عوامل موثر در افزایش  سطح بهره وری

از آنجا که افزایش بهره وری یکی از اساسی ترین راههای دستیابی به تولید بیشتر و مالا” تامین رفاه و بهزیستی افراد در جوامع مختلف است ˛ شناخت عوامل موثر در افزایش یطح بهره وری از آرمانهای پایه ای محققان و پژوهش گران این زمینه همواره بوده و هست ،اما تقریبا” تمام محققان و مولفان این رشته در این باب اتفاق نظر دارند که برای افزایش سطح بهره وری عامل یا علت بخصوصی را نمی توان ارائه کرد ˛ بلکه عنوان می کنند که ارتقاء بهره وری را باید معلول ترکیبی از عوامل گوناگون دانست .راستاس ، در این مورد می نویسد : ازدیاد تولید به ازای هر ساعت نفر کار را نباید با سخت کوشی کارگر یکسان شمرد و فقدان افزایش بهره وری را نباید با کاهلی کارگر یکی دانست.تغییرات بهره وری حاصل تاثیرات مرکب تعدادی عوامل جداگانه اما مرتبط با یکدیگر است ˛ اهم این عوامل عبارتند از:

• پیشرفت تکنولوژی
• کارائی
• مدیریت
• بهبود جریان مواد و مصالح و قطعات و نیز مهارت و مجاهدت بیشتر کارگران و کارکنان.

اشتاینر و گلدنر، نیز فهرستی از علل ازدیاد بهره وری ترتیب داده اند.بخش اعظم افزایش بهره وری نتیجه ازدیاد مکانیزاسیون در صنعت و خدمات است.استفاده از ماشین های بهتر و جدیدتر کارکنان و کارگران را قادر ساخته است که محصولات و خدمات بیشتری را ارائه کنند.بعلاوه بالا رفتن سطح آموزش و مهارت نیروی کار،کاهش خستگی افارد که نتیجه تقلیل ساعات کا در هفته است ،بهبود شرایط کار،برنامه ریزی،کنترل علمی تولیدات تاثیر مهمی در ارتقاء بهره وری دارا هستند. با تعطیل کردن و از میان برداشتن واحد های تولیدی و خدماتی غیر کار آمد می توان سطح کلی بهره وری را بالا برد.جوکز،در مقاله ای که درباره تولید سنگ در بریتانیا نوشته است عنوان می کند که با تعطیل نمودن معادنی که در حداقل کارائی هستند کل تولید معادل یک هشتم کاهش می یابد ˛ اما در مقابل مقدار تولید به ازاء هر کارگر به میزانی بیش از 12 درصد افزایش می پذیرد.

سالتر ،می گوید : تجزیه وتحلیل ارقام و آماری که تا کنون گرد آوری شده است به هیچ وجه روی این نظر را که ازدیاد کارائی کارگر علت اساسی افزایش بهره وری کار است را تائید نمیکند . بعلاوه تحلیل آمار موجود موید این نظر نمی باشد که علت اساسی ازدیاد بهره وری جایگزینی عوامل تولید و کارگرفتن سرمایه وماشین آلات به جای نیروی کاراست.اماهنگامی که جایگزینی عوامل تولید ارتقاء دانش فنی و اعتلای مهارت نیروی کار متفقا” تجمع کنند،موجبات افزایش بهره وری را فراهم می شود.

به اعتقاد کو آن لی ،اعتلای جوامع بر ارتقاء سطح فکر مردم و سازمان دادن صحیح فعالیتهای بشری منوط  و استوار است.سرمایه ˛ منابع طبیعی ˛ دانش فنی و برخورداری از کمکهای خارجی همه دارای نقشهای موثر ˛ اساسی و مهمی در تحقق آرمانهای رشد و توسعه اقتصادی و افزایش سطح بهره وری هستند ˛ اما هیچ یک از این عوامل اهمیت چگونگی کیفیت منابع انسانی را دارا  نمی باشند و به پای آن نمیرسند.لذا بهبود کیفی عامل کار از طریق آموزش و بهسازس باید سرآمد همه عوامل قرار بگیرد.ناکایاما ، معتقد است که در بین عوامل متعدد و اثر گذار در بهبود بهره وری دو گروه نقش اصلی را دارند که عبارتند از :

1. عوامل کوتاه مدت
2. عوامل بلند مدت

عوامل کوتاه مدت در بهره وری کار،غالبا” به میزان فشار کار و نوسانات تجاری (به معنای تغییر در میزان استفاده از تجهیزات) بستگی دارد.انواع عوامل بلند مدت موثر در بهره وری عبارتند از :

• عقلانی کردن ساخت اقتصادی و بهره وری
• ایجاد وتوسعه محصولات جدید
• یافتن کانالهای جدید بازار یابی
• کشف منایع جدید
• معرفی روشهای تولید جدید

در یکی از گزارشهای مربوط به بررسی های بهره وری که از سوی وزارت کار در ژاپن منتشر شده است، عوامل موثر بر بهره وری به شرح ذیل دسته بندی شده است :

• نحوه استقرار تجهیزات و پرسنل
• مهارت نیروی کار
• کیفیت مواد

سازمان جهانی کار، عوامل موثر بر بهبود بهره وری را از دیدگاه وسیعتر به سه دسته زیر طبقه بندی می کند :

• عوامل کلی از قبیل آب و هوا ، توزیع جغرافیایی ، مواد خام و غیره
• عوامل تشکیلاتی و فنی از قبیل کیفیت مواد خام، جانمایی و محل استقرار کارخانه، فرسایش و از بین رفتن ماشین آلات و ابزار و غیره.
• عوامل انسانی از قبیل روابط مدیریت و کارکنان، شرایط اجتماعی و روانی کار، فعالیت اتحادیه های کارگری و غیره.

سولو،عوامل موثر بر بهره وری را با در نظر داشتن تابع تولید، تحولات فنی و تراکم سرمایه معرفی می کند.برخی دیگر از اقتصاددانان ، عوامل موثر بر بهره وری را چنین تقسیم بندی کرده اند :

• تغییرات تکنولوژیک
• قابلیت نیروی کار که به قابلیت ها و توانایی های خاص کارگر محدود می شود.
• میزان سرمایه به ازای واحد نیروی کار که منعکس کننده میزان تمرکز سرمایه یا حجم سرمایه ای است که واحد نیروی کار می تواند آن را مصرف کند.

سومانث، نیز برخی از مهمترین عوامل موثر بر بهره وری را در آمریکا به شرح ذیل برمی شمارد:

• سرمایه گذاری
• نسبت سرمایه به کار
• میزان استفاده از ظرفیت
• قوانین دولت
• عمر کارخانه و تجهیزات
• هزینه های انرژی
• ترکیب نیروی انسانی ؛ کار
• اخلاق کاری
• تاثیر اتحادیه ها
• ترس کارگران و کارکنان در مورد از دست دادن کار
• مدیریت
• تحقیق و توسعه

هیچ یک از عوامل 12 گانه فوق به تنهایی مد نظر نیستند ˛ بلکه مجموعا” بر رشد بهره وری موثرند.چنین چهارچوبی  میتواند برای تجزیه و تحلیل سطوح صنعت ˛ به عنوان یک کل و یا یک موسسه استفاده نمود.با استفاده از این چهارچوب خبرگان برای بهبود بهره وری ˛ تغییرات بهره وری را در گذشته با مشخص کردن عواملی که به آن کمک کرده و یا برای آن محدودیت ایجاد کرده اند در نظر گیرند که در زیر به تفکیک ذکر می شوند :

در تجزیه و تحلیل مدیریت :

1. سبک مدیریت و تغییر پذیری آن
2. دانش و تجربه
3. ساختار سازمانی
4. فرآیند تصمیم گیری
5. سیستم اطلاعات مدیریت
6. مدیران میانی و صف
7. برنامه ریزی و کنترل

در تجزیه و تحلیل نیروی انسانی  :

1. دانش و مهارت کارکنان
2. سیستم انگیزشی
3. سلامت و وضعیت زندگی کارکنان و کارگران
4. سیستم جبران خدمت
5. خصوصیات و انگیزه کارکنان

در مورد سرمایه :

1. اندازه موسسه
2. اندوخته ها
3. هزینه سرمایه
4. منابع و استفاده از سرمایه گذاری های کوتاه و بلند مدت
5. اهرمهای مالی

در مورد تکنولوژی :

1. طراحی کارخانه
2. توازن تجهیزات
3. ساده سازی و بهبود محصولات و فرآیند
4. تنوع محصول و فرآیند
5. ارتباط بین نیروی انسانی و تجهیزات
6. سرمایه گذاری برای تحقیق و توسعه
7. عملیات نگهداری و تعمیرات
8. حمل و نقل مواد

در مورد سیاستها :

1. نرخ مالیات
2. نرخ بهره
3. سیاستهای اعتباری ؛ سیاستهای محدود کننده دولت و محیطی
4. سیاستهای واردات
5. سیاستهای بودجه بندی
6. سیاستهای صنعتی
7. تعرفه های گمرکی

درمورد امکانات زیر بنایی بیرونی  :

1. شبکه نیروی برق
2. سیستم جاده و بزرگراه
3. تسهیلات حمل و نقل
4. سیستم آب

در مورد عوامل اجتماعی _فرهنگی :

1. خصوصیات و ارزشهای اجتماعی نسبت به کار
2. ارزشهای فرهنگی نسبت به کار
3. ارزشهای مذهبی نسبت به کار

در ادامه پرفسور نادایاما، می نویسد برای مطالعه عمیق ˛ اطلاعات بسیار جزئی تر کمک کننده خواهد بود به عنوان مثال اطلاعات در زمینه های زیر پیشنهاد می کند.سیستم برنامه ریزی و کنترل تولید، تسهیلات حمل و نقل مواد، زمان دسترسی به ماشین یا تجهیزات، نرخ ضایعات با توجه به محدودیتهای مختلف، دسترسی به قطعات یدکی، کفایت سرمایه تجاری،  دسترسی به توازن تجهیزات، سیاست روابط کاری، وضعیت رشد و توسعه کارخانه ، تغییر در ترکیب تولید ، کیفیت مواد اولیه ، دسترسی به نیروی ماهر و آموزش دیده ، جهت حرکتی سیاستهای تجاری و اقتصادی دولت ،عوامل فوق همه جزئیات نیست و خبرگان ممکن است عوامل مناسب دیگری را نیز به آن اضافه نمایند.

منبع

فروردین،علیرضا(1390)، عوامل مدیریتی موثر بر بهره وری سازمان از دیدگاه مدیران و کارکنان دانشگاه ،پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاداسلامی تهران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید