طرحواره های ناسازگار

از آن جا که قشر جوان سال­های زیادی را در پیش روی دارد، دارای اهداف و برنامه­ریزی­های متعددی برای خود و جامعه می­باشد و بالطبع احتمال آن جود دارد که جامعه نتواند پاسخگوی تمامی اهداف و برنامه­ریزی­های این قشر باشد. بنابراین خواه­ناخواه جوانان در رسیدن به مقاصد و اهداف خود با انواع موانع و تنیدگی­ها رو به رو شده و در معرض ابتلا به مشکلات روانشناختی قرار­می­گیرند. ازجمله تعیین­کننده­های چگونگی مقابله با تنیدگی­ها، نگرش فرد نسبت به زندگی وارزیابی کلی وی از رویدادهای زندگیش می­باشد. آن­چه که از آن تحت عنوان ؛ رضایت از زندگی، نام برده می­شود و یک مؤلفه از بهزیستی به شمار می­آید .

طرحواره­

طرحواره در نظام فلسفی کانت درک و دریافت نقطه اشتراک تمام عناصر یک مجموعه تعریف می­شود. این واژه همچنین در نظریه ریاضی مجموعه­ها، هندسه جبری، آموزش، تحلیل ادبی، برنامه­ریزی کامپیوتری نیز به کار برده شده است . سگال نیز طرحواره­ها را به عنوان عناصر سازمان­یافته­ای از  تجربه­ها و واکنش­های پیشین تعریف کرد که مجموعه نسبتاً بادوام و پیوسته­ای از دانش را شکل می­دهد و ادراک و ارزیابی­های بعدی را هدایت می­نمایند . در مقاله وانگ و همکاران، به نظر جفری یانگ در مورد ارائه مفهوم طرحواره برای انعکاس تجارب ارتباطی افراد در دوران کودکی اشاره شده است. جفری یانگ این فرض را مطرح کرد که روابط صمیمانه، استقلال، ارزشمندی، انتظارات معقول و واقع­بینی نسبت به  محدودیت­ها پنج هدف اولیه­ای هستند که کودکان برای دستیابی به خرسندی و رشد سالم به آن­ها نیاز دارند.

زمانی که مراقبین کودک مشکلاتی در تحقق هر یک از این اهداف ایجاد کنند، زمینه شکل­گیری طرحواره­های ناسازگار اولیه را فراهم نموده­اند . طرحواره­ها چارچوب­ها یا الگوهای پردازش اطلاعات هستند که چگونگی مفهوم سازی یک شخص را از مجموعه­ای از محرک ها نشان می­دهند.  طرحواره­ها در واقع مفهومی فراگیر بوده که هیجانات، خاطرات و شناخت­ها را در بر می­گیرند. طرحواره­ها در طول دوران کودکی و نوجوانی شکل گرفته و در سراسر زندگی فرد گسترش می­یابند. در واقع طرحواره­های ناسازگار اولیه استنباط از تجربیات روزانه را تحریف کرده به نحوی که به فشار روانی ناشی از تنهایی یا طرد اجتماعی شدت می­بخشند و قابلیت تفسیر صحیح از هیجانات دیگران را تضعیف می­کنند . طرحواره بر پایه تجربه­های ذهنی زندگی و رشد هوشیارانه اوایل کودکی شکل می­گیرد .

 یانگ بر این باور است که طرحواره به دلیل ارضا نشدن نیازهای هیجانی اساسی دوران کودکی به وجود     می­آیند: دلبستگی ایمن به دیگران، خودگردانی، کفایت و هویت، آزادی در بیان نیازها و هیجان­های سالم، خودانگیختگی و تفریح، محدودیت­های واقع بینانه و خویشتن داری. هر مرحله تحولی جدید، نیازمند نقش­ها، مسئولیت­ها، توقعات شناختی و سازگاری­های رفتاری است، بنابراین طرحواره­ها و راهبردهای مقابله­ای پیشین با چالش رو به رو می­شوند. افرادی که در خانواده­های ناکارآمد بزرگ شده­اند، به احتمال زیاد سبک­های شناختی انعطاف ناپذیر و راهبردهای مقابله­ای ترس برانگیز و ثابتی را به کار می­گیرند. بنابراین چنین افرادی در گذار از مراحل زندگی  مثل:  روابط عاشقانه و ازدواج  با مشکلات بیشتری روبه رو می­شوند .

 تعریف یانگ از طرحواره

 یانگ معتقد است برخی از طرحواره­ها به­ویژه آن­هایی که عمدتاً در نتیجه تجربه­های ناگوار دوران کودکی شکل می­گیرند، ممکن است هسته اصلی اختلالات شخصیت، مشکلات منش­شناختی خفیف­تر و بسیاری از اختلالات مزمن محور I قرار بگیرند. وی برای بررسی دقیق­تر این ایده مجموعه­ای از طرحواره­ها را به نام  طرحواره­های ناسازگار اولیه  مشخص کرده است. این طرحواره­ها الگوهای هیجانی و شناختی خودآسیب­رسان و شدیداً ناکارآمدی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته­اند و در مسیر زندگی تکرار      می­شوند. باید توجه داشت که طبق این تعریف، رفتار یک فرد، بخشی از طرحواره محسوب  نمی­شود، زیرا به اعتقاد یانگ رفتارها از طرحواره­ها نشأت می­گیرند، اما بخشی از طرحواره­ها محسوب  نمی­شوند .

طرحواره های ناسازگار اولیه

 در واقع طرحواره­های ناسازگار اولیه استنباط از تجربیات روزانه را تحریف کرده به نحوی که به فشار روانی ناشی از تنهایی یا طرد اجتماعی شدت می­بخشند و قابلیت تفسیر صحیح از هیجانات دیگران را تضعیف     می­کنند . منظور از طرحواره­های ناسازگار اولیه، ساختارهای ذهنی فرضی برای ارائه مفاهیم کلی ذخیره شده در حافظه است که نه تنها برای تفسیر اطلاعات، بلکه در چگونگی رمز گشایی اطلاعاتی که ارائه می­شوند نیز مهم هستند . پژوهش­های چندی به بررسی رابطه میان طرحواره­های ناسازگار اولیه با صمیمیت و سازگاری در روابط عاشقانه و زناشویی پرداخته­اند. شواهد پژوهشي خبر از وجود رابطه بين سن ،عملكرد خانواده، سازگاري و سلامتي ، با رضايت از زندگي مي­دهند. علاوه بر اين در سال­هاي اخير توجه فزاينده­اي به نظرياتي شده كه به دنبال شناخت و معرفي فرايندهاي شناختي مؤثر دررضايت از زندگي بود­ه­اند . يكي ازپديد­ هاي شناختي مورد توجه در اين حوزه، طرحواره­ها بوده است . اما طرحواره­هاي اوليه باورهايي هستند كه افراد  دربارة خود، ديگران و محيط دارند، و به طور معمول از ارضا نشدن نيازهاي اوليه  به خصوص نيازهاي عاطفي  در دوران كودكي سرچشمه می­گيرند .

هاوکه و همکاران، به نظر یانگ و همکاران در مورد شناسایی 18 طرحواره ناسازگار اولیه اشاره  کرده­اند که همراه با تعریفی اختصاری از آن­ها عبارتند از: طرد ؛باوری که فرد معتقد است افراد مهم در زندگیش او را طرد خواهند کرد؛ بی اعتمادی- سوء رفتار ؛باوری که فرد معتقد است که دیگران به او دروغ خواهند گفت و از وی سود و منفعت کسب می­کنند؛ محرومیت هیجانی ؛احساسی که فرد معتقد   است از حمایت هیجانی مناسبی برخوردار نیست ؛ نقص- شرم ؛ باور فرد به این که دارای عیب و ایراد بوده یا بی ارزش است، انزوای اجتماعی-بیگانگی ؛ احساس جدایی از دیگران ؛ وابستگی-بی کفایتی ؛ این احساس که فرد قادر به مراقبت از خود نیست , آسیب­پذیری نسبت به ضرر یا بیماری ؛باور به این که فاجعه­ای قریب­الوقوع روی خواهد داد ,  گرفتاری-خود تحول نایافته ؛ آمیختگی هویت با فرد مهم زندگی, شکست ؛ باور فرد به این­که در مقایسه با دیگران نالایق است ,استحقاق-بزرگ منشی ؛ باور فرد به این که در مقایسه با دیگران فوق­العاده و سزاوارتر است,  خویشتن­داری و خود انضباطی ناکافی ؛ باور به این­که فرد در مهار هیجانات و تکانه­ها ناتوان است,  اطاعت ؛ باور فرد به این­که نیازهای خود فرد نسبت به دیگران از  اهمیت پایین­تری برخوردار است, ایثار ؛  تمرکز بر نیازهای دیگران و هزینه کردن از طرف خود,پذیرش جویی-جلب توجه ؛ نیاز مبرم به دریافت تأیید و توجه از سوی دیگران,  منفی­گرایی و بد بینی ؛ تمرکز  فراگیر و گسترده بر جنبه های منفی زندگی, بازداری هیجانی ؛ ممانعت ابراز هیجان,  تنبیه ؛ این باور که برای اشتباهات باید حکم به تنبیه داد.

منبع

پورتقی،لیدا(1394)، طرحواره­هاي ناسازگار اوليه و مكانيسم­هاي دفاعي، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاداسلامی

از فروشکاه بوبوک دیدن نمایید