ساختار رهبری

اسامه بن لادن :در راس هرم القاعده، اسامه بن لادن قرار دارد، اسامه هفتمین فرزند از مجموع پنجاه وهفت فرزند محمد بن لادن است، پدر او اصالتا یمنی است و یکی از بزرگترین سرمایه داران عربستان سعودی است، اسامه بن لادن در یکی از ثروتمندترین خانواده های عربستان سعودی رشد کرده است.

او در سال 1957 میلادی از مادری سوری و پدری یمنی در منطقه  حضرموت ، یمن متولد شده، پدرش در اوایل فقیر بود و در سالهای دهه سی میلادی در جستجوی کار به حجاز مهاجرت کرد و در بندر جده به باربری مشغول شد، این بار مدارج ترقی را چنان طی کرد که سرانجام مالک بزرگترین شرکت ساختمانی در عربستان سعودی شد ،البته عده ای تولد او را در سال 1955 میلادی می دانند.

اسامه را با اسامی مستعاری نظیر بن لادن، اسامه قاتل، اسامه مسیح، اسامه ضد تمدن، اسامه متفکر، اسامه عقب مانده، اسامه پاک و اسامه جنایتکار هم می شناسند.

بن لادن ،همان فردی است که در جریان مبارزات مجاهدان با ارتش شوروی از جانب آمریکایی ها لقب قهرمان گرفت، اسامه بن محمد بن عواد بن لادن  در هفده سالگی با دختری سوری از خویشاوندان مادرش ازدواج و تمام دوران تحصیل خود را در شهر جده سپری کرد ودر 24 سالگی از دانشگاه ملک عبد العزیز در رشته مدیریت دولتی فارغ التحصیل شد . اینکه گفته می شود اسامه در آمریکا تحصیل کرده روایتی بی اساس است، او طی زندگی مبارزاتی اش به جزء کشورهای منطقه جزیره العرب، سوریه، پاکستان، افغانستان، سودان و مصر به کشور دیگری سفر نکرده است.

در زندگی اسامه هیچ گاه اثری از انحراف اخلاقی دیده نشده است، پدر بن لادن، هر ساله در موسم حج، در خانه اش میزبان صدها تن از علما و روحانیون برجسته کشور اسلامی بود که برای ادای فرضیه حج به حجاز می رفتند، اسامه بن لادن در این دوران با شخصیت ها و جریان های سیاسی اسلام گرا آشنا گردید، از جمله عبد الله عزام که بعدها نقش مهمی در مسائل افغانستان ایفا کرد و افراد وابسته به اخوان المسلمین او را تحت تاثیر افکار خود قرار دادند .

رهبر سازمان القاعده به دنبال تقسیم جهان به دو اردوگاه است، در یک طرف امت اسلامی قرار دارد و در طرف دیگر ایالات متحده، غرب و رژیمهای متحد آنها قرار دارند. در واقع از نظر اسامه بن لادن، دلیل جنگی که القاعده از دهه 1990 علیه آمریکا آغاز کرد، جنایات آمریکا علیه اسلام و مسلمین است.

عده ای بر این باورند که تفکرات و اهداف اسامه بن لادن و یارانش، صرفا مذهبی بوده است و هیچگونه جنبه سیاسی ندارد و در واقع وی دارای علایق بسیار مشخصی است که نشان می دهد او چه می خواهد و چگونه می خواهد به آنها برسد. هدف او عظمت سرزمین مادری اش، یعنی عربستان و دنیای اسلام است. به عبارت دیگر اهداف سازمان القاعده را در دو مورد می توان خلاصه کرد:

1. اجبار آمریکایی ها به خارج کردن سربازان خود از عبادتگاه های مقدس اسلامی
2. افزایش تنفر عمومی از آمریکا.

ایمن الظواهری :معاون اصلی اسامه بن لادن در شبکه تروریستی القاعده، وی  رهبر سازمان الجهاد مصر است، او مغز متفکر و استراتژیک القاعده به شمار می رود، او از نظر تئوریک و افکاری که منجر به تقویت و همگونی ایدئولوژیک و تشکیلاتی القاعده شده است مرد نخست این تشکیلات است.

هانی الصبا، از فعالان سابق جهاد اسلامی مصر و هم سلولی الظواهری درسال 1981 درقاهره می گوید:

ایمن الظواهری پس از شناخته شدن از جانب مقامات امنیتی مصر به عنوان یک مبارز خطرناک، محدود شدن شعاع حرکاتش ناگزیر به افغانستان رفت، او پناهگاه نیاز داشت و بن لادن به مهارت ،تخصص و اندیشه ای که از وجود ایمن می جوشید.

ایمن محمد ربیع الظواهری ، در 19 ژوئن 1951 میلادی در قاهره متولد شد و از جوانی به فعالیت های سیاسی روی آورد و به خاطر عضویت در اخوان المسلمین بازداشت شد، پدرش که در سال 1995 درگذشت استاد دارو شناسی نارماکولوژی در دانشگاه قاهره بود، پدر پدر بزرگش، ربیع الظواهری، امام الازهر بود و بزرگترین مرجع دینی مصر در زمان خود بشمار میرفت، دایی پدرش،عبدالرحمان عزام،  نیز نخستین دبیر کل جامعه عرب بود، او دارای چندین  لقب و نام مستعار هم چون، ابو حمزه، ابوفاطمه، محمد ابراهیم، ابوعبدالله، ابوالمعز، دکتر، معلم، نور، استاد، ابو محمد، نور الدین و عبدالمعز است .

ایمن الظواهری ، رهبر گروه افراطی و سلف گرای الجهاد مصر که در پی ترور انور سادات در سال1981 میلادی دستگیر و محکوم به سه سال زندان شد، پس از خروج از مصر به افغانستان آمد و در کنار عرب های افغان در جنگ مجاهدین افغانی بر علیه کمونیست ها به فعالیت پرداخت، با هم فکری وی در سال 1998 جبهه جهانی اسلامی جهاد بر علیه یهودیان و صلیبی ها تاسیس شد، از دیدگاه آمریکایی ها او طراح و محرک اصلی انفجار سفارتخانه های آمریکا در نایروبی و دارالسلام در سال 1998 بود، که در خلال آن 235 نفر کشته شدند، الظواهری در خلال رهبریش بر سازمان الجهاد مصر طراح عملیات ترور نخست وزیر مصر در سال 1993، وزیر کشور و نیز انفجار سفارتخانه مصر در پاکستان در سال 1995 بوده است. او نظریه پرداز، متفکر و استراتژیست القاعده به حساب می آید.

ایمن الظواهری ، مدت کمی پس از حمله ارتش سرخ به افغانستان و اشغال آن کشور به عنوان پزشک گروه اخوان المسلمین و برای یاری رساندن به مجروحان افغانی به پاکستان رفت، در سال 1981 که انور سادات به دست گروههای اسلام گرای مصری و با مشارکت سازمان جماعت اسلامی ترور شد. ایمن الظواهری به اتهام همکاری با این گروهها و ارتباط با الجهاد دستگیر و به زندان سیاتل، منتقل شد. گفته شده است که در این مدت ایمن الظواهری تحت شکنجه های شدید از یک سو ناگزیر از لو دادن بسیاری از همرزمان خود شد و از سویی دیگر به عقاید افراطی گرایش پیدا کرد.

وی در افغانستان با اسامه بن لادن سعودی آشنا شد و در آنجا بود که شبکه القاعده پایه ریزی و گسترش یافت. وی همچون اسامه بن لادن در ارتباط با حملات تروریستی بسیاری در سرتاسر جهان از جمله بمب گذاری های هفت اوت 1998 در سفارتخانه های آمریکا در دارالسلام تانزانیا و نایروبی کنیا، حمله به کشتی یو اس اس کول، حمله تروریستی 11 سپتامبر 2001 به مرکز تجارت جهانی و پنتاگون تحت تعقیب بین المللی قرار دارد، وزارت امور خارجه آمریکا مبلغ 25 میلیون دلار جایزه نقدی را برای اطلاعاتی که به دستگیری یا کشته شدن او منجر شود اختصاص داده است و مطابق قطعنامه 1267 شورای امنیت سازمان ملل متحد به خاطر عضویت در گروه القاعده تحریم شده است.

خبرگزاری فرانسه از کوفر پلاک،رئیس هماهنگ کننده مبارزه با تروریسم وزارت خارجه آمریکانوشت:

وی در حال حاضر عملا رهبری القاعده را بر عهده گرفته است، وی در زمینه تصمیم گیری های عملی نسبت به بن لادن قویتر به نظر می رسد. الظواهری به تنهایی تهدید بزرگی به شمار می آید .

محمد عاطف :وی به امیر القاعده شهرت دارد، در واقع بازوی نظامی بن لادن به شمار می رود و فرماندهی عملیات مسلحانه تشکیلات را بر عهده دارد، او نیز همچون الظواهری اهل مصر و عضو جنبش الجهاد است. محمد عاطف همراه با الظواهری به صفوف مجاهدین افغان پیوست. و از آن زمان، شانه به شانه بن لادن به فعالیت ادامه می دهد  وی یکی از دختران خود را به عقد یکی از پسران بن لادن در آورده است.

محمد عاطف از رهبران اصلی القاعده محسوب می گردد و طراح عملیات در شبکه القاعده است که دارای روابط خوبی با اسامه بن لادن می باشد، وی در عملیات بمباران آمریکایی ها در سال 2001 میلادی کشته شده است و این در حالی است که جانشین او در تشکیلات القاعده فردی به نام خا لد شیخ محمد، شد که او را نیز در سال 2002 پاکستان دستگیر کرد.

فاضل عبدالله محمد عاطف، دارای اسامی مستعاری همچون، ابوحفض، ابوحفض المصری الخبیر می باشد، وی متولد مصر است و یکی از اعضای ثابت مجلس الشورای القاعده است.

عبدالله عزام :عبدالله عزام به سال 1941 در فلسطین به دنیا آمد. او مهارت خاصی در سخنوری داشت، توانایی مدیریت و دانش بالای نظامی او بر کسی پوشیده نیست.

وی از رهبران شاخه بین الملل اخوان المسلمین و سپس در دوران جهاد بر علیه نیروهای ارتش سرخ در افغانستان به فعالیت پرداخت.

عزام ، در گسترش فعالیت گروههای مسلح افغانستان به خارج از مرزها و به کل دنیا سهم بسزایی داشت. او به همراه دو پسرش در انفجار بزرگ در پیشاور سال 1989 کشته شد.

عبدالله عزام، در رابطه با القاعده گفتاری در نشریه الجهاد نوشته است که قابل تامل است :

هر اصلی، نیاز به یگ گروه پیشگام دارد که آن را اجرا کند، گروهی که همزمان در حالی که بر جامعه تمرکز می کند، آماده اجرای وظایف سنگین و ایثار و فداکاری باشد. هیچ ایدئولوژی از یک گروه پیشگام که برای پیروزی آن آماده فدا کردن همه چیزش باشد،بی نیاز نیست. این گروه در راه پرخطر بی پایان زندگی برای رسیدن بهدف، پرچم به دست می گیردچون خدا مقرر کرده که باید چنین کاری انجام دهند.این گروه قاعده استواری برای رسیدن جامعه اسلامی مورد نظر تشکیل می دهد.

ابومصعب الزرقاوی :احمد فاضل الخلایه، ملقب به ابومصعب الزرقاوی، فرزند خانواده فقیر فلسطینی بود که در اردن اقامت داشتند، والدین او در گذشته اند.اولین بار که نام زرقاوی ذکر شد در ارتباط با حمله نافرجام به هتل رادیسون، امان پایتخت اردن بود.

معمولا از زرقاوی به عنوان یکی از دستیاران و نزدیکان اسامه بن لادن یاد می شد، به رغم دیدگاه هایی که زرقاوی ، را متحد نزدیک بن لادن و عضوی از القاعده به تصویر می کشید، در برخی اخبار از او به عنوان دشمنی منفرد و مستقل یاد می شد که حتی رهبری بن لادن در گروه القاعده را به چالش می کشید.

در توصیف او می گویند او استاد تغییر قیافه و جعل اسناد است و به گونه ای رفتار می کند که گویی این گرگ تنها یک تنه به اندازه تمامی دستگاههای اطلاعاتی مخوف و پرهزینه ایالات متحده، هوش، ذکاوت و تبحر دارد.پایگاه اصلی زرقاوی در استان الانبار عراق ، بود ولی در مناطق الرمادی، بغداد، موصل نیز حضور داشت. آمریکا اعلام کرد الزرقاوی 8 ژوئن 2006 بر اثر حمله هوایی نیروهای هوایی ارتش آمریکا در شهر بعقوبه عراق کشته شد.

از دیگر رهبران شبکه تروریستی القاعده می توان به افرادی همچون : محمد الظواهری،  مصطفی حمزه،رفاعی احمد طه، ممدوح سالم، محمد شوقی الاسلامبولی، اشاره کرد که اتفاقا بیوگرافی مختصری ازآنها وجود دارد که اشاره می گردد.

محمد الظواهری، برادر ایمن الظواهری، است, او مسئول شاخه نظامی و شورای رهبری گروه الجهاد مصر است، وی مسئول ارتباط بین رهبران گروه الجهاد در داخل مصر بود که به همراه برادرش به افغانستان آمد و سپس مسئول برنامه و طراحی عملیات نظامی القاعده شد. از سوی دیگر مصطفی حمزه رهبرنظامی گروه سلف گرای جماعت اسلامی مصر که از طراحان اصلی ترور ناموفق مبارک، در آدیس آبابا ،در سال 1995 می باشد، وی هم چنین از متهمین ترور انور سادات در سال 1998 می باشد که بعد از پایان محکومیت سه ساله اش، مصر را به سمت افغانستان ترک کرد، مصطفی حمزه نیز در طرح ترور رئیس مجلس مصر، دکتر فرج فوده ، نویسنده سکولار مصری، وزیرتبلیغات مصر ونجیب محفوظ، نویسنده ادبی معروف مصر شرکت داشته است.

رفاعی احمد طه نیز امیر گروه جماعت اسلامی مصر و یکی از موسسان تشکیلات جماعت اسلامی در شهر اسیوط ، مصر پس از سه سال زندان، به افغانستان آمد و در کنار عربهای افغان بر علیه روسها جنگید، وی مسئول آموزش نیروهای جدید القاعده در پیشاور پاکستان بوده است.ممدوح سالم هم از رهبران القاعده که اصالتا عراقی میباشد محسوب می گردد، بن لادن او را وزیر امور خارجه القاعده به حساب می آورد.مسئول بر پایی ارتباط میان کشورها و گروههای اسلامی است، مدت زیادی در سودان زندگی می کرده و بر طرح های اجرایی توسط القاعده در سودان نظارت می کرده است.

 محمد شوقی الاسلامبولی، برادر خالد الاسلامبولی قاتل انور سادات است، به خاطر برادرش به مدت چهار سال زندان بود، بالغو حکم ممنوعیت سفرش به خارج، به افغانستان آمد و در کنار عربهای افغان مشغول مبارزه شد، بعد از اختلاف با رهبران گروه جماعت اسلامی به تشکیلات سازمان الجهاد منتقل شد و در همین رابطه علی ابو السعود، یکی از افسران ارتش مصر بود که در سال 1984 میلادی اخراج شد، سپس به آمریکا رفت و به خدمت ارتش آمریکا در آمد، در سال 1995 به مصر برگشت و با گذرنامه جعلی مجددا به آمریکا رفت، وی یکی از رهبران گروه سلفی الجهاد مصر است و در پرونده “العائدون من آلبانیا” بازگشتی های آلبانی محکوم به اعدام شده است و در سال 1998 در پرونده انفجار سفارتخانه های آمریکا در نایروبی و دارالسلام در آمریکا دستگیر و اعترافات خطرناکی بر علیه اسامه بن لادن مطرح کرد. شبکه تروریستی القاعده، دارای یک مجلس شورا است، که این مجلس از چهار کمیسیون نظامی،حقوقی، مذهبی، مالی و رسانه ای تشکیل شده است، القاعده شبکه ای فراملیتی است و از انواع ملیت ها در آن به چشم می خورد، از نظر القاعده، تقریبا تمامی دولتهای حاکم بر کشورهای اسلامی فاسد هستند و باید کنار گذاشته شوند، الگوی حکومتی این شبکه نظام خلافتی است، می توان گفت القاعده که حیات رسمی آن از سال 1988 میلادی آغاز شده است، شبکه ای جهانی است که نشانه های حضور آن تاکنون علاوه بر افغانستان در کشورهای مختلفی دیده می شود.

شبکه القاعده، تشکیلات بین المللی نظامی و بنیادگرایی اسلامی است که در دوران شوروی در افغانستان توسط اسامه بن لادن در شهر پیشاور تاسیس شد، این سازمان در قالب شبکه های نظامی گوناگون فراملی و به عنوان یک جنبش رادیکال اسلام سلفی فعالیت می کند که با آنچه تاثیرات و دخالتهای غیرمسلمانان بر دنیای اسلام می نامند، مبارزه کرده و برای گسترش اسلام در جهان فعالیت می کند، اکثریت اعضای شبکه القاعده را پیرومسلک سلفی می دانند. این سازمان در فهرست سازمان های تروریستی بسیاری از دولتها و سازمانهای بین المللی از جمله شورای امنیت، ناتو، اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا قرار گرفته است، رهبراین سازمان اسامه بن لادن بود، اکنون نیز به احتمال زیاد ایمن الظواهری رئیس این سازمان است.شبکه القاعده، به گونه ای طراحی شده است که بخش های موازی از چگونگی عمل یکدیگر اطلاع ندارند، و فعالان هر بخش، بخش های دیگر را نمی شناسند، همین امر در هنگام وارد شدن ضربه به تشکیلات، مانع گسترش ضربه به کل شبکه می شود، دکتر وحید عبدالمجید، نویسنده مصری در کتاب خود با نام الارهاب، آمریکا و الاسلام( تروریسم، آمریکا و اسلام ) می نویسد :

القاعده، تشکیلات به معنای معروف نیست بلکه این گروه، یک شبکه تشکیل یافته از تعدادی از تشکیلات غیر معروف و کوچک است که به صورت غیر متمرکز عمل می کند، سیستم عمل القاعده در انجام عملیات های مختلف به شکل سامانه غیر متمرکز است، حتی تامین مالی شبکه خود را به صورت غیر متمرکز انجام می دهد، ساختار این شبکه به خاطر افشا نشدن اسرار عملیات، به صورت نیمه مستقل عمل می کند و یکی از عوامل تداوم القاعده بعد از تحمل ضربات از سوی آمریکا در افغانستان همان غیر متمرکز عمل کردن القاعده می باشد.

تجربه جنگ افغانستان، هم جنگجویان افغان و هم جنگجویان غیرافغان را به تندروی کشاند. افغانهای غیرجهادی از راه همنشینی با عرب – افغانها که بیشتر پیرو اندیشه های سلفی و وهابی بودند و همچنین نزدیکی با گروههای جهادی سازمان یافته مانند جهاد و جماعت اسلامی مصر، اسلامگرایان نظامی الجزایر، جماعت اسلامی پاکستان و حرکه الانصار کشمیر به تندروی کشیده شدند. از سویی دیگر جنگ اثری چشمگیر بر تندرو شدن جنگجویان عرب- افغان، به ویژه کسانی مانند اسامه بن لادن، الظواهری گذاشت که بعدها جهاد جهانی در برابر آمریکا را مطرح کردند.در ارتباط با روند تشکیل القاعده بدین صورت بیان می‌داریم که با شروع اشغال افغانستان در 24 دسامبر 1979 توسط نیروهای ارتش شوروی، موجی از همدلی میان جوانان اهل سنت جهت کمک به همکیشان خود آغاز شد، واژه جهاد و پاسخ به دعوت به جهاد نزد اهل سنت که بیشتر نص گرا، تمسک به مفهوم ظاهری کلمه هستند، از تقدسی خاص برخوردار است، اسامه بن لادن همانند بسیاری از جوانان عرب علاقه مند به اطلاع از وضعیت مسلمانان افغانی و مشارکت در جهاد علیه کمونیست ها بود،نظر به رابطه فکری – عاطفی بین وهابی ها، جماعت اسلامی پاکستان ترتیب سفر برای اسامه به کراچی و سپس پیشاور پاکستان را داد، در آنجا با مجاهدین افغانی نظیر سیاف، تحصیل کرده در عربستان سعودی و حمایت شده توسط وهابی ها و ربانی، آشناشد, هنگام بازگشت از این سفر اسامه بن لادن دست به فعالیت تبلیغی وسیعی به نفع مجاهدین افغانی در کشورش زد، و نتیجه این امر جمع آوری کمکهای مالی، جنسی و هدایای افراد خاندان سعودی برای مبارزین افغان شد. و از رهگذر ارتباطات خود با افراد مختلف در کشورهای سوریه، ترکیه، مصر، یمن، سودان، لبنان و الجزایر موفق شد، تعداد قابل ملاحظهای رزمنده را جهت جبهه های جهاد جلب و وارد افغانستان نماید.

بدون شک تجاوز نیروهای اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان اثر چشمگیر در تندرو شدن جریان اسلام گرایی داشته است. این جنگ که نقطه چرخشی در روند اسلام گرایی شمرده می شود، فضایی بی مانند در روابط بین الملل پدید آورد که سرانجام به پاگرفتن سازمان القاعده انجامید.

منبع

میرزاپور،رسول(1393)، نقش مباني فكري و عقيدتي القاعده در اقدامات تروريستي در جهان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روابط بین الملل،دانشگاه آزاداسلامی زنجان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید