مفاهیم ومبانی فناوری اطلاعات

واژه فناوری اطلاعات از اواخر دهه 1970 برای اشاره به استفاده از کامپیوتر برای کار با اطلاعات ابداع شد می توان گفت که این فناوری تمامی گونه های کامپیوتر، سخت افزار؛ نرم افزار و همچنین شبکه های ارتباط بین دو کامپیوتر با یک ابر کامپیوتر و یک اداره تا شبکه های گسترده در جهان را شامل می شود. بررسی ها نشان می دهد در سال 1965 اطلاعات و ارتباطات حدود 5 % هزینه سرمایه گذاری شرکت ها را به خود اختصاص داده این رقم در 1980 به 15 % و در پایان سال 1990 به 50 % کل سرمایه گذاری شرکت ها رسید که این روند حاکی از اهمیت فناوری اطلاعات در کسب و کار است که یک مزیت استراتژیک برای سازمان ها محسوب می شود .

در عصر فناوری اطلاعات سازمان ها به سازمان ها الکترونیکی تبدیل شده اند و کارکنان خارج از فضای فیزیکی به فعالیت مشغول اند علاوه بر این تغییرات فناوری و نیروی بی حد و مرز اینترنت باعث شده است که مشتریان بیش از گذشته به سازمان نزدیک شوند. در عصر اطلاعات بر عکس صنعت که کار ها تکراری بود و حضور فیزیکی کارکنان در محل کار ضروری می نمود کارمندان می توانند کار خود را در هر زمان و مکانی انجام دهند و بخش عمده کار بدون سرپرستی و به عنوان عضوی از یک تیم به انجام می رسد. عصر اطلاعات منجر به استقلال کار از فضا و زمان گردیده و در بعد ساختار اجتماعی نیز تحقیقات از گرایش ساختار اجتماعی به سوی ساختار ارگانیک حکایت دارد .

تعاریف فناوری اطلاعات

واژه فناوری اطلاعات اولین بار توسط لویت و وایزلر در سال به منظور بیان نقش رایانه در پشتیبانی از تصمیم گیری ها و پردازش اطلاعات در سازمان به کار گرفته شد. از فناوری اطلاعات برداشت های مختلفی وجود دارد و همین برداشت ها موجب گردیده تا تصاویر متفاوتی از آن در مجامع مختلف ارائه شود . فناوری اطلاعات را مانند دیگر فناوری ها می توان به روابط میان سخت افزار، نرم افزار، شبکه و توانایی ها و اقداماتی که از این ابزارها ناشی می شود، تعریف کرد. فناوری اطلاعات نه تنها به انجام پردازه های دقیق و صحیح به رشد اتوماسیون کمک می کند بلکه از طریق ارائه اطلاعات در زمینه های مختلف فعالیت سازمان ثروت جدیدی را برای سازمان به همراه می آورد. این امر وجه تمایز فناوری اطلاعات با سایر فناوری های مورد بهره برداری در سازمان است. فناوری اطلاعات نه تنها به توانایی های پردازش داده ها توسط رایانه بلکه به مهارت های انسانی و مدیریتی در بهره برداری از آن ها دلالت دارد. بنابراین فناوری اطلاعات نه تنها شامل رایانه و دیگر تجهیزات بلکه توانایی ها و اقدامات در نحوه انجام کار می شود.

فناوری اطلاعات را می توان مجموعه فنون وابزارهایی دانست که در جهت بهینه ساری و پشتیبانی فعالیت های سازمان برمحور اطلاعات و دانش به کار گرفته می شوند .این امرشامل مطالعه ،زراحی ،توسعه،اجراو نگهداری و مدیریت نظام های اطلاعاتی رایانه ای است که سازمان در جمع آوری ،ثبت ، پردازش ،ذخیره ،بازاریابی ،انتقال وتوزیع اطلاعات یاری می کند .فناوری اطلاعات رشته ای است که از صنایع الکترونیکی برای دستیابی به اطلاعات استفاده می کند و اثر سیستم رایانه ای را بر افراد،سازمان ها و جامعه بررسی می کند .فناوری اطلاعات به ما می آموزد که چگونه به تغییر سازمان پرداخته ،کسب و کارجدبدب را آغاز کنیم و یا اصولا چگونه در ارتباط با محیط و سایر سازمان ها، کسب و کارموثر تری را برقرارکنیم .

فناوری اطلاعات مفهومی بین رشته ای و فرا رشته ای است که از فناوری های مختلف سخت افزاری و نرم افزاری سود می جوید تا محصول یا خدمت جدید تولید کند. بنابراین تعاریف فناوری اطلاعات گوناگونی مشاهده می شود. فناوری اطلاعات مجموعه ای از ابزارها ، تجهیزات و دانش ها و مهارت هاست که از آنها در گردآوری ذخیره سازی بازیابی و انتقال اطلاعات استفاده می شود و براساس این تعریف فناوری اطلاعات مجموعه ای از ابزار ؛ دانش ، روش و مهارت خواهد بود که در تولید ، انتقال و پردازش اطلاعات استفاده می شود .

فناوری اطلاعات برای توصیف نوعی از فناوری به کار می رود که ما در ضبط ، ذخیره سازی ، پردازش ، بازیابی ، انتقال و دریافت اطلاعات یاری می رساند . این اصطلاح فناوری های نوین مانند رایانه ، انتقال از طریق فاکس ، میکروگراف ها ، ارتباطات از راه دور را در بر می گیرد. انجمن فناوری اطلاعات آمریکا ، فناوری اطلاعات را مطالعه، طراحی ، گسترش و توسعه و اجرا، پشتیبانی و مدیریت سیستم های اطلاعاتی رایانه ای تعریف نموده است . مطابق این تعریف فناوری اطلاعات به جنبه های مرتبط با فناوری یک سیستم اطلاعاتی اشاره دارد و شامل سخت افزار بانک اطلاعاتی ، شبکه های نرم افزاری و دیگر ابزارهاست. برخی فناوری اطلاعات را مترادف با سیستم های اطلاعاتی به کار می برند و یا حتی به عنوان یک مفهوم گسترده تر که در بر گیرنده چندین سیستم اطلاعاتی کاربران مدیریت است در نظر می گیرند.

ابعاد فناوری اطلاعات:

از نظر هرتون ابعاد فناوری شامل موارد زیر می شود .

سخت افزار : سخت افزار اصطلاحی است که در مورد اجزای فیزیکی یک سیستم رایانه ای به کار می رود یک سیستم رایانه شامل 3 بخش اصلی واحد پردازنده مرکزی ، ابزار ورودی و خروجی و حافظه است .

نرم افزار :مجموعه برنامه هایی است که اجزای فیزیکی رایانه ای را فعال می سازد و به دو گروه نرم افزارهای سیستم و کاربردی تفکیک می شود. نرم افزار سیستمی ، عملیات رایانه را هماهنگ می کند و نرم افزار کاربردی برای حل مسائل خاص طراحی می شود.

پایگاه اطلاعات :به مجموعه از داده های مورد استفاده در یک برنامه کاربردی ؛ خواه یک فایل یا چند فایل را گویند که با هم در ارتباط هستند و تغییر یک فایل از پایگاه اطلاعاتی ممکن است باعث سلسله تغییراتی در دیگر فایل ها شود .

شبکه ها:این بخش وظیفه به اشتراک گذاشتن منابع اطلاعاتی ، مدیریت نقل و انتقال اطلاعات و ایجاد تسهیلات لازم را به عهده دارد که خود از انواع سیستم های سخت افزاری و نرم افزاری در جهت ارتباطات و مدیریت خود سود می برد .

یکی از مهمترین مباحث در توسعه جوامع صنعتی بخصوص در گرایش فناوری اطلاعات، ایجاد بسترهای ارتباطی مناسب در جهت ارتباط مبادله و انتقال داده ها و اطلاعات می باشد که در جهت حرکت به سوی سیستمهای بدون کاغذ (Paper less) ، دولت الکترونیک (e-GOV) می بایست نسبت به راه اندازی اینترانت ، اکسترانت ، اینترنت با توجه به واقعیت ها و نیازها اقدام لازم را نمود . در این بین باید به راه اندازی و توسعه سخت افزارهای مخابراتی مربوطه در سطوح بخش های خصوصی و دولتی اقدام کرد. در حقیقت این شبکه ها بستر لازم را در جهت توسعه و اقدامات الکترونیک مهیا نموده و نیازهای اساسی در جهت راه اندازی پایگاههای اطلاعاتی و اطلاع رسانی را فراهم می آورند البته ذکر این نکته ضروری است که این شبکه می بایست از قدرت و توان کافی در ارائه خدمات و ساختار لازم در جهت توسعه آن برخوردار باشد.

مهمترین کاربردهای شبکه ها عبارتند از :

دسترسی و گردش آزاد اطلاعات
گام نهادن در مسیر حرکت به سوی دولت الکترونیک e-GOV
کاهش بروکراسی اداری
کاهش مراجعات و دسترسی راحت تر به اسناد و مدارک مورد نیاز
تجمع به مدیریت صحیح اطلاعات و امکان گسترش و بهینه سازی آن
جلوگیری از چندباره کاری و موازی کاری
به اشتراک گذاشتن اطلاعات
پاسخ گویی و پیگیری سریع و صحیح اطلاعات
کاهش نیروی انسانی و صرفه جویی در هزینه های جاری و سرمایه ای

روند کاربرد فناوری اطلاعات

از روزی که افرادی به عنوان محقق و دانشمند وظیفه تحقیق و جستجوی علوم راهنمایی جوامع را به عهده گرفتند تا امروز که سیستم های مبنی بر هوش مصنوعی با عنوانی همچون سیستم های خبره و پایگاههای دانش وظیفه همفکری و جست و جوی اطلاعات را به عهده دارند اطلاعات نقش اصلی را عهده دار بوده است و در این بین وجود مراکز پایگاه داده و مدیریت آنها به روش های مختلف اعم از سنتی ، سلسله مراتبی ، رابطه ای و شبکه ای نقش اساسی در سرعت بخشیدن به روند مدیریت اطلاعات را ایفا کرده اند.

علیرغم قابلیت دسترسی سخت افزار و نرم افزار ، بسیاری از کاربران ممکن است با آنها آشنا نباشند ، یا حتی ممکن است ندانند که چگونه از آنها در کارشان استفاده کنند . بسیاری از سازمانها بدون به دست آوردن هیچ سودی از IT درگیر سرمایه گذاری های بالای IT می باشند. آموزش IT می توانند به کارمندان این فرصت را بدهد بدانند که چطور از IT استفاده کنند و IT چه منافعی را می تواند برای آنها در کارشان پدید آورد. آموزش IT می تواند عقیده کارمندان را نسبت به استفاده از سیستم های اطلاعاتی تغییر دهد و از این رو ، تعیین کند آیا آنها واقعاً از آن در کارشان استفاده خواهند کرد همچنین کارمندان با آموزش IT می توانند مهارت های فنی و مدیریتی خود را در اجرا و مدیریت سرمایه های IT اصلاح نماید.

در اثر پیشرفت های ایجاد شده در میکرو الکترونیک ها ، قیمت تنظیم شده براساس کیفیت سخت افزار IT به طور سالانه 20-30 درصد در سی سال اخیر افزایش پیدا کرده است. این وضعیت منجر به افزایش صد برابری مشارکت کامپیوترها در سهام حقیقی سرمایه از سال 1970 شده است فراهم بودن کامپیوتر شخصی در سالهای 1980 موقعیت محاسبه را از تجهیزات متمرکز بزرگ به دسک تاپ های کارکنان تغییر داده است . در 1987 یک کامپیوتر شخصی (PC) برای هر کارمند در شرکت های بزرگ در نظر گرفته می شد ؛ تا سال 1994 یک PC برای 6 نفر فراهم گردید.

آنچه مهم است این است که بسیاری از کارمندان مستقیم یا غیرمستقیم با کامپیوتر ها از طریق پایانه ها ارتباط برقرار می کردند و از فناوری محاسباتی یا از اطلاعات موجود در آن استفاده می کردند و همین زمان رشد چشمگیر فناوری های مشترک نظیر شبکه ها ، پایگاه های داده و پست الکترونیک سبب کاهش هزینه های ارتباطات در میان کارکنان شد و اهمیت ادغام فناوری و سازمان بیش از پیش آشکار شد .مطالعات درباره سیستم های پیغام مبتنی بر کامپیوتر با سیستم های پست الکترونیکی بیان می دارند که این سیستم ها با کم کردن ویژگی های غیر کارکردی ملاقات ها ، گفتگوها ، نامه های نوشتاری و مکالمات تلفنی ، ارتباطات را اصلاح کردند.

تکنولوژی اطلاعات ابزاری است که می تواند راه های موثری را برای برقراری ارتباط و انتشار اطلاعات فراهم کنند. سیستم های ارتباطی ، به ویژه آنهایی که توسط قابلیت های ارتباط تلفنی و مخابراتی پشتیبانی می شوند می توانند رشد شبکه ارتباطات را میان کارشناسان تسهیل کنند. اعضای یک تیم کاری در یک پروژه علاوه بر ملاقات چهره به چهره می توانند برای تبادل نظرات و انجام مباحثات ، به خصوص هنگامی که آنها در مکان های مختلفی می باشند کنفرانس دیداری برگزار کنند .

فناوری های ذخیره سازی و پردازش کم هزینه تر و کارآمدتر با افزایش ارتباطات تلفنی و مخابراتی ترکیب شده اند تا فرصت های جدیدی و برای گسترش فناوری ایجاد کنند. پیشرفت های همزمان فناوری های انتقال اطلاعات (متراکم کردن ، پنهان سازی ) و افزایش قابلیت دسترسی شبکه های الکترونیکی (مانند اینترنت و شبکه های محلی ) ارشد نمایی را در ارتباطات الکترونیکی ایجاد کرده است. افزایش کامپیوترهای رومیزی که قابلیت پردازش بالاتری نسبت به کامپیوتری بزرگ مرکزی گذشته دارند و در عین حال هزینه خرید و نگهداری پایین تری دارند موجب پیشرفت های پشمگیری در ارتباطات و انتقال اطلاعات در بین سازمان ها گردیده اند.

منبع

غلامی ماتک، محدثه(1391)، تاثیر سبک رهبری بر پذیرش تکنولوژی اطلاعات توسط کارکنان، مدیریت دولتی ، دانشگاه آزاد اسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید