اندازه گيري هاي کمي نشان داده نمي شود تفاوت قائل شود. اورگان در اين مقاله در مورد اين همکاري ها توضيحات کلي داده بود و بيان کرده بود که اين همکاري ها شامل: کمک به همکاران، دنبال کردن قوانين حاکم بر محيط کار و سازگار شدن با تغييراتي که مديران براي افزايش اثر بخشي کارها مي­گيرند مي­باشد. بنابراين هدف اورگان از انتشار مقاله (1997) اين بود که در مقابل متخصصان مديريتي که اعتقاد داشتند که رضايت شغلي عامل مهمي در ارتباط با عملکرد شغلي مي باشد مقاومت کند. بنابراين خيلي از وقتها ممکن است مردم شما را جدي بگيرند در مورد آنچه که مي­گوييد دقت کنيد. در اين مورد دو نفر از دانشجويان دکتراي اورگان در دانشگاه هند به نامهاي باتمن و اسميت مقاله (1997) را به عنوان قسمتي از موضوع سمينار دکتري انتخاب کردند و بي باکانه راجع به اين موضوع تحقيقاتي را انجام دادند.

اين موضوع ابتدا قسمت کوچکي از پروژه اوليه اي بود که هدف آن بررسي تأثير فشارکاري بر رفتار و نگرش ها بود. محققان بار کاري شخصيت، رفتارها و نگرش هاي گروهي از کارمندان را دردانشگاه هند مورد بررسي قرار دادند. در اين تحقيق علاوه بر اندازه­گيري ارزيابي مديران در مورد عملکرد شغلي زيردستان عملکرد کمي همکاري هايي که در مقاله 1997 بيان شده بود اندازه گرفتن، يافته ها نشان داد که رضايت شغلي اوليه، رفتار شهروندي را پيش بيني مي کند و رفتار شهروندي اوليه رضايت شغلي  را پيش بيني مي کند. اما همبستگي بين عملکرد کيفي رفتار شهروندي و عملکرد کمي (عملکرد شغلي)آن نشان داده نشد و اين منجر به يک کنجکاوي به يک مطالعه ديگر شد. در اين تحقيق او از چند نفر از مديران مکان هاي توليدي در هند جنوبي مصاحبه کرد و از آن ها سوال کرد که چه کار هايي را شما دوست داريد که کارمندان انجام دهند اما آنها را نمي توانيد به آنجام اين کار مجبور کنيد و يا لزوما جوايز و يا پاداش خاصي را براي آنها در نظر بگيريد و در پاسخ به اين سوال مديران کار ها يي را گزارش داده بودند که کارايي و بهره وري را افزايش، و کار مديران را ساده تر مي کردند و اين کار ها رفتار شهروندي سازماني ناميده مي شود.

منبع

پورعزیز، قاسم(1393)، ارتقای الگوی رفتار مدنی سازمانی بر اساس سیرت نکویی مدیران (مطالعه موردی کارکنان اداره کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی آذربایجان غربی)، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد.

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید