وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران

بررسی تحول و سنجش میزان سرمایه اجتماعی به دلیل کیفی بودن و انتزاعی بودن مفهوم سرمایه اجتماعی و شاخص های مربوط به آن، با مشکلات جدی مواجه است. واضح است که یافتن عدد مشخص و قابل قبولی برای بیان سرمایه اجتماعی موجود در جامعه ای بزرگ و پیچیده همچون ایران اگر غیر ممکن نباشد، کاری بس دشوار و سخت است؛ به خصوص اگر اطلاعات طی دوره های متوالی موجود نباشد و یا منابع موجود قابل اعتماد نباشد، مشکل دو چندان خواهد شد. در بسیاری از کشورهای اروپایی غربی و آمریکای شمالی بخش زیادی از اطلاعات مورد نیاز از طریق پیمایش های موسوم به «پیمایش اجتماعی عمومی» و نیز سرشماری ها که به طور منظم و با فاصله های کم انجام می شوند، گردآوری می شوند، متاسفانه در ایران اطلاعات به صورت منظم و متوالی تولید نمی شود؛ فقط طرح پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان است که در سال 1379 و 1382 انجام شده که البته اتکا به داده های آن نمی تواند تصویر کاملی از تحولات دراز مدت جامعه ایران به دست دهد. از این رو در اینجا برای تحول میزان سرمایه اجتماعی در ایران از پژوهش های جسته گریخته دیگر استفاده شده است.

-اعتماد :

یکی از مهم ترین و اصلی ترین شاخص های سنجش سرمایه اجتماعی، احساس ومیزان اعتماد افراد جامعه در سطوح مختلف است. آمارهای به دست آمده در سال های مختلف نشان می دهد که میزان اعتماد در سطح جامعه کاهش پیدا کرده است. به عنوان مثال، حدود 54 درصد از افراد در سال 1353 ابراز کرده اند که به مردم کم اعتماد دارند و حدود 46 درصد ابراز کرده اند که زیاد اعتماد دارند. در حالی که در سال 1382، 28.8 درصد ابراز کرده اند که تا حد کمی مردم قابل اعتماد هستند و 14.3 درصد تا حد زیادی قابل اعتماد هستند و 56.9 درصد ابراز کرده اند که تا حدودی مردم قابل اعتماد هستند.

-صداقت  :

میزان صداقت و راستگویی در طی سال 1375، 1379و 1382 به عنوان یکی دیگر از شاخص های سرمایه اجتماعی به ترتیب کاهش یافته است، به طوری که در سال 1375 نزدیک به 24 درصد، در سال 1379 نزدیک به 18 درصد و در سال 1382 به حدود 9  درصد کاهش یافته است، یعنی در عرض 7 سال بیش از 2.5 برابر کاهش یافته است و پیش بینی می شود اگر شرایط با دیدی خوشبینانه به صورت سال های ذکر شده باقی بماند، در سال 1389 این درصد کاهش خواهد یافت و به حدود 7 درصد خواهد رسید.

میزان شاخص های سرمایه اجتماعی طی سال های 1379 تا 1382 کاهش یافته است به طوری که میانگین شاخص های گذشت، امانتداری، انصاف، کمک و نوع دوستی، صداقت و پایبندی به قول و قرار از 22.5 درصد (حد زیاد) در سال 1379 به 14.1 درصد (در حد زیاد) در سال 1382 رسیده است؛ یعنی در عرض 3 سال 1.5 برابر کاهش یافته است. براین مبنا، پیش بینی می شود اگر با دیدی خوشبینانه شرایط به صورت سال های ذکر شده باقی بماند در سال 86-1385 این میزان به حدود 6 درصد (در حد زیاد) کاهش یابد.

همچنین میانگین شاخص هایی نظیر : دورویی، تقلب و کلاهبرداری تملق و چاپلوسی که همگی مانع از ایجاد اعتماد عمومی و تشکیل سرمایه اجتماعی در سطح جامعه می شوند، طی سال های 1379 تا 1382 در حد زیادی بین افراد جامعه رواج پیدا کرده است، به طوری که میانگین این شاخص ها از 66.2 درصد (در حد زیاد) در سال 1379 به 71.9 درصد (در حدزیاد) در سال 1382 افزایش یافته است؛ یعنی در عرض 3 سال بیش از یک برابر افزایش یافته است. بر این اساس ، پیش بینی می شود اگر شرایط به صورت سال های ذکر شده باقی بماند تا سال 86-1385 این میزان به بیش از 77.5 درصد افزایش یابد و این نشان دهنده وجود بحران سرمایه اجتماعی در سال های آتی در سطح جامعه است.

منبع

موسوی، سید امین(1393)، تاثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت خدمات آموزشی،پایان نامه کارشناسی ارشد، مديريت بازرگانی،دانشگاه ازاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید