نقش و اهمیت آموزش و پرورش در توسعه ی فناوری اطلاعات و ارتباطات

اساس هر پیشرفتی را باید در افکار و شخصیت پرورش یافته ی انسان ها پیدا کرد و باید دانست که پرورش اندیشه ها و شخصیت انسان ها تنها از طریق آموزش و پرورش امکان پذیر است. تا اندیشه ی انسان ها پرورش پیدا نکند و خلاقیت افکار ظهور نیابد، توسعه ممکن نیست. این همه از طریق آموزش و پرورش میسر است و آموزش و پرورش زمانی می تواند نقش های اساسی خود را ایفا کند که همگان به این نقش ها توجه داشته، رمز اساسی توسعه تلقی شود و به عنوان ضروری ترین نیاز زندگی فردی و اجتماعی مطرح باشد. اصول و اهداف آموزش و پرورش نیز باید مبتنی بر نظام ارزش های جامعه و متناسب با شرایط نیازهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آن باشد. اهداف باید به صورت فرایندی باشد که با تحولات و پیشرفت های جامعه هماهنگ باشد .

امروزه کارایی مثبت و کاربرد موفقیت آمیز فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر یاددهی یادگیری بر هیچ سازمانی پوشیده نیست. نتایج تحقیقات انجام شده در کشورها و سازمان های مختلف تاثیر مثبت فناوری اطلاعات و ارتباطات را بر تمام ابعاد زندگی خصوصا آموزش و پرورش به اثبات رسانده است. هر چند هر پدیده ی نوظهور و هر فن و تکنیک جدید در عین تازگی و جذابیت اولیه ی خود، نقاط ضعف و قوت خود را دارد و فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز از این امر مستثنی نیست، با این وجود اکثر کشورها به این نتیجه رسیدند که عدم بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش و پرورش امری اجتناب ناپذیر است. بنابراین کشورهای توسعه نیافته، در حال توسعه و توسعه یافته هریک به فراخور شرایط و امکانات خود سعی در دستیابی به هرچه سریع تر و غنی تر به این دانش و فن جدید را دارند ، که کشور ما نیز با توجه به تجارب کشورهای دیگر،  بايستي سیاست ها و خط مشی ها و راهکارهای روشن و بدیهی را تدوین و به اجرا بگذارد تا راههای به خطا رفته ی آنها را دوباره تکرار نکند.

برنامه ی درسی چیست؟

کلیبارد ،و بسیاری از صاحب نظران برنامه ی درسی، تاریخ شکل گیری رسمی این حوزه را سال 1918 می دانند که در آن سال برای نخستین بار بابیت کتابی با عنوان برنامه ی درسی به چاپ رساند.  از آن به بعد نیز تعاریف متعددی در رابطه با برنامه ی درسی ارائه داده اند.  برنامه ریزی درسی از لحاظ مفهومی اشاره به یک فرایند دارد که حاصل یا نتیجه ی آن، برنامه ی درسی است. اما آنچه که در ادبیات این رشته متداول است، واژه ی Curriculum یا برنامه ی درسی است و از رشته ای به عنوان برنامه ی درسی نام برده می شود.

واژه ی برنامه­ی­درسی یا Curriculum از ریشه­ی لاتین Race cource و به معنای میدان مسابقه و یا فاصله و مقدار راهی است که افراد باید طی کنند تا به هدف مورد نظر دست یابند. از لحاظ تاریخی نیز مفهوم میدان مسابقه یا رقابت در نظام آموزش مدرسه­ای دارای بار معنایی خاصی است و آن عبارت است از این که مدارس همواره چیزی شبیه به یک میدان مسابقه را برای دانش آموزان تدارک دیده اند. زیرا تمامی دانش آموزان باید مجموعه ای از مواد، موضوعات و محتوای آموزشی که برای تمام آنها یکسان و استاندارد می باشد فراگیرند و از این­رو تمام دانش آموزان برای طی برنامه درسی و دستیابی به خط پایان و دریافت گواهینامه یا مدرک تحصیلی در یک حالت رقابت یا کورس با یکدیگر قرار داشته اند .

علیرغم روشن بودن معنی لغوی برنامه­ی­درسی برداشت های متفاوتی از این واژه شده است و اصطلاح برنامه­ی درسی به منظورهای گوناگونی برده شده است.از جمله به عنوان برنامه ای برای یک موضوع درسی خاص در یک پایه ی تحصیلی مشخص، در طول یک دوره ی تحصیلی، یا به عنوان برنامه ی موضوع های مختلف درسی در طول یک دوره ی تحصیلی. با این وجود در بسیاری از موارد برنامه ی درسی از فهرستی از هدف های آموزشی و مطالبی که باید در مدارس تدریس شود، تجاوز نمی کند .

در سال های اخیر مفهوم برنامه ی درسی گسترش یافته است، تا آنجا که برنامه ی تفصیلی کلیه ی فعالیت های یادگیری فراگیرنده، انواع وسایل آموزشی، پیشنهاداتی در مورد راهبرهای یادگیری و شرایط اجرای برنامه و … را شامل شده است.از نظر ملکی ، برنامه ی درس شامل کلیه­ی تجربه ها، مطالعه ها، بحث ها، فعالیت ها ی گروهی و فردی و سایر اعمالی است که شاگرد تحت سرپرستی و راهنمایی مدرسه انجام می دهد.

هر تعریفی باید جامع و مانع باشد. انواع تعاریف برنامه­ی درسی نیز جامع و مانع نبوده و نیاز به تعریفی از برنامه درسی است که همه جنبه های آشکار و پنهان و محتوا و روش در برنامه درسی را در خود داشته باشد. بنابراین برنامه ی درسی به محتوای رسمی و غیر رسمی، فرایند محتوا، آموزش های آشکار و پنهان اطلاق می گردد که به وسیله ی آنها فراگیر تحت هدایت مدرسه دانش لازم را بدست می آورد، مهارت ها را کسب می کند وگرایش ها، قدرشناسی ها و ارزش ها را در خود تغییر می دهد .

 رشد و توسعه ی شتابان برنامه ریزی درسی، به خصوص دیدگاه ها، نظرها و رویکردهای گوناگون در این حوزه، زمینه ساز مفاهیم و قلمروهای جدید برای این رشته ی نوبنیاد بوده است. از طرف دیگر، جوان بودن این حوزه مشکلات و مسائل عدیده ای را در مواجهه با رویدادها و زمینه های جدیدتر به وجود آورده است یکی از عمده ترین این زمینه ها مبحث فناوری اطلاعات و ارتباطات است .

موضوع برنامه­ی درسی در معنای وسیع آن تربیت انسان است و هدف اساسی نظام های آموزشی و دانشگاهی، یافتن راهکارهای مناسب برای تربیت انسان مطلوب است. با این حال در مورد چگونگی تربیت چنین انسانی، اختلاف نظرهای جدی وجود دارد. به طور نمونه شاه ولی ، معتقد است: هر برنامه ای که هدفش افزایش کارایی نیروی انسانی است، باید دو خصوصیت اساسی را دارا باشد: اولا، افراد مورد آموزش را به نحوی آماده سازد که جوابگوی نیازهای جامعه باشند. ثانیا با توجه به تغییرات و تحولاتی که در جامعه ی جهانی در حال وقوع است، کارایی خود را در سازگاری با محیط اطراف خود به منظور جوابگویی هر چه بیشتر به نیازها بالا ببرند.

بعضی از صاحب نظران برنامه ی درسی دو خصوصیت فوق را به طور مشخص با مسئله ی اشتغال مرتبط می سازند و عقیده دارند که جوابگویی به نیازهای جامعه به معنای برآورده کردن نیازهای بازار کار است. این در حالی است که عده ی زیادی نگران چنین ارتباط تنگاتنگی بین برنامه ی درسی و مشاغل موجود در جامعه هستند و علت اصلی نگرانی آنها محدود کردن بیش از حد برنامه ی درسی به نیازهایی است که با حضور فناوری، به سرعت در حال تغییر و دگرگونی اند. در حاليكه بکس توضیح می دهد که ماهیت به سرعت در حال تغییر جامعه، متقاضی افزایش توانایی های حل مساله و آموزش در طول زندگی است .از نظر مهر محمدي ، نيز در این عصر باید برنامه ی درسی بیش از گذشته، هدف چگونگی یادگرفتن و یادگیری مادام العمر را کانون توجه قرار دهد. باید با دستیابی به هدف استدلال عقلانی از طریق شخصی کردن برنامه ی درسی و ایجاد انعطاف در برنامه اهتمام بورزد و به تربیت قابلیت های برتر تفکر همچون تفکر خلاق و تفکر نقاد بپردازد.

 عناصر برنامه ی درسی

در خصوص اینکه عناصر برنامه ی درسی کدامند تا بر مبنای آن بتوان میزان تعادل میان عناصر و تناسب آنها را با انتظارات و آنچه که مطلوب است، مشخص کرد، دیدگاه های متفاوتی عرضه شده است. برای مثال دکر واکر تعریفی از برنامه ی درسی ارائه می دهد که در آن، عملا تنها به سه عنصر یعنی هدف ها، محتوا و سازماندهی محتوای یادگیری اشاره شده است. رالف تایلر چهار عنصر هدف، محتوا، روش و ارزشیابی را پیشنهاد می کند.

فرانسیس کلاین ، نه عنصر را در برنامه ی درسی می پذیرد که عبارتند از: هدف، محتوا، فعالیت های یادگیری، روش های تدریس، مواد و منابع یادگیری، ارزشیابی، زمان، فضا و گروه­بندی.در جدول زیر مسیر حرکت از آموزش و پرورش سنتی  یا متعارف به سوی آموزش و پرورش جدید، که عناصر برنامه ی درسی را تحت تاثیر قرار داده نشان داده شده است.

   جدول ویژگی­های عناصر، در مراحل متفاوت ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به برنامه­ی­درسی

 منبع

سعیدی نیری،مینا(1388)، بررسي ميزان و نوع استفاده معلمان از برنامه درسي مبتني بر فناوري اطلاعات و ارتباطات،پایان نامه کارشناسی ارشد،علوم تربیتی،دانشکده علوم انسانی واجتماعی مازندران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید