مفهوم بهره وری

انسان از دیرباز در اندیشه استفاده مفید و کارا و ثمربخش از توانایی ها، امکانات و منابع در دسترس خود بوده است. در عصر کنونی این امر بیش از هر زمان دیگری مورد توجه جدی قرار گرفته است. محدودیت منابع در دسترس، افزایش جمعیت و رشد نیازها و خواستههای بشر باعث شده که دستاندرکاران عرصه اقتصاد، سیاست و مدیریت جامعه و سازمانها، افزایش بهرهوری را در اولویت برنامههای خود قرار دهند .کوششهای اقتصادی انسان همیشه و همواره معطوف بر آن بوده است که حداکثر نتیجه را از حداقل تلاشها و امکانات به دست آورد. این تمایل را میتوان اشتیاق وصول به بهرهوری افزونتر نام نهاد. جمیع اختراعات و ابداعات بشر از ابتداییترین و بغرنجترین تجهیزات مکانیکی و الکترونیکی زمان حاضر، متاثر از همین تمایل و اشتیاق میباشد. هر انسان عاق و خردمندی میخواهد بهترین کار را انجام دهد و بهترین بهره را حاصل کند. در بینش مدیریت علمی، خردگرایی سازمانی یا رفتار عقلایی سازمان مترادف با بهرهوری و کارایی به کار میرود و اصولاً مدیریت عبارت از دانش افزایش بهرهوری و استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود به منظور نیل به اهداف تعیین شده است .

بهرهوری را میتوان به شیوههای مختلف تعریف کرد. بهرهوری یعنی استفاده بهینه از منابع گوناگون جهت تولید کالاها و خدماتی که رضایت مصرفکنندگان را جلب کند، رضایت شغلی کارکنان را به حداکثر برساند و مطلوبیت زندگی کارکنان را در همهی ابعاد آن، افزایش دهد. به طور کلی بهرهوری مفهومی است که برای نشان دادن نسبت درونداد به برونداد یک فرد واحد و سازمان یا یک ملت به کار گرفته میشود. در این صورت اگر میزان تولید و خدمات یک سازمان بیش از مجموعه میزان نیروی کار، سرمایه، مواد و وسایلی باشد که به کار گرفته است، میگوییم سازمان مورد نظر بهرهوری دارد. هر چه بهرهوری یک سازمان بیشتر باشد، هزینه تولید واحد کار در آن کمتر و بنابراین، امکان رقابت آن سازمان در بازار کار بیشتر خواهد بود .

یکی از عواملی که میتواند در افزایش بهرهوری نقش مهمی ایفا کند، فنآوری اطلاعات است. از عمده دلایل کاربرد تکنولوژی اطلاعاتی در محیطهای اداری، افزایش بهرهوری کسانی است که در این ادارات کار میکنند. اتوماسیون اداری که هدیه صنعت فنآوری اطلاعات به بروکراسی اداری است، ایده نوین است که عمر آن در ایران به بیش از یک دهه نمیرسد. اتوماسیون اداری محدود به یک نرمافزار کامپیوتری برای ثبتنامهها و چرخش آن در یک سازمان نمیباشد بلکه یک نوع تفکر مبتنی بر فناوری جدید است که به مدیران و کارمندان اجازه میدهد بیشتر با دنیای کامپیوتر و فنآوری اطلاعات آشنا گردند. اتوماسیون، استفاده از ماشینآلات برای انجام امور فیزیکی است که معمولاً توسط انسان انجام میگیرد و اتوماسیون اداری، مشتمل بر تمام سیستمهای الکترونیکی رسمی و غیررسمی بوده که به برقراری ارتباط اطلاعات بین اشخاص در داخل و خارج موسسه و بالعکس مربوط میشود.

تعریف بهره وری

واژه بهرهوری نخستین بار به وسیله فرانسوا کنه ریاضیدان و اقتصاددان طرفدار مکتب فیزیوکراسی ؛ حکومت طبیعت به کار برده شد. کنه با طرح جدول اقتصادی ، اقتدار هر دولتی را منوط به افزایش بهرهوری در بخش کشاورزی میداند.در سال 1883 فرانوسی دیگری به نام لیتر بهرهوری را دانش و فن تولید تعریف کرد. با شروع نهضت مدیریت علمی در اوایل سالهای 1900، فردیک وینسلوتیلور، فرانک گیلبریث و لیلیان گیلبریث به منظور افزایش کارایی کارگران درباره تقسیم کار، بهبود روشها و تعیین زمان استاندارد، مطالعاتی را انجام دادند.

کارآیی به عنوان نسبتی از زمان واقعی انجام کار به زمان استاندارد از پیش تعیینشده تعریف می شود. به طور مثال اگر از کارگری در 8 ساعت انتظار تولید 100 واحد محصول را داشته باشیم اما در عمل کارگر مزبور 96 واحد تولید کند، گفته می شود کارایی آن کارگر 96 درصد است. نویسندگان غالباً کارایی را بیشتر در مورد وسایل مکانیکی، مسائل مهندسی و نیروکاری مورد استفاده قرار داده اند. مثلاً اگر ماشینی 90 درصد از انرژی ورودی اش را به کار مفید تبدیل کند، گفته می شود، آن ماشین با 90 درصد راندمان یا بازدهی یا کارایی عمل می کند. بعدها کارایی را درباره هر یک از عوامل تولید استفاده کرده اند. اما واژه ای که به تدریج جنبه عمومیتر و کلیتر پیدا کرد و در ادبیات مدیریت رایج گردید، بهرهوری بود.

در سال 1950، سازمان همکاری اقتصادی اروپا (OEEC) به طور رسمی بهرهوری را چنین تعریف کرد: بهرهوری حاصل کسری است که از تقسیم مقدار یا ارزش محصول بر مقدار یا ارزش یکی از عوامل تولید به دست میآید. بدین لحاظ میتوان بهرههوری سرمایه، مواد اولیه و نیروی کار صحبت کرد.

سازمان بینالمللی کار (ILO) بهرهوری را چنین تعریف کرده است:

بهرهوری عبارت است از نسبت ستاده به یکی از عوامل تولید ؛ زمین، سرمایه، کار و مدیریت .در این تعریف مدیریت به طور ویژه یکی از عوامل تولید در نظر گرفته شده است. نسبت تولید به هر کدام از این عوامل معیاری برای سنجش بهرهوری محسوب میشود. کوششهای اقتصادی انسان همواره معطوف بر آن بوده که حداکثر نتیجه را با کمترین امکانات و عوامل موجود به دست آورد. این تمایل را میتوان دستیابی به کارایی و بهرهوری بالاتر نامید.

بهرهوری مفهومی جامع و در برگیرنده کارایی است که افزایش آن به منظور ارتقا سطح زندگی، رفاه، آرامش و آسایش انسانها، همواره مد نظر دستاندرکاران سیاست و اقتصاد بوده است. برخی بقا و تداوم یک نظام سیاسی و اقتصادی را نیز موکول به بهرهوری دانستهاند. لنین هنگامی که نظرات فلسفی خود را در زمینه قدرت تولید مطرح مینماید، بحث خود را با این جمله پایان میدهد که در تحلیل نهایی، بهرهوری کار، مهمترین موضوع و اساسیترین مساله برای پیروزی سیستم اجتماعی ما محسوب میشود.

بهرهوری در لغت به معنی قدرت تولید و بارور بودن و مولد بودن به کار رفته و در ادبیات فارسی به بهرهوری، با فایده بودن و سودبرندگی معنی شده است. در رابطه با تعریف کاربردی نیز تعاریف مختلفی ارائه شده که برخی از آنها به قرار زیر است :

استیگل در تعریف بهرهوری میگوید: نسبت میان بازده و مرتبط به عملیات تولیدی مشخص و معین است.
ماندلا بهرهوری را چنین تعریف کرده است: بهرهوری به مفهوم نسبت بازده تولید به واحد منابع مصرف شده است که با یک نسبت مشابه دوره پایه مقایسه شده و به کار میرود.
بهرهوری خارج قسمت ستاده به یکی از عوامل تولید است. بدیت ترتیب میتوان از بهرهوری سرمایه، بهرهوری سرمایهگذاری، بهرهوری مواد خام و نیروی انسانی، بسته به این که ستاده در ارتباط با کدام یک از عوامل تولید باشد، نام برد.

مرکز بهرهوری ژاپن بهرهوری را به حداکثر رساندن استفاده از منابع فیزیکی، نیروی انسانی و سایر عوامل به شیوهی علمی تعریف میکند که منجر به کاهش هزینههای تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال و بالا رفتن سطح زندگی همه آحاد جامعه میشود .موسسهی بهرهوری اروپا، بهرهوری را درجه و شدت استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید تعریف میکند و مدعی است که بهرهوری نوعی طرز تفکر و دیدگاه است که هر فرد میتواند کارها و وظایفش را هر روز بهتر از روز قبل انجام دهد. اعتقاد به بهبود بهرهوری، یعنی داشتن ایمان راسخ به پیشرفت انسانها. قالبها و مجورهای اصلی تعاریف به هم شبیه و نزدیک هستند و مهمترین عاملی که در کلیه تعاریف وجود دارد، تعیین نسبت آنچه برای تولید به کار رفته به آنچه از فرایند تولید به دست آمده است. در عین حال، در بهرهوری کانون اصلی توجه، نیروی انسانی است و کلیه تلاشها بر بهبود بهرهوری نیروی انسانی تمرکز داردجریان تکامل مفهوم بهرهوری در اقتصاد نیز این نکته را نشان میدهد. بر این اساس، واژهی بهرهوری نیروی انسانی مطرح شد. با تعریفی از سومانث ؛ این بخش را به پایان میبریم. وی تعاریف گروههای مختلف از بهرهوری نیروی انسانی را به شرح زیر مطرح میکند .

مهندسان: انجام دادن بیشترین کار با کمترین هزینه
دانشمندان: انجام دادن کار خردمندانه و آگاهانه
مدیران: دستیابی به همه چیز با هم توام با عملکرد موثر
فیلسوفان: دانستن اینکه بهترین کار انجام شده است
مدیران مالی: سود بیشتر.

منبع

کریمان،مرتضی(1392)، تاثیر استفاده از سیستم های اتوماسیون اداری بر بهرهوری،پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت بازرگانی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید