مدل­های تاب­آوری

مدل­های مختلفی از تاب­آوری در ادبيات پژوهشی که تمايل به تمرکز بر تعامل بين چالش­های استرسور/ زندگی و فرايندها / عواملِ حفاظتی دارند، توصيف شده است .

مباحث نظری در خصوص تاب­آوری و مدل­های تاب­آوری را می توان به شکل زير خلاصه و جمع­بندی نمود:

مدل­های تاب­آوری به طور کلی از روندی توصيفی در خصوص تعامل عوامل خطرآفرين و عوامل حمايتی پيروی می­کنند و تنها تفاوت مدل­های مذکور، در ميزان اهميت دادن به عوامل خاص خطرزا و حفاظتی است، نه تعريف تاب­آوری. بر اين اساس، لازم است فعاليت­هايی پژوهشی از نوع تجربی و با هدف تعيين عوامل مؤثر در هر يک از خطرآفرين­ها و حفاظت­کننده­ها به تناسب نوع مشکل و نيز شخصيت­ها به عمل آيد تا در تبيين سبب­شناسی، مداخله و پيگيری روند تغييرات افراد مورد استفاده قرار گيرند. اگر ما فقط به ذکر عوامل حفاظتی و خطرآفرين بسنده کنيم و تعامل اين دو گروه از عوامل را علت اختلالات تصور کنيم، چيزی بيشتر از رويکردهايی که مورد انتقاد روان شناسی مثبت­نگر هستند، بيان نکرده­ايم. به نظر می­رسد نقطه­ی تمايز رويکرد توانمندی ها در مقايسه با رويکردهای مشکل­نگر، در تحليل مسير و تعيين سهم هر يک از توانمندی­ها باشد، نه صرفا بيان توانمندی­ها، زيرا اگر فقط دلخوش به بيان توانمندی­ها باشيم، فهرستی به مراتب غنی­تر از آنها را می­توان در نظريه­های قديمی حتی در مباحث اخلاقی پيدا نمود.

براي توصيف تأثير استرس و ويژگي­هاي فردي بركيفيت سازگاري وتطابق، مدل­هايي را ارائه مي­دهند:

• مدل جبراني
• مدل چالش
• مدل محافظتي.

مدل جبرانی

عامل جبراني متغيري است كه تأثير مواجهه با خطر را خنثي مي كند. اين عامل در تعامل با عامل خطرزا قرار ندارد، بلكه تأثيري مستقيم برپيامد مورد نظر دارد . در اين مدل يك عامل محافظ در جهت مخالف يك عامل خطر عمل مي كند. شكل زير بيان گر اين مدل است.

مدل عامل محافظتي

مطابق با اين مدل يك عامل محافظتي به منظور كاهش احتمال يك پيامد منفي با يك عامل خطرزا در تعامل قرار مي­گيرد. در اين مدل يك عامل محافظ، اثرات عامل خطر را بر پيامد رفتاري منفي، تعديل مي­كند. مثلاً حمايت والديني رابطة فقر و خشونت را تحت تأثير قرار مي دهد. شكل زير بيان­گر اين مدل است.

مدل چالش

مطابق اين مدل عامل خطر خود ارتقاء­دهنده ذاتي تطابق موفق است. در اين مدل همچنين خطر خيلي كم چالش كافي ايجاد نمي­كند و سطوح بالاي خطر نيز مي­تواند به رفتار ناسازگارانه منجر شود ولي سطوح متوسط خطر، فرد را با چالشي روبرو مي­كند كه در صورت غلبه برآن موجب تقويت شايستگي مي­شود. اگرچالش به صورتي موفقيت­آميز صورت گيرد، به فرد كمك مي­كند تا براي مشكل بعدي آماده باشد.

فرآيند تاب­آوري درون بافت اجتماعي رخ مي­دهد. دو بافت اجتماعي اوليه كه رشد و تحول كودكان و نوجوانان را تحت تأثير قرار مي­دهند، مدارس و خانواده­هايشان هستند. شايستگي و عمل كرد كودكان و نوجوانان ارتباط نزديكي با كيفيت محيط­هاي اجتماعي­شان دارد. خانواده­هايي كه كارآيي بهتري دارند، احتمال بيشتري دارد كه فرزنداني شايسته و تاب­آور داشته باشند .

هرچند تاب­آوري به عنوان يك مفهوم از تحقيقات مربوط به رشد فردي موفقيت­آميز برخاسته است، اخيراً مفاهيم نظري به سمت كاركرد خانواده سوق داده شده است .

منبع

یکتایی،فرحدخت(1393)، اثربخشی آموزش تاب­آوری روانی بر کیفیت زندگی و امید به زندگی مادران کودکان ناشنوا،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی رشت

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید