امواج مغزی وکارکردهای آن

موج آلفا

آلفادر زمان آرامش و فعاليت نقش  بسزايي دارد. فرکانس ريتم آلفا بين هشت تا چهارده سيکل در ثانيه و دامنه آن در حدود پنجاه ميکروولت است . اين ريتم هنگامي ثبت ميشود که فرد در حالت استراحت کافي بسر ميبرد و محرکهاي حسي شديد در او اثر نکنند. براي ثبت اين منحني ها فردرا درمحيط آرامي قرارداده نور محيط راکاهش ميدهند يا از فرد ميخواهند تا چشمهاي خودرا ببندد.دامنه ريتم آلفا در برخي بيماران مانند صرع و هيدروسفالي از منحنيهاي طبيعي بيشتر است . اين امواج با تحريکاتي که از بخش تورينه اي تالاموس به قشر مخ ميرسندمربوط است وقطع ارتباط تالاموس با قشرمخ باعث از بين رفتن آنها ميشود.

امواج آلفا بطور گسترده اي براي کار برروي حالت مراقبه وتوجه و حافظه مورد مطالعه قرار گرفتند.

بنظر ميرسداين امواج فعاليتهاي منطقي ازمغزکه براي تمرکز بروي محرک استفاده نميشوند راسرکوب مي کنند.بعبارت ديگر ، اگر براي فردي يک محرک بصري ايجاد شود،در نواحي مختص حس لامسه و شنوايي افزايش فعاليت آلفا مشاهده ميشود.در اسکن حافظه،جاييکه ليستي از کلمات حفظ ميشود مشاهده شده است. امواج الفا با زماني که از فرد خواسته ميشود که يک محرک خاص را پيش بيني کند در ارتباط هستند.از دو تحقيق انجام شده اخير نمونه هاي بدست آمده که نشان مي دهد زمانيکه براي فرد به جاي محرک بصري ، محرک شنوايي ارائه ميشود ،  قدرت آلفا سرتاسر قشر مغز به ميزان زيادي افزايش مي يابد. چنين اثري نيز در امور بصري مشاهده شده است . اين اثر در سرتاسر قشر مغز با دقت کامل رخ ميدهدکه نشان دهنده حواس پرتي درزمينه بصري است . در حالت الفا؛امواج الفا سرتاسر قشر مغز مشاهده شده اند . اين حالات بطور کلي ، با حالت ارامش در هشياري کامل ، تفکر مثبت ؛ خيالپردازي وتفکر خلاق که ممکن است در آن حواس افراد پرت شوددر ارتباط است ودر اين حالت آزادي از محيط مورد توجه است.الفا به يک احساس راحتي ، خوشايندي و يک حالت شناور بودن همراه است.

با توجه به بررسي ديگر موج استراحت ( آلفا ) با بهبود پردازش توجه وحافظه افراد همراه ميباشد.

مي توان اظهار نمود که امواج آلفا به شکل گسترده اي با فرايند توجه درارتباط هستند.امواج آلفا در کليه تکينيک هاي تن ارامي،کاهش حساسيت نسبت به محرک خارجي وافزايش توجه به محرک هاي دروني همراه است.

موج بتا

باند فرکانس آرامتر بتا شامل محدوده فرکانس امواج مغزي 13 الي 30 هرتزميباشد . حالت بتا ، يعني نوسانات امواج بتا در طول قشرمغز ، تنها در هنگام بيداري اتفاق مي افتد . نکته اي که وجوددارد اين است که هيچ چيزي در اين حالت مانند حالت گاما وجود ندارد .

امواج گاما تا حد زيادي نقش حمايت کننده اگرچه جدايي ناپذير در مغز دارند. از ديد نوار مغزي EEG اين امواج تنها زمانيکه فرد بيدار است حضور دارند.، اما هميشهتوسط ديگر امواج در محدوده بتا ، الفا يا دلتا حمايت ميشوند. بطور کلي حالت بتا با احساسات قوي هيجاني مانند ترس ، خشم ، يا اضطراب و علاوه بر آن با توجه هوشيارانه ، توجه انتخابي ، تمرکز يا انتتظار ار ارتباط است . مطالعات ديگر امواج بتارا با رفتار هوشيارانه،فعاليت ذهني متمرکز مانند حل مسئله رياضي،اضطراب و دلهره مرتبط ميدانند.هنگاميکه امواج بتا در طول مديتيشن مشاهده شد، مشخص شد که آنها تنها در افرادي که در مديتيشن بسيار باتجربه هستند وبه طور کلي با تمرکز شديد پديدار ميشوند.داروهاي ريتالين و آدرال که از هردوي آنها براي هشياري استفاده ميشود. در بيشتر افراد حالت بتا را ايجاد مي کنند. سريع ترين موج مغزي است و در مواقع توجه و تمرکز فعاليت زيادي دارد. موجي به نام SMR نيز وجود دارد که زيرمجموعه اي از موج بتااست و زماني که فرد براي انجام يک فعاليت کاملاً فوکوس کرده فعال است. فرکانس اين ريتم بيش از چهارده سيکل در ثانيه است . ريتم بتا در حالات هيجاني و عاطفي و برانگيختگي ثبت ميشود.در اغلب افرادبالغ فرکانس ريتم مذکور در حدود 18 سيکل در ثانيه و ولتاژ آن حداکثر سي ميکرو ولت  است .

موج تتا

امواج تتا شامل محدوده فرکانس امواج مغزي 4 الي 7 هرتز با پديده هاي مختلفي موجوددر مغزدرارتباط است. زماني که فرد در حال به خواب رفتن است و يا افکار پوچ و بي هدفي دارد مثل خيال پردازي فعال است . فرکانس ريتم تتا 3بين چهار تا هفت سيکل در ثانيه است . اين ريتم در افراد بالغ بندرت ودر حالت تنش رواني ، ياس و نااميدي و  بيش فعالي / کمبودتوجه و برخي اختلالات مغزي  ظاهر ميشود ، ولي ثبت آن در کودکان مفهوم مرضي نداردو طبيعي است  . مطالعات انجام شده برروي حافظه ، احساس انعطاف پذيري عصبي ، خواب ، مراقبه ، هيپنوتيزم وجود رابطه بین امواج تتاپديده هوشياري نشان مي دهد در سطح موضوعي ، در مورد حالت تتا ي موجود در سرتاسر مغزبنظر ميرسدامواج تتا درگير حافظه کوتاه مدت بطور مداوم براي حفظ امنيت خود در مغز تجديد مي شونددرحاليکه دردسترس هم هستند.فرضيه آنها اينست که تجديد خاطرات فردي در محدوده گاما منجر به تجديد کل حافظه محدوده تتا مي شود.بسياري از مطالعات نقش فرکانس تتارا در کارهاي مربوط به حافظه ورمز گذاري وبازيابي خاطرات بلندمدت تاييد کرده است . هردوي اين پديده ها مربوط به انعطاف پذيري عصبي ميشود که ناشي از نوسانات تتا در هيپو کامپوس مي شود.

موج دلتا

کندترين موج مغز است و در هنگام خواب عميق فعال ترين موج است. فرکانس دلتا کمتر از چهار سيکل در ثانيه است. اين  منحنيها در بزرگسا لان در هنگام خواب و بيهوشي ودر کودکان شيرخوار در اغلب ساعات شبانه روز ثبت مي شود.

ريتم دلتا مربوط به فعاليت الکتريکي نورونهاي قشر مخ به طور مستقل از نواحي ديگر باشد، زيرا باقطع ارتباط بين قشر مخ و تالاموس ، امواج دلتا در الکترو آنسفالوگرام ظاهر ميشود.احساس انعطاف پذيري عصبي،خواب،مراقبه،هيپنوتيزم وجود رابطه اي را ميان امواج تتا و پديده هوشياري نشان مي دهد در سطح موضوعي ، در مورد حالت تتا يموجود در سرتاسر مغز،بنظر ميرسد امواج تتا درگير حافظه کوتاه مدت بطور مداوم براي حفظ امنيت خود در مغز تجديد مي شوند در حاليکه دردسترس هم هستند. فرضيه آنها اينست که تجديد خاطرات فردي درمحدوده گامامنجربه تجديدکل حافظه محدوده تتا ميشود.

بسياري از مطالعات نقش فرکانس تتارا در کارهاي مربوط به حافظه،رمز گذاري وبازيابي خاطره بلندمدت تاييد کرده است . هردوي اين پديده ها مربوط به انعطاف پذيري عصبي ميشود که ناشي از نوسانات تتا در هيپو کامپوس مي شود.

موج گاما

باند فرکانس گاما شامل محدوده فرکانس امواج مغزي 30 الي 70 هرتز ، بالاترين باند  فرکانسيست که درمورد آن بحث مي کنيم ودرچندين مطالعه انجام شده اين محدوده بافرايند چندين محرک بصري، شنوايي، لامسه.

 گروهي از چندين ويژگي يک محرك ارائه شده، به ويژه بصري، به ، يکي از مطالعات بصري انجام شده تنها ، کل منسجم مربوط مي باشد.اين مطالعه نشان مي دهد ، به ارتباط بين توجه و نقش امواج گاما اشاره دارد.زمانيکه افراد حاضر در آزمايش محرك بصري محرك ارائه شده را نديدند، هماهنگ سازي گاما رخ مي دهد.  همانطور که انتظار مي رود امواج گاما در طول يک خواب عميق ناشي از بيهوشي ناپديد مي شوند.افزايش فعاليت 40 هرتز در کودکان و بزرگسالان در طي انجام ازمايش حل مسئله ديده ميشود.معمولا” اختلالات يادگيري با فقدان موج گاما همراه است . .ريتم 40 هرتز معمولا” در کل مغز وجود دارد تا يک نقطه خاص گاما به سازماندهي ذهني مغز ، افزايش يادگيري و هوشياري ذهن کمک ميکند.وقتيکه مغز بايد فعال باشداين موج فعال شده وزماني که آزمايه خاصي براي انجام وجود ندارد،غير فعال ميشود.در نهايت امواج گاما شازماندهنده مغز و يکي کننده اطلاعات از قسمتهاي مختلف بدن،حافظه خوب،سرعت انتقال زياد،پردازش سطوح بالاي اطلاعات و يادگيري مسائل پيچيده ميگردد.

موج  SMR

فرکانس SMR 15-12 هرتز جهت استحکام بخشيدن به ذهن وبدن وپردازش وتمرکز در ارامش ، ايجاد هماهنگي بين محيط وفرد وکمک به خواب رفتن وتنظيم حرکات بدن .

پرتکل های درمان ADHD بااستفاده از نوروفیدبک

بسياري از بيماران که مبتلا به ADHD تشخيص داده شده اند در آزمونهاي QEEG و  PET آرام شدگي امواج مغزي رابطور فراوان در سطح قشري مغز نشان مي دهند ودرصد کمتري از مبتلايان به ADHD برانگيختگي بيشتر از حد قشري راازخودنشان مي دهند. درطول 3 دهه گذشته روشهاي درماني بااستفاده ازنوروفيدبک که آرام شدگي قشري ياانگيختگي مفرط رامورد هدف قرارداده اند درمطالعات گروهي وموردي کنترل، موردارزيابي قرارگرفته اند.

در هريک از اين مطالعات بيماران در برنامه هاي آموزشي شرکت کرده اند که در آنها از طريق ؛نمايش صوتي يا تصويري براي توليديک متغييرمشخص در فعاليت قشري براي مثال:کاهش دامنه فعاليت در فرکانس کند تر EEG ، افزايش فعاليت در فرکانسهاي سريعتر،تقويت و تشويق شده اند.بطور معمول بيمار بايد اين تغيير مطلوب را براي دريافت تشويق در حدود 5/0 ثانيه حفظ کنند.اگر بيمار بتواند سطح فعاليت را در نواحي که مسئول توجه و کنترل رفتار هستند نرمال کنند ، آنها ميتوانند بطور روبه گسترش توانائيهاي مناسب را براي توجه و حفظ کنترل رفتارشان نشان دهند.

در حال حاضر پرتکل درماني نوروفيدبک در مطالعات گروههاي کنترل شده مورد بررسي قرار مي گيرد. يکي از پرتکل  اي زير يا در صورت لزوم ترکيبي از آنها استفاده ميشود:

• پرتکل افزايش فعاليت باند SMR کاهش فعاليت باند تتا: در اين نوع از بيوفيدبک EEG بيمار براي گسترش کنترل روي رفتارهاي بيش فعالي وغير ارادي با يادگيري افزايش توليدSMR ( 15-12 هرتز) در يکي از دو مکان C3 يا C4 در حاليکه همزمان توليد فعاليت در باند تتا 7-4 هرتز را کاهش ميدهند. تشويق ميشوند . معمولا ثبت از يک مکان فعال با مرجعيت لاله هاي گوش  که به هم متصل شده اند بدست مي آيند.فيدبکهاي صوتي؛تونهاي صدا يا تصويري ؛طرحهاي گرافيکي ، يا شکل هاي کارتوني ، حرکات قطعات پازل … با توجه به موفقيت بيمار در کنترل دامنه سيگنال در باند تتا يا SMR بالاي آستانه مقدار قبل از درمان هستند ، ايجاد ميشوند. اين نوع آموزش در اولين کاربرد نوروفيدبک براي ADHD در نظر گرفته شده است.
• پرتکل افزايش فعاليت باند SMR وکاهش فعاليت باند بتا: دراين پرتکل بيماران ADHD که اکثرا”از نوع بيش فعال – تکانشگر هستند ، براي افزايش باند SMR (15-12 هرتز ) همزمان باکاهش باند بتا-2 (30-22 هرتز)آموزش ميبينند .

ثبت از مکان C4 با مرجعيت لاله هاي گوش انجام ميشود. بيماران بااختلال ترکيبي ازانواع ADHD  دراين نوع پرتکل ، آموزش را در نيمي از هر جلسه دريافت ميکنند.در نيمه ديگر هر جلسه پرتکل کاهش High theta افزايش بتا انجام ميشود. در اين پرتکل از موقعيت C3 ثبت انجام ميشود. مشابه پرتکل اول فيدبک مشروط به موفقعيت بيمار درکنترل دامنه سيگنال در باندهاي تتا ، SMR ، بتا-1 يا بتااست.

• پرتکل کاهش فعاليت باند تتا ، افزايش باند بتا: در اين روش آموزش براي افزايش توليد فعاليت باند بتا-1 (20-16 هرتز ) همزمان باکاهش فعاليت باند تتا ( 8-4 هرتز ) تشويق ميشوند .

در اين پرتکل ثبت از ناحيه CZ با مرجعيت هاي لاله هاي گوش ، يا نواحي PZ – CZ انجام ميشود .که اين روش بيشتر براي بيماران ADHD با اختلال عدم توجه بکار برده مي شود. فيدبک مشروط به موفقيت بيمار در کنترل دامنه سيگنال در باند تتا  يا بتا است .

ترکيب دوپرتکل اول وسوم هم نيز گزارش شده ، بيماران براي افزايش محدودي از باند بتا (18-16 هرتز) همزمان با کاهش فعاليت در محدوده (7-2 هرتز ) تشويق ميشوند . ثبت در ناحيه CZ يا C3  انجام ميشود . بيماراني که در 13 -35 جلسه اول اين نوع آموزش افزايش پرخاشگري يا بيقراري ازخود بروز دهند تحريک شده مفرط درنظر گرفته ميشونداين بيماران با پرتکل آموزش SMR که درآن بيمارباافزايش محدود 15-12 هرتزوکاهش فعاليت درمحدوده  2-7 هرتز تشويق ميشوندومورد درمان قرارميکيرند.

منبع

ویسه  تهرانی،نپتون(1393)،اثربخشی آموزش نوروفیدبک برروی کاهش نشانه ها وبهبود عملکرد اجرایی کودکان مبتلا به ADHD،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه پیام نور تهران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید