نظريه هاي مختلف روانشناسي درباره سلامت روان

ديدگاه ها و رويکردهاي مختلفي درباره سلامت روان وجود دارد که در اينجا به بيان برخي از آن ها مي پردازيم.

ديدگاه فرويد و مکتب روانکاوي:

فرويد،ساخت شخصيت را مرکب از سه عنصر نهاد، من و من برتر مي دانست. من قسمتي از شخصيت است که بيشتر خودآگاه بوده و وظيفه آن برقراري ارتباط بين  نهاد و من برتر است، به طوري که  با ترکيب و يکپارچه سازي خواسته هاي آنان با مقتضيات جامعه، رفتار را شکل مي دهد. بهداشت رواني زماني تضمين مي شود که من با واقعيت سازگار شود. برخي از روانکاوان از سازگاري فراتر رفته و مي گويند که فرد بايد بتواند بين نهاد، من و من برتر تعادل برقرار سازد. فرويد،همچنين معتقد بود که انسان متعارف کسي است که مراحل رشد رواني جنسي را با موفقيت گذرانده باشد و در هيچ يک از مراحل بيش از حد تثبيت نشده باشد.

ديدگاه آلپورت:

آلپورت، معيارهايي براي شخصيت بالغ؛انسان سالم بيان کرده است.از نظراو فرد سالم با گسترش خود، قلمرو پهناورتري از افراد واشخاص را در برمي گيرد و توجهش به بيرون از خود منعطف مي گردد. بنظر آلپورت فرد سالم، خود مدار نيست و ديگران در زندگي او نقش زيادي دارند. فرد سالم، توانايي ارتباط دلنوازانه و صميمانه با ديگران را دارد و مي تواند همه جنبه هاي هستي خود، حتي ضعف ها و کاستي هايش را بپذيرد و در عين حال سعي کند تا سرحد توانايي به اصلاح و بهبود خويش بپردازد. او به جهان به صورت عيني مي نگرد و واقعيت را همان گونه که هست مي پذيرد. آلپورت در بررسي افراد سالم بر اهميت کار و مسئوليت پذيري تأکيد دارد و بيان مي دارد که فرد سالم در کارش از خود مايه گذاشته و مهارت هايش را صادقانه به کار مي گيرد. به نظر او افراد سالم، افرادي هدف مدار هستند و اهداف دراز مدت و برنامه هايي براي رسيدن به آن ها در زندگي دارند.

ديدگاه راجرز:

الگوي راجرز در باره انسان سالم، با عنوان انسان با کنش کامل بيان شده است. توصيف راجرز،از انسان کامل بر تلاش براي خودشکوفايي استوار است. اين گونه افرادي پيوسته درصدد گسترش و بارور کردن استعدادها و توانايي هاي خود هستند. چنين فردي در مقابل تجارب مختلف،انعطاف پذير بوده و شخصيتي تدافعي ندارد. فرد سالم هر لحظه از هستي، زندگي همه جانبه داشته و برخورد او با هر تجربه اي چنان تازه است که گويا پيش از آن هرگز وجود نداشته است. فرد سالم، در زندگي آزادي عمل و انتخاب بيشتري را تجربه مي کند و مي تواند بدون محدوديت، فکر و عمل خود را آزادانه انتخاب کند. به اعتقاد راجرز، انسان هاي داراي کنش کامل، بسيار خلاق هستند و رفتارشان خودانگيخته ودر پاسخ به محرک هاي نيرومند زندگي پيرامون خود،دگرگون پذير، گسترش پذير و بالنده است.از طرفي فرد کامل، اهميت حال را مي داند و به اعتقاد راجرز،در بند گذشته و نيروهاي ناخود آگاه آن نيست، بلکه براي شخصيت سالم،اهميت زمان حال و چگونگي ادراک آن، بيش از گذشته است.

ديدگاه فروم:

فروم،انسان را بيشتر محصول فرهنگ مي داند. به اعتقاد وي سلامت روان بسته به اين است که جامعه تا چه اندازه نياز هاي اساسي افراد جامعه را برمي آورد، نه اينکه فرد تا چه اندازه خودش را با جامعه سازگار مي کند. در نتيجه سلامت روان بيش از آن که امري فردي باشد، مسئله اي اجتماعي است. فروم فرد سالم  را با عنوان انسان بارور مي خواند.  فروم، معتقد است فرد سالم کسي است که مي تواند عشق بورزد، بارور و خلاق باشد، قوه تعقل و عينيت خود را بارور و نيرومند سازد، جهان را به صورت عيني درک کند، اين فرد مي تواند به کل جهان و همه افراد بشري عشق بورزد. فرد سالم به فرديت دست يافته و هويت خويش را يافته است،پس خود بر زندگي اش تسلط دارد و ديگران زندگي او را شکل نمي دهند. از نظر فروم شخصيت سالم چيزي را به بار مي آورد که مهم ترين دستاورد انسان يعني خود است.

ديدگاه مزلو:

مزلو،انسان سالم را فرد خواستار تحقق خودمي داند. لازمه رسيدن به اين مرحله طي کردن چهار نياز اوليه، در سلسله مراتب نيازهايي است که عبارتند از: نيازهاي جسماني، نيازهاي ايمني، نيازهاي محبت و احساس تعلق، نياز به احترام و نياز به تحقق خود. پس از رفع چهار نياز اوليه، عالي ترين نياز، يعني نياز به تحقق خود آشکار مي گردد. تحقق خود عبارت است از کمال عالي و کاربرد همه توانايي ها و متحقق ساختن تمام خصايص و قابليت هاي خود.

افراد سالم، نيازهاي سطوح پايين شان برآورده شده، روان پريش و روان نژند نيستند،در بلوغ و پختگي و سلامت هستند، مي دانند چيستند، کيستندو به کجا مي روند.اين افراد از موضوعات و اشخاص دنياي پيرامونشان شناخت عيني دارند، خود را آن گونه که هستند مي پذيرند و به معايب و کاستي هاي خود آگاهند، در همه شيوه هاي زندگي، به شيوه اي بي تعصب، مستقيم و بدون تظاهر رفتار مي کنند، يعني بر طبق طبيعت خويش عمل مي کنند.اين افرادسرشاراز حس وظيفه شناسي و تعهد در قبال ديگران وکارشان هستند، خودکفاومستقل بوده و مي تواننددر برابر فشارهاي اجتماعي مقابله کنند،اين افراداززندگي آنگونه که هست،لذت ميبرندوازتجارب جزوي زندگي غرق درلذت ميشوند.آفرينندگي، اصيل،مبتکروابداعگربودن نيزاز ويژگيهاي آنان است.

ديدگاه فرانکل:

تأکيد عمده فرانکل، در بحث سلامت روان بر اراده معطوف به معناست. فرد سالم فردي است که به جستجوي معناي زندگي خود بپردازد. جستجوي معنا، وظيفه اي سخت و دشوار است که تنش دروني را افزايش مي دهد. فرانکل اين افزايش تنش را، شرط لازم سلامت روان مي داند.اين تنش ناشي از آنچه که فرد هست و آنچه که بايد بشود،است و اين فاصله، فرد را هميشه در تلاش براي رسيدن به اهدافش همراهي کرده و به زندگي او معنا مي دهد.بنظر فرانکل، اشخاص سالم درانتخاب عمل آزادند، مسئوليت زندگي خود را مي پذيرند وبر زندگي شان تسلط دارند و معلول نيروهاي بيرون از خود نيستند، آينده نگرند و به اهداف و وظايف خود توجه دارند. اين افراد توانايي ايثار و دريافت عشق را دارند.

ديدگاه پرلز:

پرلز،انسان سالم را انساني اين مکاني و اين زماني دانسته که واقعيت را زمان حال مي داند. اين افراد به آنچه هستند آگاهند و نقاط ضعف و قوت خود را شناخته و مي پذيرند. اين افراد بدون هيچ منعي مي توانند خود، ويژگي ها و آرزوها و خواسته هايشان را بيان کنند.آنان مسئوليت زندگي خود را مي پذيرند،درعين حال مسئوليت هيچ کس ديگر را نمي پذيرند. اشخاص سالم با خود و جهان ارتباط کامل دارند، با حواس و عواطفشان و آنچه پيرامونشان مي گذرد، ارتباط کامل دارند. اين افراد مي توانند آشکارا آرزوها و حتي خشم خود را بيان کنند. مرزهاي من در افراد سالم انعطاف پذير، بسيط و گسترده است و اين باعث عدم تعصب در اين افراد نسبت به افکار و احساس هاي مختلف مي گردد.

سلامت روان از ديدگاه اسلام:

سلامت اهميت ويژه اي در زندگي آدمي دارد. پيامبر اکرم«ص» فرموده اند که سلامت و امنيت دو نعمتي است که آدمي تا آن ها را از دست ندهد به ارزش آنان پي نبرد.امام علي(ع) فرمودند: همانطور که براي جسم شش حالت است؛ صحت، مرض، حيات، موت، خواب و بيداري، براي روح نيز اين شش حالت وجود دارد: دانش، زندگي روان؛ ناداني، مرگ آن؛ ترديد، بيماري آن؛ يقين، سلامت آن؛ غفلت، خواب آن و مواظبت، بيداري آن است. در اين جا از يقين به سلامت روان تعبير شده است. يقين عبارت است از جمعيت خاطر و حالتي است که در آن تمام ابعاد روحي انسان هماهنگ و متعادل هستند.

اسلام بر سلامت تأکيد فراوان دارد و حتي به اين امر از دوران جنيني اهميت داده و مادران باردار را به آرامش در گفتار و کردار و مصرف غذاهاي سودمند، توصيه مي کند که ريشه در اهميت دادن اسلام به مقوله پيشگيري و فراهم آوردن امکانات سلامت، از همان ابتداي وجود، دارد. در آموزش‌هاي مذهبي، ضمن مسئول دانستن والدين در تربيت و رشد فرزند، وظيفه انتخاب نام و عنوان نيكو، آموزش سواد و دانش، فنون مورد نياز و انواعي از ورزش‌ها را به عنوان وظايف اساسي والدين در تربيت فرزندان به شمار آورده و تأكيده شده است كه عمل به اين آموزش‌ها، هر گونه بيم، هراس و احساس درماندگي و نوميدي را از آدمي دور كرده و او را به برترين جايگاه مي‌رساند.

دين با مكانيسم‌هاي گوناگون موجب سلامت جسمي و رواني و ارتقاي بهداشت رواني مي‌شود، نمونه‌هايي از سلامت ناشي از دين عبارتند از: وجود اميد، انگيزه و مثبت نگري در دين، ايجاد شبكه حمايتي عاطفي و اجتماعي، دادن پاسخ روشن و قاطع به مفهوم خلقت، جهان و زندگي، تبيين و تعريف لذت بخش و معقول از رنج، دردومحروميت و مكانيسم‌هاي بسيار ديگر. نتايج پژوهش هاي دانشمندان عصر جديد بيانگر اين مسئله است كه سلامت رواني افرادي كه داراي تجربه هاي معنوي عميق مي باشند، در سطح بالاتري نسبت به ساير افراد مي باشد.

كشف و شناخت ظرفيت هاي روحي و راه هاي اشباع آن، پرهيز از غفلت و كم كردن شكاف هاي دوري از ياد خدا، انسان را به اين مسير سوق مي دهد. در اين راستا قرآن با ايجاد بصيرت، حيطه هاي وجودي انسان را در فراخناي وسيعي گسترش داده تا روح او به قدري بزرگ شود كه با از دست دادن دنيا يا بدست آوردن آن دچار بحران و سردرگمي يا اضطراب ناشي از حوادث نگردد. اين انسان با شرح صدر، ارتباطات سه گانه ي با خود ، خدا و محيط را سامان مي بخشد.بصورت کلي و اجمالي مي توان گفت از نظر اسلام، انسان سالم و ارزشمند کسي است که داراي سه ويژگي اساسي و برجسته باشد:

• تعقل و تفکر
• ايمان، تقوا، تدين و تعهد
• هدفمند بودن وبدنبال آن تلاش وفعاليت درجهت رسيدن به اهداف انساني ومعنوي؛چه فردي و چه اجتماعي.

به تعبير ديگر مي توان گفت: انسان سالم و ارزشمند از چشم انداز اسلام، انساني است که در زندگي سه جايگاه را به خوبي بشناسد و به آنها توجه وعنايت خاص داشته باشد:

1. جايگاه جهاني خود.
2. جايگاه فردي خود.
3. جايگاه اجتماعي خود

منبع

ورعی،حمیده(1392)،بررسی مقایسه ای رابطه بهزیستی معنوی باشادکامی وسلامت عمومی دردانشجویان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشکده ادبیات وعلوم انسانی شهید باهنرکرمان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید