عوامل اثر گذار بر موفقیت تحصیلی

زمان مناسب برای یادگیری

 هر شخص در ساعات معینی از روز و شب کار ذهنی را بهتر انجام می دهد؛ اما تحقیقات نشان می دهد که در ساعات اول روز آمادگی برای یادگیری بیشتر است، لذا توصیه می شود درسهایی که نیاز به تمرکز و دقت ذهنی بیشتری دارد در «ساعات اول روز» مطالعه شوند. هم چنین تجربه نشان داده است که قدرت فراگیری یک دانش آموز در آغاز، نیمه و پایان جلسه درس یکسان نیست. آن چه در ابتدا و پایان یک جلسه درسی ارائه می شود بهتر در ذهن اثر می گذارد، بنابر این توصیه می شود حتماً در اواخر جلسه، مطالب درسی به طور خلاصه تکرار شود. هم چنین طبق بررسی های انجام شده «رابطه معکوس» بین مدت زمان انجام یک کار و میزان دقت وجود دارد، بنابر این توجه داشته باشید زمان اختصاص داده شده برای هر جلسه یادگیری طولانی نباشد.

علاقه و انگيزه

بارها ديده شده دانش آموزان از لحاظ توانايي و استعداد يادگيري، بسيار شبيه به هم هستند، ولي در پيشرفت تحصيلي تفاوت هاي بسياري با يكديگر دارند. اين تفاوت نه تنها در تحصيل، بلكه در ساير فعاليت هاي غيرآموزشي هم به چشم مي خورد. شايد از خود سؤال كرده باشيد: چرا چنين تفاوتي وجود دارد و چه چيزي عامل ايجاد اين تفاوت است؟پژوهش هاي انجام شده نشان مي دهد رابطه استعداد تحصيلي و پيشرفت تحصيلي، ضريبي نسبتاً پايين دارد و دانش آموزان مي توانند با داشتن استعداد كم، پيشرفت چشمگيري داشته باشند. يكي از عوامل توجيه كننده اين مطلب، علاقه و انگيزه است. بلوم در مدل يادگيري تحصيلي خود، شواهدي به دست آورد كه علاقه و انگيزه دانش آموزان، هم نقش علت را بازي مي كند و هم معلول؛ يعني يادگيرندگانِِ علاقه مند به يك موضوع، نسبت به يادگيرندگان كم علاقه، موفقيت بيشتري كسب مي كنند و اين موفقيت بيشتر، سطح علاقه و انگيزه آنها را نسبت به آن موضوع و موضوع هاي مشابه آن افزايش مي دهد.

تمركز حواس

از عوامل بسيار مؤثر براي افزايش بهره وري در مطالعه و درك بهتر درس ها و موفقيت در تحصيل، تمركز حواس به هنگام مطالعه است؛ يعني فرد اين توانايي را در خود ايجاد كند كه با اختيار و توجه، دقت خود را بر روي موضوع يا كاري كه انتخاب كرده، با ميل و اراده متمركز كند و از توجه به ساير موضوعات و كارها جلوگيري كند. براي ايجاد تمركز حواس، بايد عواملي را كه مانع از تمركز مي شوند، شناخت و در جهت رفع آنها اقدام كرد. در ادامه، به بعضي از موانع تمركز حواس، اشاره مي كنيم:

الف) بي علاقگي به موضوع مورد مطالعه: بي علاقگي به موضوع يا كتاب و يا معلمِ يك درس، مي تواند يكي از مهم ترين عوامل عدم تمركز باشد. اگر شما به رياضيات علاقه نداشته باشيد و يا از معلم آن خاطره خوشي نداشته باشيد، سبب مي شود ذهن شما كمتر بر روي رياضي متمركز گردد و هر لحظه متوجه يك موضوع شود. بهترين شيوه مقابله با اين حالت، توجه به فوايد و آثاري است كه در مطالعه رياضي وجود دارد. مثلاً فردي كه به رياضي علاقه ندارد و مي خواهد در كنكور دانشگاه شركت كند، اگر به اين نكته توجه كند كه رياضي از دروسي است كه از ضريب سه برخوردار است و در بالا رفتن رتبه اش نقش بسياري دارد، براي مطالعه رياضيات انگيزه بيشتري پيدا مي كند.

ب) ناهماهنگي اراده و تخيل: اگر تخيل شما با اراده تان همسو نباشد، نمي توانيد در خود تمركز لازم را ايجاد كنيد. از آنجا كه قدرت تخيل، قوي تر است، ممكن است عنان ذهن خود را به دست تخيل بسپاريد و ناخودآگاه به جاي تمركز بر درسي كه معلم مي دهد، يا كتابي كه مطالعه مي كنيد، رشته تخيلات خود را ادامه دهيد و از حال و هواي درس و مطالعه خارج شويد. براي غلبه بر اين مشكل، وقتي مي خواهيد به مطالعه موضوعي خاص بپردازيد، بهتر است خود را در حال و هواي مخصوص آن موضوع قرار دهيد؛ مثلاً اگر كتابي با موضوع ادبيات و شعر مي خوانيد، خود را در حال و هواي شاعران آن در هنگام سرودن يا خواندن آن شعر قرار دهيد تا از اين طريق، خيال و اراده خود را با هم هماهنگ سازيد و بدين شكل تمركز حواس پيدا كنيد.

ج) اشتغالات ذهني: اگر با مشكلي مواجه باشيد كه ذهنتان را به خود مشغول كرده باشد، نمي توانيد ذهن خود را بر مطالعه و درس متمركز كنيد. مثلاً اگر در يك درس نمره مناسب نگرفته باشيد و اين موضوع براي شما از اهميت بالايي برخوردار باشد، باعث مي شود ذهن شما با موضوع درگير شود و از توانايي شما براي تمركز بر ساير مسائل بكاهد.

براي مقابله با اين حالت، بايد تمرين كنيد تا بتوانيد ذهن خود را از آنچه اتفاق افتاده، جدا كنيد و برگذشته حسرت نخوريد، بلكه براي آينده برنامه ريزي كنيد تا ديگر چنين مشكلي پيش نيايد. كساني كه با چنين تمريني اجازه نمي دهند مشكلات، ذهن آنها را اشغال كند، مي توانند ذهن خود را براي آينده آماده كنند و از تمركز آن بر مسائل آينده، بهره بهتري ببرند.

پر یادگیری

برای این که دانش آموزان آنچه را یاد می گیرند بتوانند زمان طولانی نگه دارند بایستی به جای یادگیری، پُر یادگیری کنند. در پریادگیری، یادگیری زیادتر از حد لازم انجام می شود و فراگیرنده به تکرار مجدد مطالب آموخته شده می پردازد.

خواندن با صدای بلند

 اگر دانش آموزان مطالب را با صدای بلند بخوانند (طوری که خود نیز بشنوند) با این عمل از دو حس بینایی و شنوایی به صورت همزمان استفاده می کنند، لذا یادگیری آسانتر می شود.

از بر خواندن مطالب

از بر خواندن مطالب، میزان کارآیی حافضه را در نگهداری و به یادآوری مطالب زیاد می کند. منظور از اصطلاح «از بر خوانی» فقط حفظ کردن عین یک متن؛ مثل شعر و بازگویی آن نیست، بلکه فهمیدن آن و حتی تجسم مطالب در ذهن است.

توجه به مدت زمان هر جلسه آموزش یا تمرین

 روان شناسی یادگیری تأکید می کند که در تعیین مدت جلسه آموزش برای فراگیران حتماً باید به میزان سن و ظرفیت و توانایی آن ها توجه شود. در مورد بزرگسالان دامنه توجه و تمرکز به مطالب درسی نزدیک 45 دقیقه است، لذا توصیه می شود بعد از این مدت فاصله ای برای استراحت در نظر گرفته شود. تجربه ها و پژوهش های انجام شده نشان داده است که میزان یادگیری در جلسات فشرده نسبت به مواردی که بین جلسه های آموزش، فاصله مناسبی وجود دارد، بسیار کمتر است.

استفاده از چند حس

 اگر دانش آموزان برای آموختن مطالب درسی از چند حس (بینایی، شنوایی و ….) استفاده کنند یادگیری عمیقتر و میزان قدرت یادآوری و یادداری بیشتر خواهد شد بخصوص آن که دانش آموزان تا سن 14 سالگی دارای حافظه بصری بسیار قوی هستند و اگر از وسائل کمک آموزشی؛ نظیر لوحه، طرح، منحنی، نمودار، عکس، نقشه و …. که در آنان حس بینایی به کار گرفته می شود، استفاده کنند درجه یادگیری افزایش می یابد.

سازماندهی مطالب

سازماندهی مطالب درسی یا به اصطلاح طبقه بندی محتوی در ذهن، عامل مؤثری در حفظ و یادگیری محسوب می شود. بهترین روشن آن است که بین مطالب درسی ارتباط منطقی و معنی دار ایجاد کرده و هنگام مطالعه، یادداشت برداری شود. مشخص کردن مطالب مهم، برجسته کردن نکات اساسی و توضیح مطالب کلیدی در حاشیه یا در صفحه ای جداگانه به حفظ یادگیری و افزایش زمان یادداری کمک چشمگیری می کند.

حضور فعال در كلاس درس

بخش عظيمي از موفقيت تحصيلي، به حضور فعال در كلاس درس بستگي دارد. براي اينكه فرد فعالي باشيد، بايد دو مهارت مهم مربوط به يادگيري، يعني خوب گوش كردن و يادداشت برداري را بلد باشيد. البته اين دو، وابسته به يكديگرند. اگر شما خوب گوش نكنيد، نمي توانيد به خوبي يادداشت برداري كنيد؛ همچنان كه يادداشت برداري نيز مستلزم توجه و گوش دادن دقيق است. خوب گوش كردن باعث تقويت حافظه كوتاه مدت و شفاهي (يعني آنچه از راه شنيدن در حافظه خود ثبت مي كنيد) مي شود. علاوه بر اين، درك معني و محتواي مطلب را آسان مي كند. كساني كه خوب گوش نمي دهند، فقط الفاظ را مي شنوند، ولي درك درستي از محتواي الفاظ ندارند. بعد از دقت لازم در گفته هاي معلم، يادداشت برداري از نكات مهم و اساسي درس، از راه هاي مبارزه با فراموشي مطالب است. اعتماد بر حافظه و يادداشت نكردن مطالب، شيوه مطلوبي براي يادگيري نيست؛ زيرا طبق مطالعاتي كه هِرمن اِبينگ هاوسدر مورد حافظه انسان انجام داده است، انسان ها بعد از بيست دقيقه، تقريباًٍٍ چهل درصد آنچه را شنيده يا خوانده اند، فراموش مي كنند و بعد از 24 ساعت تقريباً هفتاد درصد مطالب را از ياد مي برند. اما با استفاده از مهارت هاي مفيد تحصيل و مطالعه، مي توانيد حافظه خود را طوري تقويت كنيد كه در موقع لزوم تا هشتاد درصد يا بيشتر، آنچه را شنيده يا خوانده ايد، به ياد آوريد.

منبع

قلی زاده، لیلا(1394)، بررسی رابطه بین درگیری شغلی والدین با شادکامی و موفقیت تحصیلی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی ناحیه یک  شهر ارومیه، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه.

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید