سلامت روانشناختي

مولفان مختلف تعاريف متفاوتي از سلامت روانشناختي ارائه داد‌ه‌اند. اين تنوع در تعاريف مي‌تواند ناشي از تفاوت رويکرد‌هاي مختلف در روانشناسي و اعتقاد متفاوت مولفان نسبت به مولفه‌‌هاي مختلفي که در ارتباط با سلامت روانشناختي وجود دارد و يا در برخي مواقع بواسطه نتايجي که از پار‌ه‌اي بررسيها بدست مي آيد، باشد.

برخي از مولفان معتقدند که سلامت روانشناختي يعني ادراک مثبت فرد از رويداد‌ها و شرايط زندگي. اين تعريف به يک منبع رواني  با نام تمايل به خوش بيني اشاره مي کند . فردي که تمايل به خوش بيني دارد عقيده دارد که هر موقعيت و وضعيتي سرانجام نتيجه مثبتي خواهد داشت. تحقيقات مختلف نشان داده است که خوش‌بيني با سخت سري، سلامت عمومي ، شادي و کيفيت ارزيابي زندگي رابطه مثبت و با اضطراب، سبک مقابله‌اي اجتنابي و ابعاد پريشاني رابطه منفي دارد .

برخي از مولفان سلامت روانشناختي را مترادف با شادي و خشنودي از زندگي در نظر گرفته‌اند. به نظر اين افراد، سلامت روانشناختي يعني تعادل بين هيجان مثبت و منفي. در ارتباط بين هيجان مثبت و منفي با شادي دو عامل فراواني و شدت شادي مورد توجه قرار مي‌گيرد که از بين اين دو عامل فراواني شادي نشانگر مناسبي براي بررسي و‌ اندازه گيري سلامت روانشناختي در نظر گرفته شده است زيرا مي‌توان آنرا به راحتي‌ اندازه گرفت. اين عامل قويا با سلامت هيجاني طولاني مدت در ارتباط است .

شادي که در اين تعريف يک نقطه ارجاعي براي تعريف سلامت روانشناختي به حساب مي‌آيد، عبارت از کميتي است که به مقدار لازم کيفيت کلي زندگي يک فرد توسط آن به طور مثبت ارزيابي مي‌شود. به عبارت ديگر شادي به ‌اين معني است که شخص چقدر گذران زندگي خود را دوست دارد و از آن راضي است. از طرف ديگر شادي يکي از مشخصه‌‌هاي اصلي کيفيت زندگي است که امروزه به صورت يکي از موضوعهاي مهم روانشناسي و حتي تحقيقات پزشکي در آمده است. اين مولفه نشان مي‌دهد که اگر اغلب مردم شاد باشند، وضعيت کيفيت زندگي در آن جامعه خوب و مطلوب است. ناشادي اکثر مردم نشان دهنده وجود برخي نواقص و مشکلات جدي است. چنين وضعيتي در مورد مجرد‌ها صادق است.

در همه جوامع افراد مجرد کمتر از افراد متأهل احساس شادي و رضايت خاطر مي کنند. افراد مطلقه و بيوه‌‌ها هم معمولا شاد نيستند. تفاوت در ميزان شادي و رضايت خاطر بين مجرد‌ها و متأهلين خيلي بيشتر از ميزان تفاوت بين اغنيا و فقراست . چنين تفاوتي در ميزان شادي معمولا در نتيجه محروميت است. به نظر مي رسد که افراد مجرد از برخي امکانات محروم هستند يا لااقل داراي چنين تصور ذهني مي‌باشند. شايد احساس تنهايي و فقدان حمايت اجتماعي باعث ناشادي افراد مجرد مي‌شود. البته ‌اين احتمال هم وجود دارد که افراد ناشاد چندان تمايلي به ازدواج ندارند و يا به عنوان يک زوج مناسب براي ازدواج انتخاب نمي‌شوند. به طور کلي تعيين کننده‌‌هاي شادي را مي‌توان در دو سطح جستجو کرد:

شرايط بيروني

فرايند‌هاي دروني

اگر ما بتوانيم شرايطي را که افراد در آناحساس شادي مي کنند، بشناسيم مي‌توانيم چنين شرايطي را براي هر کسي ايجاد کنيم. از طرف ديگر اگر فرايند‌هاي دروني و رواني افراد را بفهميم مي‌توانيم به آنها ياد بدهيم که از زندگي خود بيشتر لذت ببرند، اما در اينجا يک سوال اساسي مطرح مي‌شود و آن اينکه آيا مي‌توان شادي را بطور مداوم افزايش داد؟

برخي از نظريه‌‌ها به‌ اين سوال جواب منفي مي‌دهند. يک نظريه مي‌گويد که شادي نسبي است،  بر اساس اين نظريه بهبودي در شرايط زندگي تنها به طور موقتي مي‌تواند شادي را افزايش دهد زيرا معيار‌هاي زندگي دائما در حال تغيير و تعديل هستند.

نظريه فرايند متضاد سولومون- کوربيت، که تقريبا شبيه به ‌اين نظريه است به نسبي بودن شادي معتقد است طبق اين نظريه هر گاه هيجاني (مثلا شادي) ايجاد شود، پس از مدتي ارگانيزم واکنش هيجاني متضاد آن را که موجب محو حالت هيجاني نخستين مي‌شود، به راه مي‌اندازد، بنابراين براي هر واکنش هيجاني يک واکنش هيجاني متضاد وجود دارد تا آنکه ارگانيزم بتواند به موقع به خط پايه وحالت تعادل برسد.

نظريه ديگر معتقد است که شادي يک خصيصه تغييرناپذير است و افراد بدون توجه به شرايط و وضعيت خود، به طور دائم احساس شادي يا ناشادي مي کنند. بر اساس اين ديدگاه، بهبود در کيفيت زندگي سبب درک وفهم بيشتر آن نمي‌شود.

اين ديدگاهها به طور کلي در مورد افزايش ميزان شادي نظر بدبينانه‌اي دارند، اما برخي از مولفان بدون اعتنا به چنين نظريه‌‌هايي معتقدند که شادي حالتي از ذهن است ودر اغلب زبانها اين واژه در مورد احساسات در حالت تغيير  و همينطور درک و فهم پايداري از زندگي بکار مي‌رود که نظريه‌‌هاي ذکر شده شادي را به معني دوم بکار برد‌ه‌اند. اگر به هر دو معني توجه شود مي‌توان اين برداشت را کرد که از طريق تأثيرگذاري بر ذهن مي‌توان ميزان شادي فرد را تغيير داد و تا حد مطلوب رساند. اين ديدگاه براي شادي برخي واژه‌‌هاي مترادف نيز در نظر گرفته است اين واژه‌‌ها عبارتند از: رضايت از زندگي، شادي ذهني، سلامت ذهني، سلامت و سلامت روانشناختی.

به طور کلي مولفان ونظريه پردازان مختلف هر کدام بر اساس مفاهيم نظري خود مطالبي را در مورد سلامت روانشناختي مطرح کرد‌ه‌اند. براي مثال مراحل رواني- اجتماعي در نظريه اريکسون ، تمايلات اوليه زندگي در نظريه بوهلر ، تغييرات شخصيت  در نظريه نيوگارتن، همگي سلامت روانشناختي را به منزله گذرگاه تحول در چرخه زندگي متصور شده‌اند. به علاوه مفهوم خودشکوفايي در نظريه مازلو ، صورت بندي باليدگي  از نظر آلپورت ، تصوير شخصي کاملا کارآمد در نظريه راجرز  و تبيين فرديت گرايي در نظريه يونگ،  سلامت روانشناختي را از ديد باليني نگريسته‌اند. در تعريف و تبيين سلامت روانشناختي يک عامل کلي را معين کرد‌ه‌اند که از طريق حس تعلق به زندگي، تعادل عاطفي  و رضايت خاطر کلي از زندگي به صورت خودسنجي مشخص و ‌اندازه‌گيري مي‌شود. آنها عنوان نمودند که سلامت روانشناختي يک سازه و پديده چند بعدي است که داراي خصيصه‌‌هايي مي‌باشد که اين خصيصه‌‌ها در حالت سلامت روانشناختي واجد حالات خاصي به شرح زير مي‌باشد:

• عاطفه: احساسات مثبت بر احساسات منفي غلبه مي کند.
• شناخت: زندگي قابل درک و قابل کنترل شده و رضايت کلي از زندگي تجربه مي‌شود.
• رفتار: وجود تجربه عمل، علاقه به کار و فعاليت و مبارزه طلبي بدون اجتناب از مشکلات محرز است.
• خودپنداشت: احساس خودارزشمندي و توانايي مثبت وجود خود به منصه ظهور مي رسد.
• روابط بين شخصي: افراد از ديگران حمايت دريافت مي کنند به ديگران اعتماد دارند و از مصاحبت‌ها و احساساتشان لذت مي برند .

صرفنظر از ديدگاههاي مختلف درباره سلامت و ابعاد آن عوامل و متغير‌هاي مختلفي وجود دارند که تأثير مثبت يا منفي بر آن مي‌گذارند. از بين اين عوامل مي‌توان به دو نوع از آنها که تأثير زيادي بر سلامت و بويژه سلامت روانشناختي افراد مي‌گذارند اشاره کرد، که عبارتند از سازگاري زناشويي و سبک‌هاي فرزندپروری والدين هر کدام از اين عوامل خود داراي ابعاد و مولفه‌‌هاي مختلفي است که مي‌توانند تأثير متفاوتي بر يکديگر و همچنين بر سلامت روانشناختي افراد ؛ خصوصا دانش‌آموزان بگذارند، برخي از آنها تأثير مثبت و برخي ديگر تاثير منفي دارند و ممکن است در افراد مختلف تاثير متفاوتي داشته باشند.

منبع

افضلان،مریم(1393)، اثر تعدیل کنندگی راهبردهای مقابله ای و حمایت های اجتماعی دررابطه با کیفیت زندگی،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی خوارزمی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید