مواد مخدر ووابستگی به مواد

امروزه نظام پویا و گسترده اعتیاد کاملاً هوشمند است. در دنیای کنونی، سوء مصرف مواد، پدیده ای چند وجهی است که همه ارکان اساسی جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد. به همین دلیل مبازره با آن مستلزم به کارگیری همه ظرفیت های موجود است . سوء مصرف مواد، بخش عظیمی از مشکلات بهداشت عمومی است. برآورد شده که 4 میلیون آمریکایی همراه با خانواده هایشان درگیر اختلالات مصرف مواد و 3 میلیون دیگر دچار سوء مصرف مواد/الکل هستند . وجود یک میلیون و دویست هزار معتاد و هشتصد هزار مصرف کننده تفننی، از معضلات عمده ای است که باعث فروپاشی خانواده ها و مشکلات متعاقب می شود .

امروزه اعتیاد پا را از مرزهای بهداشتی- روانی فراتر نهاده و به یک معضل بزرگ اجتماعی تبدیل شده است. در کشور ما علاوه بر عوامل متعدد اجتماعی، فرهنگی و بعضاً تاریخی دخیل در این پدیده شوم، قرار گرفتن بر سر راه مهمترین مسیر جهانی ترافیک قاچاق مواد مخدر باعث شده که از قربانیان اصلی سوء مصرف مواد در دنیا به شمار آییم. شیوه ها و سیاست های اعمال شده که با صرف هزینه های هنگفت انسانی و مالی همراه بوده نیز دست آورد مطلوبی در کنترل اعتیاد نداشته است. لذا به نظر    می­رسد باید سعی بیشتری در جهت شناخت علمی این موضوع مبذول داشت. تجربه مراکز درمانی و نیز منابع معتبر علمی قابل اعتماد، میزان عود اعتیاد در یک سال پس از سم زدایی را بالاتر 90% نشان  می­دهند .

مبارزه با اعتیاد در جهان به سه روش مبارزه با عرضه، اقدامات درمانی وفعالیتهای پیشگیرانه در جهت کاهش تقاضا استوار است. متاسفانه در زمینه درمان دارویی اعتیاد، برآوردها ناامیدکننده اند. از دهه 1990 که یکسری پژوهش در خصوص نتایج درمان سوء مصرف مواد آغاز گردید، مشخص شد که برنامه های ترکیبی و برنامه های سرپایی بدون دارو که بر رویکردهای روانی-اجتماعی و برنامه های رفتار درمانی تأکید داشته اند نتایج مثبتی را به بار آوردند . در چند دهه گذشته، مداخلات خانواده به طور چشمگیری در درمان جمعیت های سوء مصرف مواد، مقبولیت خاصی پیدا کرده است . تا پایان دهه 1970 بیش از 90% برنامه های درمانی وابستگی به مواد در ایالات متحده، ترکیبی از برخی شکل های مداخلات خانواده بوده است. اهمیت کارآمدی متعهد کردن اعضای خانواده در درمان وابستگی به مواد جوانان به طور گستره محرز شده است.

خانواده درمانی بعنوان یک نهضت در اوایل دهه 1950 شروع شد. بیش از پنجاه سال است که قدمت دارد و رویکرد روان درمانی بسیار قابل انعطافی برای درمان طیف وسیعی از مشکلات  می­باشد. هدف اصلی خانواده درمانی این است که حل مشکلات موجود را تسهیل نموده، رشد سالم خانواده را با تمرکز بر ارتباط بین فردی و اعضای مهم خانواده و شبکه اجتماعی بهبود بخشد . امروزه درمانگران، خانواده درمانی را با هدف کمک بهبود تعامل افراد خانواده به کار می برند. به همین دلیل نیز فرد را از خانواده جدا نمی کنند بلکه سیستم خانواده را اصلاح می کنند. بر این اساس در فرایند درمان، چگونگی نگهداری رفتارهای نامطلوب و شیوه افزایش رفتارهای مؤثر بر تعامل مناسب اعضای خانواده بررسی میشود.

تاریخچه مواد مخدر در ایران و جهان

هر چند که تاریخ دقیقی از شروع استعمال مواد مخدر توسط بشر وجو ندارد، لیکن آثار گذشتگان و سوابق موجود، سابقه آشنایی بشر با مواد مخدر را حدود 4000 سال پیش از میلاد برآورد می نمایند . سومریان را اولین کسانی ذکر کرده اند که تریاک را کشف و علاوه بر استفاده دارویی از آن به عنوان یک ماده مخدر و یک گیاه شادی بخش استفاده می کرده اند. علاوه بر سومریان،تمدن­های یونان، رم، مصروآشور نیز تریاک را می شناختند وازآن استفاده می کرده اند. در حدود 4000 سال قبل ازمیلاد،کشیدن تریاک درچین رایج بوده است .

 محمد بن زکریای رازی دانشمند و پزشک ایرانی قرن سوم و چهارم از تریاک، خشخاش و شاهدانه به عنوان دارو برای معالجه بیماران استفاده می کرده است . مصری ها از زمان های قدیم، تریاک را مصرف می کردند. بعضی بر این اعتقاد هستند که سرمنشاء تریاک از مصر بوده است . بنابراین استعمال مواد مخدر سابقه طولانی در میان جوامع داشته و شکل های مصرف آن متنوع بوده و به زمینه های مساعد هر کشوری بستگی داشته است. مصرف مواد مخدر در طول تاریخ انسان، زمانی به عنوان مواد خوراکی، گاهی به عنوان دارو، گاهی برای ایجاد لذت و یا فرار از ناراحتیها و از بین بردن و التیام درد به کار برده می شده است. لذا در طول تاریخ بشر، کمتر ملتی را می توان یافت که با استفاده غلط از مواد مخدر مواجه نبوده است.

شواهد تاریخی حاکی از آن است که ایرانیان از قرن ها قبل با افیون و حشیش به عنوان دارو و مواد نشاط آور و تغییر دهنده حالات روحی آشنایی داشته و اشتهار ایرانیان به مصرف مشروبات الکلی به عنوان گونه ای مواد مخدر پیش از اسلام در تاریخ ثبت شده و پس از اسلام نیز رواج داشته است . مطالعات و شواهد موجود نشان می دهد که مصرف تریاک به منزله دارویی مسکن و اثربخش در ایران نتیجه تحقیقات دو پزشک ایرانی ابوعلی سینا و حکیم فخر رازی بوده است که برای پیشبرد هدف­های پزشکی در طب، مواد افیونی و استعمال آن را به عنوان پادزهر مورد استفاده قرار دادند و این ماده را به جهانیان شناساندند. ولی در عین حال به اثر سوء آن بر بدن آگاه بودند .

عصر صفوی، عصر آغاز مصرف مواد مخدر به صورت گسترده در ایران است. پس از شاه عباس در دوران سلطنت جانشینان نالایق و بی کفایتش، مملکت دچار فساد و انحطاط شد و استعمال مواد مخدر، تدفین و شراب خوری با شدت بیشتری ادامه یافت و به عصر قاجار رسید. در عصر قاجار در 18 استان ایران، خشخاش کشت می گردید و در بیمارستان کرمان با نظارت دو پزشک انگلیسی اداره می­شد، رایج­ترین داروی تجویزی، تریاک بود که بعدها به داروی عمومی و خانگی تبدیل شد. در دوره پهلوی، قانونی با عنوان قانون انحصار دولتی تریاک در 26 تیر ماه سال 1307 شمسی تصویب شد و به موجب این قانون، تولید و فروش تریاک و مجازات مرتکبین قاچاق تحت نظر مستقیم دولت قرار گرفت. تا سال 1323 به علت وضع بحرانی جهان، ایران صادرات تریاک نداشت و از این تاریخ به بعد مجدداً فروش تریاک به کشورهای دیگر از نو آغاز شد. در سال 1328 شمسی قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک اصلاح شد و برای سازنده، واردکننده و مصرف کننده تریاک و سایر مواد مخدر مجازات­های شدید تعیین و وزارت بهداری مکلف به درمان معتادین شد.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در خرداد 59 قانونی گذاشته شد که طبق آن سهمیه معتادین مجاز لغو شد و دوره ای به مدت شش ماه به عنوان ترک تریاک مقرر شد که پس از اتمام مهلت قانونی شش ماهه درمان، اعتیاد جرم و معتاد مجرم شناخته می شد. در سال1381، کمیته کاهش آسیب در معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تأسیس شد. اهداف کلی این برنامه، شامل برقراری حمایت، تقویت و ایجاد هماهنگی میان برنامه های چندبخشی وچند وجهی مداخلات کاهش آسیب،مانند گسترش عفونت ها،جرایم،فحشا، مرگ ومیر ناشی تزریق وغیره تا کنترل عفونت HIV، هپاتیت و سایرآسیب هایی که ازراه خون منتقل می شود.

عوامل همراه مصرف یا سوء مصرف مواد

در بررسی سبب شناسی سوء مصرف مواد و عود رفتارهای اجباری، محققان و نظریه پردازان مختلف، نقص در تنظیم هیجان، تحمل پایین ناراحتی، اجتناب هیجانی، رفتار بدون تفکر و عادتی، سوگیری نسبت به نشانه های مواد، خود کارآمدی پایین، نقص مهارت های مقابله ای و خلاء معنوی را عنوان کرده اند.

 بر اساس چندین مطالعه که صورت گرفته است، مصرف یا سوء مصرف مواد متأثر از چندین عامل می باشد. برخی اظهار کرده اند که سوء مصرف مواد، ممکن است نتیجه عوامل فیزیکی-زیستی باشد. برخی دیگر عوامل روان شناختی را عامل سوء مصرف مواد و برخی دیگر، عوامل فرهنگی- اجتماعی نظیر زمینه فرهنگ پذیری فرد را در این زمینه دخیل دانسته اند . چاین، لای و روس، گفته است که مقدار مصرف الکل، متأثر از هر سه سطح فیزیکی-زیستی-روان شناختی و فرهنگی- اجتماعی می باشد. بنابراین، این نکته مهمی است که هر یک از این عوامل خطر پذیر را در افزایش درک ما از برنامه درمانی مصرف یا سوء مصرف مواد کمک می کند، بررسی کنیم.

منبع

نامنی،ابراهیم(1392)، اثربخشی خانواده درمانی راه حل مدار – ساختاری در درمان ( قطع مصرف مواد) افراد وابسته به مواد،پایان نامه دکترای تخصصی،روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید