« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »ویژگی های تاب آوری
در ارتباط با تاب آوری مباحث چندی وجود دارد و این مفهوم ویژگی هایی دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:
تابآوری به عنوان صفتی ذاتی یاصلاحیتی اکتسابی
یکی از مجادله‌ها و مباحثی که در ارتباط با تابآوری مثل بسیاری از مفاهیم و سازه های دیگر روان شناسی وجود دارد، مبحث ذاتی یا اکتسابی بودن تاب آوری است. این مبحث در زمینه انجام مداخله ها برای افزایش و تغییر در آن نیز اهمیت دو چندانی می یابد. نتیجه ای که از مطالعات اولیه در حیطه مذکور به دست آمد این بود که برخی از کودکان خردسال نسبت به دشواری ها آسیب ناپذیر هستند و علی رغم اینکه در محیط شان چه اتفاقی رخ می دهد می توانند رشد طبیعی داشته باشند. این مسئله منجر به این دیدگاه شد که تاب آوری تا حد زیادی توسط عوامل ذاتی تعیین می گردد و به طور نسبی تحت تأثیر رشد یا تعامل با محیط قرار نمی گیرد .
ولی تحقیقات بعدی این ایده مصونیت روانی را با نشان دادن اینکه در گستره ای که افراد برموقعیت های دشوار غلبه می کنند محدودیت های آشکاری وجود دارد، رد کرده اند. افراد تاب‌آور نیز ممکن است تحت تأثیر استرس‌هایی که به حد کافی شدت دارند قرار بگیرند و تسلیم ناراحتی‌های روانی و جسمی آن شوند. علاوه بر این فردی که در یک موقعیت از خود تابآوری نشان می دهد لزوماً در سایر موقعیت ها وزمینه ها موفق عمل نمی کند .گرچه دیدگاههای سنتی، تابآوری را به عنوان یک خصیصه شخصیتی غیر قابل تغییر ترسیم کرده‌اند؛که از نظر این دیدگاه ها یک فرد می تواند واجد یا فاقد آن صفت باشدولی شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این ویژگی به میزان زیادی قابل تغییر است و می تواند در افراد ایجاد گردد.
سروف، بر این باور است که تابآوری صفت مجزایی که صرفاً به کودکان نسبت داده شود نیست، بلکه فرایند پویایی است که از زمانی به زمان دیگر و بسته به فرصت هایی که در زندگی برای فرد پیش می آید تغییر می کند. تابآوری کیفیتی قابل تغییر و انعطاف پذیر است بنابراین در هر نقطه و مرحله ای در سرتاسر زندگی می تواند به وجود آید . از این رو به نظر می رسد که تابآوری یک فرایند باشد نه یک صفت.
تا زمانی که افراد از تجارب زندگی خود به منظور رشد اجتماعی و روان شناختی استفاده می کنند، به عنوان یک فرد بزرگسال می توانند تاب آوری را یاد بگیرند. تحقیقات مربوط به سرسختی نشان داده است که نوجوانان و بزرگسالان نیز می توانند تابآوری را بیاموزند. همچنین لمای و غزال و لوتار و سی چتی، اشاره کرده‌اند که به نظر می‌رسد محدودیت سنی برای رشد مثبت، تابآوری و سازگاری وجود نداشته باشد، بسته به موقعیت‌هایی که در زندگی برای افراد پیش می‌آید تابآوری شکل می گیرد و به وسیله یک سری از راهبردهای مداخله‌ای در افراد قابل تغییر است. همین طور استورت، رید، مانگهام، بر این باورند که تابآوری در طول زمان تغییر می کند و می توان آن را در افراد ایجاد کرد و آن را از طریق عوامل حفاظتی افزایش داد. به طور کلی اکثر شواهد و دیدگاههای موجود در این رابطه گویای این مطلب است که تابآوری اکتسابی است و می‌توان آن را در افراد ایجاد کرد.
تاب آوری بعنوان کنار آمدن
در ادبیات روان شناسی تحولی واژه‌های استرس و کنار آمدن،انتخاب شده‌اند تا کارهای اولیه در ارتباط با موضوع تابآوری را نشان دهند و برخی از نویسندگان واژه‌های تابآوری و کنار‌آمدن را به جای هم به کار برده‌اند و آنها را معادل فرض کرده‌اند. علاوه بر داشتن یک سری از ویژگی‌ها، افراد تاب‌آور به عنوان کسانی توصیف می شوند که آموخته‌اند چگونه با استرس‌‌ها به روش کارآمدی رویارو گردند. با این وجود تابآوری اشاره به پی‌آمد سازگارانه در پاسخ به یک بحران یا استرس دارد، در حالی که کنار آمدن، پاسخ روان شناختی یا رفتاری است که تأثیر روان‌شناختی، هیجانی و جسمانی رویدادهای استرس زا را کاهش می‌دهد یا پیامدهای مثبت آن را افزایش می بخشد.
تابآوری در مقایسه با کنار‌آمدن سازه‌ای چند بُعدی تر است، تلاش‌هایی که صرف مدیریت مطالبات موقعیتهای استرس‌زا می‌شوند در اینجا مد نظر نیستند، بلکه پیامدهای موفقیت‌آمیز یا سازگاری جزء اصلی تابآوری است . گور و اِکِن رود، بیان کرده‌اند که کنار آمدن فرایند کوتاه مدتی است که ممکن است در ایجاد تابآوری نقش داشته باشد. برخلاف تابآوری، کنار آمدن به پیامدهای مثبت در مواجهه باشرایط ناگوار اشاره نمی کند، بلکه نوعی کوشش رفتاری یا روانی برای مدیریت این شرایط ناگوار بدون توجه به پیامدهای آن است. اگرچه تحقیقات در رابطه با این ایده که برخی افراد شرایط دشوار را با موفقیت پشت سر می‌گذارند به نتایج مشابهی دست یافته‌اند، ولی تعداد کمی به این موضوع پرداخته‌اند که چگونه تابآوری به عنوان نوعی ویژگی فردی از سایر عوامل متمایز می گردد. در ارتباط با تمایز تابآوری از سایر عوامل مثل کنار آمدن و مدیریت استرس، هاروی و دلفابرو، به ابعاد و وجوه تمایز زیر اشاره کرده‌اند:
چه تفاوتی بین کنار آمدن و تاب آوری وجود دارد ؟
– تابآوری یک فرایندفعال است: تابآوری ناشی از قرار گرفتن در موقعیتهای دشوار و خطرناک است، به جای اینکه اجتناب و فرار از این موقعیت‌ها باشد. براساس این دیدگاه، تابآوری یک فرایند فعال است. افراد تاب‌آور قادرند به طرز موفقیت‌آمیزی محیط‌‌‌شان را دستکاری کنند تا خودشان را از پیامدهای منفی رویدادهای ناخوشایند محافظت کنند. بنابراین، اجتناب صرف از یک موقعیت استرس آمیز یا رویداد ناخوشایند، تابآوری محسوب نمی گردد، زیرا فرایند فعالی در بر نمی گیرد. به این معنی که تابآوری از کنار آمدن متمایز است، زیرا فرد می‌تواند با اجتناب از یک موقعیت با آن کنار بیاید.
– در تابآوری تجارب گذشته نقش فعالی را ایفا می‌کنند: اگرچه مهم است بدانیم که تابآوری به عملکرد فعلی فرد اشاره دارد، ولی تجارب قبلی به طرز آشکاری نقش مهمی در ایجاد مهارتها و راهبردهای مورد نیاز ایفا می کند. در حالی که اصطلاح کنار‌آمدن فقط یک توصیف کلی از این است که چگونه فرد با موقعیت مواجه می‌شود و تأکید کمتری دارد که چگونه این راهبردها ممکن است در ابتدا ایجاد شده باشند.
– برخی از عوامل خطرآفرین و حفاظتی متفاوت و متنوع هستند: سازوکارهای خطرآفرین و حفاظتی متفاوت و متنوع هستند. برخی از عوامل خطرآفرین به سن فرد بستگی دارند.برای مثال کمبود وزن در سال‌های اولیه زندگی فرد ممکن است به عنوان یک عامل خطرآفرین باشد در صورتی که در بزرگسالی بر عکس به صورت یک عامل حفاظتی عمل می کند.
– عوامل خطرآفرین و حفاظتی به موقعیت و زمینه خاص خود بستگی دارند:
به این حقیقت توجه کرده‌است که عوامل خطرآفرین و حفاظتی به موقعیت و زمینه خاص خود بستگی دارند، یک مثالی که در این رابطه رو و همکاران، مورد توجه قرار داده اند این است که فرار از خانه ممکن است یک عامل خطرآفرین باشد وقتی که فرد را در معرض محیط پر هرج و مرج بیرون از خانه قرار می دهد. ولی وقتی که کودک را از محیط پر هرج و مرج و پر آشوب خانه دورمی کند و خدمات مرتبط با بهداشت، آموزش و حمایت اجتماعی را برای او فراهم می آورد به عنوان یک عامل حفاظتی عمل می کند.
داویسون، در مورد تفاوت آموزش‌های مدیریت استرس از برنامه‌های افزایش تابآوری این گونه اشاره می‌کند در حالی که برنامه های مدیریت استرس اثربخشی خاص خود را دارند، مداخله‌های تابآوری جنبه پیشگیرانه‌تر و تمرکز کلی نگرتری دارند، از این حیث که رویکردهای تابآوری به نقاط قوت فرد و عوامل موقعیتی می پردازند. نتیجه اینکه اگرچه اصطلاح تابآوری و کنار آمدن گاهی به جای هم به کار برده شده‌اند ولی میان این دو اصطلاح تفاوت وجود دارد. به عنوان مثال جو و گرن ، دریافتند نوجوانان تاب‌آور نسبت به نوجوانانی که تاب آوری‌شان کمتر است، لزوماً شیوه‌های مقابله و کنار آمدن
بهتری ندارند.
شش زمینه تابآوری
راتر، تابآوری را با شش ویژگی توصیف کرده‌است :
- پاسخ شخص به رویداد استرس زا تحت تأثیر روش ادراک موقعیت، ظرفیت پردازش تجارب و معنی دادن به آنها و جای دادن آنها در سیستم اعتقادی اش قرار می گیرد.
- این مساله به میزان زیادی اهمیت دارد که افراد با شرایط ناگوار و رویدادهای استرسزای زندگی چگونه مواجه می شوند.
- توانایی افراد برای مثبت عمل کردن بستگی به اعتماد به نفس و خودکارآمدی آنها دارد.
- روابط عاطفی ایمن و استوار، موفقیت و پیشرفت و تجارب مثبت، علاوه بر ویژگی های خلقی اهمیت دارد.
- تأثیر محیط‌های غیر مشترک بیشتر از محیط‌های اشتراکی است.
توانایی کنار‌آمدن موفقیت‌آمیز با موقعیتهای استرس زا می تواند در سراسر زندگی افزایش یابد، چالش هایی در زندگی و غلبه بر آنها باید طبیعی باشد.
منبع
عاصمی،زهرا(1394)، اثربخشی برنامه مداخله‌ای کودکان طلاق بر بهبود راهبردهای خودکنترلی،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه پیام نور
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید