« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »معنویت در محیط کار
امروزه سازمان ها در شرایط محیطی قرار دارند که باید به طور فزاینده ای در تلاش باشند تا با تغییرات رخ داده در محیط همراه شوند و در نتیجه آن ها بخش عظیمی از تلاش خود را به کوشش در جهت وجوه متمایز کننده ای متمرکز کنند. به این ترتیب که برخی سازمان ها به این واقعیت رسیده اند که تغییر در تمرکزشان به سمت کارکنان می تواند یک استراتژی خوب در ترکیب سازمان باشد. شماری از پژوهش ها نشان می دهد که ضرورت ارائه پارادایم جدیدی برای کار در سازمان با رویکردی تلفیق زندگی شخصی و زندگی کاری رو به افزایش است.ورود مفاهیمی همچون اخلاق، باور به خدا یا نیرویی برتر، معنا جویی در کار، صلح و هماهنگی و نوعدوستی به پژوهش ها و محیط های کسب و کار، همه حکایت از ظهور پارادایم جدید را دارند. به عقیدۀ بسیاری از محققان پارادایم جدید که برگرفته از فیزیک کوانتوم، علوم سایبرنتیک، نظریۀ آشوب و علوم شناختی می باشد و در واقع عکس العملی به پارادایم خشک و مکانیستی مدرن است پارادایم «معنویت در محیط کار» می باشد که دربرگیرنده مفاهیمی چون سلامت، شادکامی، فروتنی، صداقت، رستگاری، موفقیت و ارضای انجام کار برای کارکنان و سازمان است، نیازهای کارکنان به لحاظ نوع و حجم تغییر یافته است و سازمان های کنونی در صورتی می توانند موفق باشند که به نیازهای زیستی، اجتماعی، روانی و معنوی کارکنان پاسخگو باشند. این مفهوم برای سازمان در محل کار مزایای فراوانی دارد، مزایای که سازمان با بهره گیری از آنها به بهبود بهروره وری و افزایش عملکرد و بهبود شاخص های مالی خود می پردازد. مهم تر از همه، معنویت در محیط کار می تواند برای سازمان ها انسانیت، برای اجتماع فعالیت و برای محیط مسئولیت به ارمغان آورد.
امروزه افراد زیادی در کارشان احساس نارضایتی، بی قراری و عدم امنیت دارند. موریس (2009) عقیده دارد رضایت شغلی، اعتماد و اخلاق کاری در اکثر محیط های کاری نایاب شده است. بسیاری از اقداماتِ سازمان ها برای تغییر و بهبود در دو دهۀ اخیر از قبیل کوچک سازی، مهندسی مجدد، تعلیق، اخراج از کار و … موجب تضعیف روحیه کارکنان و نوعی سردرگمی معنوی در کارشان شده است. در واقع این اقدامات که مبتنی بر پارادایم مکانیستی و عقلایی مدرن بوده اند نتوانسته اند خواسته های کارکنان را برآورده سازند. جهانی شدن، حرکت به سمت سازمان های دانشی، رشد تقاضاهای کارکنان برای محیط های کاری غنی و پرورش دهنده و نیز کار معنادار، این فشارها را بیشتر کرده است. در حقیقت به نظر می رسد کارکنان در مشاغل خود به دنبال چیزی بیش از پاداش های اقتصادی هستند. برخی از محققان عقیده دارند که نوعی تنش اساسی بین اهداف عقلایی و تکامل معنوی در سرتاسر محیط های کاری به وجود آمده است. صاحب نظران مدیریت مفهوم معنویت، را به عنوان منبعی پایدار برای سازمان ها دانسته اند که می تواند به آنها در زمان های پرتلاطم و آشوب زده، یاری رساند و تناقض نمایی نظم و بی نظمی در سازمان را حل و فصل کند و بدون طرد هر یک، آنان را به صورت مقتضی به کار ببندد. در واقع قلمرو مدیریت و سازمان چه به لحاظ نظری و چه عملی تحت تاثیر نیروی قدرتمند به نام میل به معنویت قرار گرفته است. بدین ترتیب، روند رو به رشد ورود مباحث معنویت در کسب و کار و سازمان، با تمام شک، تردیدها و انتقادهایی که بر آن می شود، غیر قابل اجتناب است. معنویت در کار، تلاش در جهت ایجاد حساسیت نسبت به ارتباط فرافردی، درون فردی، میان فردی و برون فردی در زندگی کاری به منظور بالندگی شخصی در رسیدن به تعالی انسان است و این مهم ترین وظیفه ای است که جوامع کنونی در هزاره سوم با آن روبروست.
نیل و بابیرمن(2003) معتقدند که معنویت احساس وابستگی و درهم تنیدگی عمیق و به شدت شهودی، بین انسان و جهانی که در آن زندگی می کند است. در حقیقیت معنویت ترکیبی از فلسفه اصلی زندگی ما و ارزش ها و اعمال ماست. در یک تعریف نسبتاً جامع تر و دقیق تر، معنویت را به عنوان تلاشی در جهت پرورش حساسیت نسبت به خویشتن، موجودات غیرانسانی و نیروی برتر یعنی خدا، یا کندوکاوی در جهت آنچه برای انسان شدن مورد نیاز است و جست و جویی برای رسیدن به انسانیت کامل دانسته اند.این سازه در برگیرنده مفهومی از احساس تمامیت، پیوستگی و درک ارزش های عمیق در کار، ارتباط مؤثر با خویشتن و کار با معنا است.وجود معنویت در کار نوعی یکپارچگی بین زندگی بیرونی و درونی در سازمان به وجود می آورد که در نهایت افزایش علاقه، عملکرد و رضایت فرد را در بر دارد. در این زمینه می یر (2008) اعتقاد دارد که معنویت در محیط کار، نیروی الهام بخش و برانگیزاننده برای یافتن معنی و هدف در زندگی کاری، درک عمیق و ژرف از ارزش کار، پهناوری عالم هستی، موجودات طبیعی و نظام باور شخصی است. همچنین میتروف و دنتون (1999) معنویت در محیط کار را جست و جوی هدف نهایی در سازمان و عمل کردن بر اساس این هدف معرفی می کنند. در نهایت می توان گفت که معنویت در محیط کار یک تجربه از ارتباط و اعتماد متقابل در میان افرادی است که در یک فرایند کاری مشارکت می کنند که به وسیله خوش بینی و حس نیت فردی ایجاد می شود و منجر به ایجاد فرهنگ سازمانی انگیزشی و افزایشی عملکرد کلی می شود که در نهایت تعالی سازمانی پایدار را به همراه دارد. ملیلمان و همکارانش (2003) با بررسی معنویت در محیط کار در سه سطح فردی، گروهی و سازمانی مدل مفهومی را طراحی کردند که در ادامه به ابعاد آن اشاره خواهد شد:
کار با معنا: این بعد که در سطح فردی مطرح است شامل لذت بردن از کار، کسب نیروی و انرژی از کار می شود. در این بعد کار به افراد معنا و هدف می بخشد. کار با معنا بر فرض استوار است که هر فردی انگیزش درونی، تمایل و علایقی برای مبادرت به انجام فعالیت های دارد که معنی بیشتری به زندگی خودش و دیگران می بخشد.
احساس یکپارچگی: این بعد که در سطح گروهی مطرح است شامل احساس پیوند و همبستگی با همکاران، حمایت کارکنان از یکدیگر می شود. این بعد کار به افراد پیوند خوردن با هدف مشترک را می دهد. همبستگی در محیط کار مبتنی بر این باور است که افراد یکدیگر در پیوند با هم می دانند و این بین خود درونی هر فرد با خود بیرونی دیگران رابطه وجود دارد. این سطح از معنویت در محیط کار شامل ارتباطات ذهنی، احساسی و معنوی بین کارکان در گروهای کاری می باشد.
همسویی با ارزش های سازمان: این بعد که در سطح سازمانی مطرح است، شامل پیوند و همبستگی با اهداف، شناسایی ماموریت و ارزش های سازمان است. این بعد به کار کنان حمایت و مراقبت از سازمان را می دهد. همسویی با ارزش های سازمان به این معناست که افراد باور دارند که مدیران و کارکنان در سازمان دارای ارزش های مرتبط و یک نوع وجدان قوی هستند و سازمان نسبت به رفاه کارکنان و همیستگی آنان توجه دارد. در بین سالهای 1990 تا 2010 پژوهشهای متعددی در زمینه معنویت در محیط کار انجام شده است که نتایج آنها نشان می دهد معنویت در محیط کار رابطه مثبت و معنی داری با سایر متغیرهای موجو د در سازمان (رفتار شهروندی سازمانی، رضایت شغلی، تعهد سازمانی، عملکرد سازمانی و… ) دارد.
منبع
قنبری، سیروس و بهشتی راد، رقیه(1393)، ارزیابی نقش معنویت در محیط کار به عنوان عاملی اثربخش بر ارتقای سرمایۀ اجتماعی اعضای هیأت علمی، فصلنامه مطالعات اندازه گیری و ارزشیابی، 4(6):85-105.
دیدگاهی بنویسید