عوارض دیابت

عوارض دیابت به دودسته تقسیم می­شوند .عوارض زود­رس شامل:هیپو­گلیسمی و هایپرگلیسمی وعوارض دیر­رس شامل: نورو پاتی ، نفرو پاتی، رتینو­پاتی، درما­تو پاتی، سندرم پای دیابت.

 عوارض زودرس

عوارض زودرس مشکلاتی هستند که در کوتاه مدت فرد دیابتی را در معرض خطر قرارمی­دهد . باتوجه به درمان نوین دیابت که آموزش ، اساس آن را شکل می­دهد،می­توان از این عوارض جلوگیری نمود .

هیپوگلیسمی ( کاهش قند خون )

هیپو­گلیسمی از جمله  عوارض زود­رس و یکی از عوارض جانبی انسولین­درمانی است . اگر میزان قند خون از 60 میلی­گرم کمتر شود، خطر هیپوگلیسمی بیمار را تهدید می­کند  ، ولی اکثر متخصصان معتقدند زمانی باید از هیپوگلیسمی  صحبت کرد که میزان قند خون به کمتر از 40 میلی گرم برسد . این پدیده بویژه درافرادی به چشم می­خورد  که  معمولا  ٌ قند خونشان از کنترل خوب یا عالی برخوردار است  . علائم هیپوگلیسمی  شامل: گرسنگی فراوان ، رنگ­پریدگی ، پوست مرطوب وسرد ، طپش­قلب ، لرزش ، بیقرای ، دل درد ، اختلال بینائی  ،  سست­شدن زانوها وسرانجام کاهش قدرت تمرکز،دو­بینی،اشکال درصحبت کردن وراه رفتن،گرفتگی ماهیچه ها  ، بی­هوشی واحتمالا  ٌتنشج  است . مهم­ترین علل هیپوگلیسمی تزریق مقدار بیشتر انسولین، تزریق  طبق معمول انسولین، ورزش یا فعالبت جسمی، کم­خوردن یا دیر­خوردن غذا و اسهال یا استفراق می­باشد . تحقیقات جدید نشان داده است که دفعات بروز هیپوگلیسمی درکودکان بیشتر از بزرگسالان است . هرچه بیماردیابتی جوان تر ؛سن کمتر و قند­خون نیزدر حد طبیعی کنترل باشد ، احتمال بروز دفعات بیشتر خواهد­بود .کودکان زیر 7 سال نسبت به بروز هیپوگلیسمی حساس­ترند . علاوه براین ،  « هیپوگلیسمی­های شدید » ممکن است به اختلالاتی در روند رشد منجر گردد . هنگامی که هیپوگلیسمی اتفاق می­افتد وبعد از آن ، افراد اکثرا  ٌ دچار  ؛ کندی فعالیت ذهنی می­شوند ، اما در کیفیت وصحت کارشان تغییری به وجود نمی­آید. هیپوگلیسمی­های مکرر ومزمن ، ممکن است در عملکرد هوش اختلالاتی بوجود آورد .

هایپر گلیسمی (افزایش قند خون )

اصولاٌ ، دلیل افزایش قند­خون این­است که بین نیاز و وجود انسولین در بدن نسبت مناسبی برقرارنباشد .

علت افزایش قند خون کم­کردن اشتباهی انسولین مورد­نیاز در سرنگ ، تزریق­نکردن ویا فراموش­کردن تزریق انسولین ویارعایت نکردن فاصله بین تزریق وغذا خوردن؛تزریق وبلافاصله بعد ازآن، خوردن غذا  می­تواند ازجمله علل افزایش قندخون باشد.این عوامل بسیار روشن و واضح هستند وغیرازافزایش قند­خون درکوتاه مدت مشکل دیگری بوجود نخواهند­آورد.تنها در موارد محدودی ، سبب افزایش خطرناک  قند خون میشوند.

افزایش قند خون گاهی به اغماء دیابتی منجر می­شود درصورت کمبود انسولین ، در مدت زمان کوتاهی ، میزان قند خون افزایش خواهد­یافت . زیرا زمانی که انسولین در بدن کم باشد ، میزان کمتری قند؛ گلوکز وارد سلول های بدن می­شود . اگر کاهش انسولین باز­هم ادامه یابد ، در نتیجه میزان قند خون افزایش بیشتری خواهد­یافت و بیمار دیابتی احتمالا  ًٌ دچار اغماء خواهد­شد . بدون انسولین بدن نمی­تواند قند ؛ گلوکزموجود در بدن را به عنوان انرژی مصرف کند.با توجه به نیاز ، از انرژی ذخیره­شده ؛ چربی استفاده خواهد­کرد. برخلاف گلوکز ، چربی همیشه بطور نا قص می­سوزد . بر اثر سوخت ناقص چربی ، مواد کتونی و از جمله استون به­وجود می­آید که باعث اسیدی­شدن خون می­شوند .اسیدی­شدن خون سبب بروز تهوع واستفراغ و دل­درد می­شود . در کنار کلیه که سعی می­کنند با دفع استون همراه با ادرار ، حالت اسیدی خون را کاهش­دهند، بدن نیز سعی می­کند با بکار­گیری دستگاه تنفسی با حالات اسیدی خون مبارزه کند . تند شدن تنفس سبب می­شود همراه با خروج هوا از ریه ها ، مقدار بیشتری دی اکسید کربن نیز خارج شود . دراین حالت ، تنفس عمیق وسریع خواهد شد تا حدی که فرد مبتلا ، احساس کمبود هوا ؛ اکسیژن  می­کند . ازدیاد مکررمواد اسیدی درخون ، به کاهش فعالیت سلول های مغزی منجر وکم کم فرد دچار خواب آلودگی می­شود و در­پی آن بی­هوشی واغماء به سراغ دیابتی خواهد­آمد. دراین مرحله است که میزان قند­خون به­طور جدی افزایش خواهد­یافت .

عوارض دیررس دیابت

 نورپاتی دیابت (عوارض عصبی دیابت )

 نورپاتی یا عارضه­ی عصبی  یکی ازمهم­ترین عوارض دیر­رس دیابت است . اگر میزان قند­خون به مدت طولانی بالا بماند ، گلوکز اضافی خون سبب عوارض وخیمی از جمله نوروپاتی می­شود .  حدود 5 تا 60 درصد دیابتی­ها مبتلا به نوروپاتی هستتند . عارضه­ی نوروپاتی ، بدون درد وپیشرفت آن نیز آرام است . نداشتن درد شاید یک شانس تلقی گردد ! اما درعین­حال خطرناک نیز می­باشد. بنابراین تمام دیابتی­هایی که مدت ابتلای آنان از 10سال می­گذرد باید به­طور مرتب ازنظر مشکلات اعصاب معاینه شوند .درافراد مبتلا به دیابت ممکن است عصب وپوشش چربی آن  صدمه ببیند. رگ های کوچکی که به اعصاب ، خون­رسانی می­کنند ممکن است مسدود شوند . در ساختمان اعصاب نیز تغییراتی رخ می­دهد و ترکیبات مختلفی به وجود می­آید. در برخی موارد امکان دارد نشانه های خطا به مغز منتقل شود ، دربرخی موارد نیز ممکن است هیچ علامتی در طول رشته های عصبی حرکت نکند . بروزآن عارضه ابتدا در نواحی انتهایی اعضای بدن، انگشتان­پا و یا دست صورت می­گیرد . این نواحی دچار سوزن سوزن ویا مورمورشدن می­گردد و در صورت بی­توجهی ، به­ از­بین­رفتن کلی عملکرد سیستم عصبی به­ویژه اعصاب حسی منجر می­شود وسلول­های عصبی رفته­رفته از بین می­رود و بی­حسی و گرفتگی عارض می گردد.

نفروپاتی دیابت ( عوارض کلیدی دیابت)                  

زمانی علائم کلینیکی ضایعات کلیوی دیابت مشخص می­شوند که کلیه­ها دیگر توانائی ادامه فعالیت عادی خود یعنی ؛ تصفیه ودفع مواد زائد بدن را ندارند . دراین هنگام ، سرنوشت دیابتی همزمان با عوارض پیشرفته کلیوی ، به از دست رفتن فعالیت کلیه­ها و در نهایت ، دیالیز ویا پیوند کلیه می­انجامد . تقریبا  ٌ 40 تا 50 درصد تمام دیابتی های نوع 1و2 ، 20  تا 15 سال پس از تشخیص دیابت به نفروپاتی دیابت همراه با دفع پروتئین در ادرار ، افزایش فشارخون و کاهش فعالیت کلیه ها دچار می­شوند و این در­حا­لی است که افرادی که طول مدت  ابتلا به دیابت درآنها از  10سال کمتر باشد ، به ندرت دچارعوارض  کلیوی می­شوند و علاوه بر­این باید بدانیم که پس از 25 تا 30 سال ابتلا به دیابت از خطر ابتلا به عوارض کلیوی کاسته می­شود . ژن ها، کنترل نا مطلوب قند خون، افزایش فشار خون، استفاده­ی پیش از حد معمول از مواد غذائی حاوی پروتئین ازعوامل خطرزای بروز نفرو­پاتی محسوب می­شود.

رتینوپاتی(عوارض چشمی)دیابت                                                                                      

بر اساس آمار موجود ، دیابت هنوز هم یکی از شایع­ترین علت­های نابینائی است. امروزه در کشورهای صنعتی، رتینوپاتی دیابت شایع­ترین علت نابینائی جمعیت فعال را تشکیل می­دهد . بسیاری از افراد سالیان دراز دیابتی بوده­اند اما به چشم­پزشک مراجعه نکرده­اند . با­توجه­ به این­که دیابتی­ها 25 برابر بیشتر از افراد غیر­دیابتی درمعرض خطرنابینائی قراردارند عمده­ترین وظیفه­ی یک دیابتی ، کنترل مستمر قند­خون در حد طبیعی (140 – 60 میلیگرم درصد) وجلوگیری ازکاهش قند­خون (هیپوگلیسمی)  ونیزافزایش قند­خون ( هایپر گلیسمی )  است . به این وسیله می­توان از ضعف بینائی و بروز اختلالات شدید جلوگیری نمود . مدت ابتلا به دیابت،کنترل قند­خون،افزایش چربی­ها،عوامل مربوط به هورمونها بویژه دردوران بلوغ وهنگام بارداری،عوامل خارجی چون کشیدن سیگارومصرف الکل ویاعمل آب­مروارید ازعوامل تشدید­کننده­ مشکلات چشمی بحساب می­آیند.

درماتوپاتی­دیابت(عوارض پوستیدیابت)                                                                                      

درافراد دیابتی که از کنترل نامطلوب برخوردارند ، برخی عفونت­ها مثل جوش و عفونت­های قارچی دیده می شوند. اگر قند­خون درحد طبیعی کنترل شود، این بیماری­های پوستی بهبود می­یابند . شایان ذکراست که روی پوست 3 %  ازافراد دیابتی ، ضایعه­ای ایجاد می­شود  که به آن ؛ نکروبیوزیس لیپوئیدیکا می­گویند. این ضایعه هیچ­گونه ارتباطی با مدت وکیفیت کنترل دیابت ندارند و نسبت ابتلا به آن در زنان 5 برار مردان است. محل آن بیشتر روی بازو و یا ساق پا ، وقطرآن حدود 6- 2 سانتی متر است، بدون درد وعلت آن هم نامشخص است و به همین دلیل نیاز به درمان ندارند . در سال 1974 میلادی محققان یکی دیگرازعوارض دیابت به نام : چیروآتروپاتی ؛یا محدودیت حرکت مفصلی  را که بیشتر در کودکان ونوجوانان دیابتی به­وجود­می­آید کشف کرده اند. محدودیت حرکت مفصل ، بطور مشخص از پنجمین انگشت دست آغاز و به­سایر انگشتان دست منتقل می­شود و رفته­رفته مفاصل بین انگشتان و کف دست را می­پوشاند،  پوست کلفت و مومی شکل ، از علائم آن است . این عارضه سریع­ترین عارضه­ی واقعی بالینی دیابت در کودکان ونوجوانان است . درحالیکه عارضه بدون درد است،ناتوانی آشکاری دردست ها ممکن است بوجود آورد . بین 9 تا 30 درصد کودکان ونوجوانان دیابتی ممکنست به محدودیت حرکت مفصلی دچار شوند.درحال حاضر،این عارضه درمان مشخصی ندارد،اماکنترل قند خون درحد نزدیک به طبیعی بهترین راه پیشگیری می­باشد.

سندرم پای دیابتی

سندرم پای دیابتی اهمیت بسیار زیادی درسلامت افراد دیابتی دارد . تحقیقات نشان می­دهد که در کشور آلمان سالانه 22000 تا 28000  هزار نفر قطع پا در افراد دیابتی انجام می­گیرد که علت اصلی آن ؛ درمان ناصحیح و در نتیجه کنترل نامطلوب قند­خون می باشد .قطع عضو امری بدون خطر نیست . ازهر 5 نفر بیمار که تحت عمل قطع عضو از ناحیه بالای ران قرارمی­گیرد  2نفر فوت می­کند. درکشور آلمان از هر 30 هزار قطع عضوکه صورت می­گیرد، یک نفر فوت می کند . پس از قطع یک­پا خطر قطع پای دوم پس از یک­سال حدود 13 % وپس از سه سال به 50% هم می­رسد .نوروپاتی ( اختلال عصبی )، مشکلات عروقی، ترکیب مشکلات عروقی و نوروپاتی از مهم­ترین علل زخم­پا است. تحقیقات متعدد نشان داده­است که نوروپاتی 60 % و انسداد عروقی و نورپاتی بطور مشترک 2% از عوامل ایجاد کننده­ی زخم پا می­باشند.

منبع

اعراب شیبانی،خدیجه(1392)،اثربخشی مداخلات روانشناختی برشاخصهای سلامت جسمی وروانی، پایان نامه دکترای تخصصی،روانشناسی سلامتی،دانشگاه پیام نور تهران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید