مدل رهبری معنوی

تئوري رهبري معنوي يك تئوري علي براي تغيير وتحول سازماني بوده و براي ايجاد سازماني يادگيرنده و داراي محرك دروني بوجود مي­آيد. با توجه به تئوري رهبري تحول آفرين، اين نظريه نيز توانايي رهبران را در به كارگيري قابليت­هاي پيروان خود در محيط متغير امروزي كاملاً همساز نموده و به رهبري از ديدي تازه نگاه مي­كند. تئوري رهبري معنوي بر اساس مدل انگيزش دروني توسعه يافته است كه تركيبي از چشم ­انداز، ايمان به تحقق هدف ، عشق به نوع دوستي، معناداري در كار، عضويت، تعهدسازماني و بازخورد عملكردرهبر مي­باشد.

تا به اکنون جامع ترین مدلی که در زمینه رهبری معنوی ارائه شده توسط بوده است. پس از تحقیقات متعددی که در زمینه موضوع رهبری معنوی و معنویت در محیط کاری و سازمان‌ها به عمل آمده، فرای، تنها محققی بود که جامع ترین مدل را برای معرفی ابعاد رهبری معنوی در سازمان‌ها ارائه داده که تا به اکنون در تمامی تحقیقاتی که در زمینه رهبری معنوی صورت گرفته است از این مدل استفاده به عمل آمده است. از دیدگاه فرای‌، هفت بعد برای رهبری معنوی شناسایی شده است که به شرح ذیل می‌باشد:

• چشم انداز: این بعد در دهه‌های اخیر به عنوان مقوله‌ای اساسی در ادبیات رهبری شناسایی شده است‌، چرا که رهبران به علت رقابت روزافزون جهانی‌، کاسته شدن چرخه‌های توسعه تکنولوژی و استراتژی‌هایی که به واسطه رقابت به سرعت در حال منسوخ شدن هستند‌، ملزم به توجه بیشتر به آینده سازمان‌ها هستند. چشم انداز اهداف واحد‌ها و آرمان‌های آن‌ها را مشخص می‌کند‌، به فعالیت‌ها معنا می‌بخشد و امید و ایمان را مورد ستایش قرار می‌دهد. چشم انداز به تصویری از آینده همراه با تفسیری واضح از چرایی کوشش کارکنان جهت خلق آن اشاره می‌کند.درواقع، رهبر معنوي با ويژگي­هاي منحصربفرد خود چشم­اندازي از آينده سازمان ايجاد كرده و به گونه­اي در كاركنان نفوذ مي­كند كه آنان به تحقق چشم­انداز سازمان ايمان آورند و به آينده سازمان اميدوار باشند. به اين ترتيب انگيزه دروني كاركنان را براي تلاش بيش­تر افزايش مي‌دهند. بنابراين رهبران معنوي با ايجاد چشم­انداز و ارزش­هاي مشترك براي كاركنان موجبات توانمندي فردي، تيمي و سازماني آنان­را فراهم كرده كه در نهايت سطح رفاه زيستي و سلامتي و تندرستي كاركنان افزايش خواهد يافت .
• عشق به همنوعان: لغتی است که بیشتر با نیکوکاری مترادف است و از راه ارزش‌هایی چون وفاداری‌، نیک خواهی و قدردانی از خود و سایرین آشکار می‌گردد. در رهبری معنوی عشق به نوع دوستی شامل حس تمامیت‌، هماهنگی و خوشبختی به واسطه توجه و مراقبت‌، دلواپسی و تقدیر از خود و دیگران است. عشق به همنوع یا نوع دوستی جموعه‌ای از ارزش ها‌، مفروضات و راه‌های تفکر از نظر اخلاقی صحیح می‌باشد که به وسیله اعضای گروه تسهیم شده و به افراد نو آموزش داده می‌شود.در رهبری معنوی عشق به نوعدوستی عبارتست از حس تمامیت، هماهنگی و بهروزی و خوشبختی به واسطه توجه و مراقبه، دلواپسی و قدردانی ازخود و دیگران این مؤلفه شامل اجزايي چون: گذشت، مهرباني، يكپارچگي، همدلي/ شفقت، صداقت، شكيبايي، رشادت، اعتماد/ وفاداري و فروتني مي­باشد.رهبر معنوي با رواج فرهنگ نوعدوستي در درون سازمان موجب مي­گردد كه افراد توجه عميقي به خود و زندگي گذشته خود داشته باشند و روابط مطلوبي با ديگران برقرار كنند؛ كه اين امر موجب مي­شود كه شبكه­هاي ارتباطي بين افراد شكل گيرد، رهبران به نيازها و علائق كاركنان خود و در نهايت به رشد و توسعه آنان جهت واگذاري اختيار و مسئوليت توجه نمايند.
• امید و ایمان: اطمینان به چیزهایی که آروزیش را داریم و اعتماد به چیزهایی که قابل مشاهده نیستند‌، می‌باشد. در واقع ایمان‌، اعتقاد به چیزی است که برای اثباتش دلیلی وجود ندارد و شواهد فیزیکی و مادی وجودش را اثبات نکرده است. امید نیز شوق به امری است که انتظار داریم تحقق یابد. ایمان به امید حقیقت می‌بخشد. افراد دارای ایمان و امید از هدفی که به سوی آن در حال حرکت هستند و شیوه رسیدن به آن بینش آشکاری دارند و جهت دستیبای به اهدافشان دوست دارند که با سختی‌ها رو به رو شوند. می‌توان گفت که امید و ایمان سرچشمه این باور است که چشم انداز‌، اهداف و ماموریت‌های سازمان با موفقیت به هدف خواهد رسید .فرهنگ لغت وبستر ایمان را بدین صورت تعریف کرده است: «اطمینان و یقین به چیزهایی که آرزویش را داریم و اعتماد به چیزهایی که دیده نمی­شوند». درحقیقت ایمان، اعتقاد و باور راسخ به چیزی است که برای اثباتش برهانی وجود ندارد و شواهد فیزیکی و مادی وجودش را ثابت نکرده است.رهبري معنوي در سازمان باعث شكل­گيري اعتقادات معنوي و ايمان به كار در كاركنان مي­گردد و اين امر به­عنوان يك محرك دروني در كاركنان باعث توسعه خود، اينكه وظايف خود را به بهترين نحو انجام دهند و در نهايت باعث افزايش مسئوليت­پذيري دركاركنان مي­شود. و شامل موارد زير مي­باشد: تحمل، پشتكار، اهداف ممتد و انتظار پاداش/ پيروزي.
• عضویت: عضویت شامل ساختارهای فرهنگی و اجتماعی است که ما در آن سیر می‌کنیم. یک حس درک و تقدیر است که تا حد بالایی از روابط متقابل و ارتباطات از طریق تعامل اجتماعی و عضویت در سازمان‌ها و گروه‌های آن ناشی می‌شود.جايي كه در آن افراد درك و فهميده مي­شوند و مورد تشويق قرار مي­گيرند و به گونه­اي است كه افراد تمام تلاش خود را به كار مي­گيرند تا شناخته شوندو يا در تعريفي ديگر توسط فراي، عضويت شامل «ايجاد فرهنگي اجتماعي/ سازماني مبتني بر عشق به نوع­دوستي است كه بدان وسيله رهبران و پيروان توجه و نگراني حقيقي نسبت به يكديگر و ديگران داشته و قدر يكديگر را نيز مي­دانند و به­موجب آن است كه احساسي از عضويت و قابل درك شدن به­وجود مي­آيد»وجود رهبري معنوي درسازمان به كاركنان اين احساس را مي­دهدكه شغلشان از نظر سازمان وساير همكاران نيز داراي اهميت است(عضويت)؛ يعني احساس داشتن كاري مهم از نظر سازمان و ساير همكاران باعث مي­شودكه كاركنان جو اعتماد و صميميت را بين خود و ساير همكاران تقويت و توسعه دهند، روابط بين رهبران وكاركنان تسهيل شود و در نهايت كاركنان خود را در فرآيند تصميم‌گيري‌هاي سازمان شريك و مسئول احساس كنند و به رهبران و ساير همكاران خود در سازمان كمك نمايند.
• معناداری و هویت: اشاره به تجربه متعالی یا آنکه چگونه یک تفاوت از راه خدمت به دیگران ایجاد شود و بدین راه معنا و هدف در زندگی شکل می‌گیرد. مردم نه تنها شایستگی و کاردانی از طریق کارشان را جستجو می‌کنند‌، بلکه این حس که کار‌، معنا یا ارزش اجتماعی دارد را نیز بررسی می‌کند.چنين رهبري­اي موجب مي­گردد كه كاركنان معناي واقعي شغل خود را درك كرده و براي شغلي كه دارند اهميت قائل شوند(معناداري)؛ يعني اهميت و معناداري كار از ديد كاركنان باعث مي­شود كه شناخت بيش­تري نسبت به شغل خود داشته باشند، قدرت تحليل شرايط و موقعيت فعلي و آتي سازمان را افزايش دهند و در نهايت براي پذيرش مسئوليت­هاي بالاتر آمادگي بيش­تري داشته باشند.
• تعهد سازمانی: نگرش و حالتی روانی است که نشان دهنده تمایل‌، نیاز و لازمه جهت فعالیت در یک سازمان است.وفاداری به ارزش‌ها و اهداف سازمان و نیز احساس تعلق و وابستگی به ماندن در سازمان را تعهد سازمانی می‌خوانند. در تعهد سازمانی‌، افراد با حس معناداری و عضویت به یکدیگر ارتباط یافته و به سازمان وفادار می‌مانند و قصد دارند در سازمان هایی که فرهنگ هایی مبتنی بر ارزش‌ها و عشق به نوع دوستی دارند‌، زندگی کنند. تعهد باعث به­وجود آمدن محيطي از اعتماد و احترام دوجانبه بين رهبر و پيروان مي­شود به گونه­اي كه براي كاركنان ثابت مي­شود كه صداي آن­ها در سازمان شنيده شده و نيازهاي آنان نيز برآورده مي­گردد. در حقيقت، رهبري معنوي با ايجاد تعهد سازماني در كاركنان باعث احساس هويت، وفاداري و وابستگي آنان به سازمان مي­شود و حالتي در فرد بوجود مي­آورد كه فرد، سازمان را معرف خود مي­داند و آرزوي باقي ماندن در سازمان را دارد. لذا، اين امر باعث مي­شودكه كاركنان مشكل سازمان را مشكل خود بدانند و در جهت حل مشكلات سازمان گام بردارند و در نهايت اگر مديران به آن­ها اعتماد داشته باشند، از اين طريق باعث افزايش مشاركت كاركنان در سازمان مي­شوند.

بازخورد عملکرد:  رهبري معنوي با ارائه غيررسمي عملكرد روزانه كاركنان به آن­ها و همچنين بازديدهاي رسمي دوره­اي، بازخورد عملكرد آنان را فراهم مي­آورد. لذا ازاين­رو، بازخورد عملكرد باعث مي­شود كه كاركنان در جريان چندوچون كارشان بر يك مبناي منظم قرارگيرند، از ضعف­هاي عملكرد خود آگاهي يابند، نقاط قوت عملكرد خود را تقويت نمايند، به  كيفيت كار خويش توجه نمايند و در نهايت از طريق اطلاعات كسب شده از سوي رهبران در جهت اصلاح و بهبود سازمان گام بردارند.این مقوله به کار هوشمندانه تشبیه شده است و بیانگر آنست که کافی است سازمان‌ها هوشمندانه عمل کنند و از منابع به طور بهینه سود ببرند. بازخورد عملکرد به این معناست که نتیجه فعالیت‌های درون سازمان و نیز تاثیرات تلاش‌های کارکنان در جهت پیشبرد اهداف سازمانی را به آن‌ها بازخورد دهیم. بازخورد عملکرد موجب شده که هر یک از کارکنان نسبت به جایگاه خود در سازمان و سهم تلاش هایش در پیشبردن اهداف سازمان آگاهی یابند. این آگاهی موجب شده که اعضای سازمان اقدامات اصلاحی را در جهت بهبود روزافزون فعالیت‌ها و اقداماتشان در هر نقشی که ایفا می‌کنند، مبذول دارند. بهبود روزافزون یعنی در بهره وری به پایان نمی رسیم و با نوآوری همیشه و در همه جا روشهای نو و تازه را جهت بالا بردن بهره وری می‌توان پیدا کرد. این بهترین روش بهبود بهره وری است. بهبود روزافزون یعنی در بهره وری به پایان نمی رسیم و با نوآوری همیشه و در همه جا روش‌های نو و تازه را جهت بالا بردن بهره وری می‌توان پیدا کرد.

منبع

پدری ، نیلوفر (1393) ،ارزیابی ارتباط میان ابعاد رهبری معنوی و رضایت شغلی کارکنان شعب بانک پارسیان تهران ،پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت دولتی ،دانشگاه آزاد اسلامی بندر انزلی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید