رویکردهای شناختی و رفتاری در مقابله با استرس­ها

نخست، فعالیتهای مواجهه می­توانند بر مبنای اینکه آیا آنها مستلزم رفتارها یا شناخت ها هستند طبقه­بندی شوند. مواجهه شناختی اشاره به تفکراتی دارد که مستلزم تلاش برای مواجهه با موقعیت استرس­زا هستند. در مقابل مواجهه شناختی، مواجهه رفتاری قرار دارد که شامل مجموعه­ای از فعالیتهای فیزیکی است که جهت مواجهه شدن با موقعیت استرس­زا بکار می­روند.

بر اساس رویکرد شناختی انسان به ندرت تسلیم استرس می­شود. بلکه سعی می­کند با استرس مقابله کند. رفتار مقابله به معنای کوشش برای کنترل تقاضاهایی است که بیش از توانایی و کنترل فرد هستند. بر اساس این دیدگاه بعضی از رفتارهای مقابله­ای بعد از ارزیابی فشار رخ می­دهد. در واقع ارزیابی شناختی، نقش مهمی در انتخاب نوع مقابله دارد. بر اساس رویکرد شناختی، مقابله با عوامل استرس­زا در چندین مرحله بوقوع می­پیوندد. اولین مرحله در رفتارهای مقابله­ای ارزیابی کردن موقعیتی است که ارائه کننده یا پیش­بینی کننده یک استرس است.

لازاروس این فعالیت را ارزیابی شناختی نامیده است، در حقیقت ما برای ارزیابی شناختی یکسری فعالیت­هایی را انجام می­دهیم. اولین مرحله ارزیابی عبارت از دانستن چیزهایی است که در معرض خطر بوده و یا با ارزشها و نیازها و تعهدات ما در ارتباط می­باشند و در مرحله بعد آگاه شدن از توانایی خودمان جهت انجام دادن کار در ارتباط با موقعیت استرس­زا می­باشد. فرد با استفاده از داده­های محیطی، جوانب مختلف خطر و نیز دامنه واکنش خود را سنجیده و بر اساس تهدیدها و امکانات، رفتار مقابله­ای را انتخاب می­کند.

استراتژيهاي مقابله فردي

از ميان استراتژيهائي كه براي كمك به افراد پيشنهاد شده به پنج مورد اشاره مي‌شود.

ورزش:

يكي از شيوه‌هايي كه افراد مي توانند با استفاده از آن بر فشار عصبي خود فايق آيند ورزش است. اشخاصي كه به طور منظم ورزش مي‌كنند. كمتر از سايرين دچار جمله قلبي مي‌شوند و واضح تر از آن اينكه عقيده بر آن است كه كسانيكه به طور منظم ورزش مي كنند، احساس تنش و فشارهاي عصبي كمتري، اعتماد به نفس بيشتري دارند و خوش بين‌تر به نظر مي رسند.از طرف ديگر كسانيكه به طور منظم ورزش نمي‌كنند، فشار عصبي بيشتري احساس مي‌كنند و احتمال ابتلا به افسردگي در آنها زياد است.

استراحت:

يكي ديگر از شيوه‌هايي كه براي مقابله با فشار عصبي توسط فرد به كار گرفته مي‌شود استراحت است. استراحت مناسب يكي از راههاي موثر براي مقابله با فشار عصبي است.استراحت شكلهاي مختلف دارد يكي از راههاي استراحت كردن استفاده منظم از تعطيلات است. نتيجه تحقيقي كه به تازگي به عمل آمده است نشان مي دهند كه برداشت افراد نسبت به ويژگيهاي محيط سازمان بعد از بازگشت از مرخصي به طور بازرس تغيير مي‌كند. اشخاص در حال كار نيز مي‌توانند استراحت كنند به عنوان مثال توصيه شده است كه افراد در حين كار روزانه در فواصل زماني معين استراحت كنند. يكي از راههاي متداول استراحت آرام نشستن و بستن چشكها به مدت ده دقيقه هر روز بعد ازظهر مي‌باشد .

مديريت زمان:

مديريت زمان بيشتر به عنوان يكي از شيوه هاي مقابله با فشار عصبي توصيه شده است. عقيده بر اين است كه بسياري از فشارهاي روزانه را مي توان با مديريت خوب زمان كاهش دارد يا از بين برد. يكي از نگرشهاي متداول در مديريت زمان ، تهيه فهرستي از اقداماتي است كه مي بايد در طي روز انجام شود طبق اين روش مجموع فعاليتهايي كه بايد در طي روز انجام شوند به سه گروه تقسيم مي‌شوند. در گروه يك، اقداماعت حساس كه حتماً بايد انجام شوند، در گروه دو، اقدامات عادي كه بايد انجام شوند و در گروه سه، اقدامات اختياري يا جزئي كه مي توان آنها را به ديگران واگذار نمود و يا انجام آنها را به تاخير انداخت جاي مي‌گيرند. البته ترتيب انجام اقدامات بر حسب اهميت آنها خواهد بود با اين استراتژي مي توان هر روز تعداد زيادي از كارهاي مهم را انجام داد ضمن اينكه به اين ترتيب كارهاي واگذار شده به ديگران نيز افزاي پيدا مي كند .

مديريت نقش:

يكي ديگر از استراتژيهاي مقابله با فشار عصبي كه به نوعي با مديريت زمان نيز مرتبط مي‌باشد مديريت نقش است كه در آن فرد براي پرهيز از فشار كار ابهام و تضاد فعالانه كار مي‌كند. به عنوان مثال اگر شما ندانيد كه از شما چه انتظاري دارند،  نبايد بنشينيد و به اين مسئله فكر كنيد بلكه در عوض از رئيس خود بخواهيد در اين مورد توضيح لازم را بدهد .يكي ديگر از استراتژيهاي مديريت نقش،  جواب منفي است همانقدر كه ارائه گفتن ساده است، بسياري از مردم با گفتن آري مشكلات زيادي مي آفرينند آنها موافقت مي‌كنند كه علاوه بر كار معمولي خود در كميته‌هاي مختلف خدمت كنند و وظايف اضافي را بپذيرفت البته، گاهي ما چاره‌اي جز پذيرفتن بعضي از الزامات نداريم اگر رئيس از ما بخواهد كه يك پرونده جديد را تكميل كنيمم به احتمال خيلي زياد آن را مي پذيريم. به هر حال اگر موارد گفتن نه  يك انتخاب حياتي است .

گروه‌هاي پشتيبان:

آخرين استراتژي مقابله با فشار عصبي ايجاد حفظ گروههاي پشتیبان است. يك گروه پشتيبان گروه ساده‌اي متشكل از اعضا خانواده يا دوستاني است كه فرد مي تواند وقت خود را با آنها بگذراند. به عنوان مثال، رفتن به تماشاي مسابقه بسكتبال با دو نفر از دوستان بعد از اتمام كار روزانه مي‌تواند در كاهش فشار عصبي كه در طي روز ايجاد شده است كمك موثري باشد. خانواده و دوستان مي‌توانند در برخورد با فشار عصبي معمولي به طور دائم به انسان كمك كنند .وجود گروههاي پشتيبان به خصوص در شرايط بحراني نيز مفيد خواهد بود.

منبع

برزوئی نژاد،محمدصادق(1394)،رابطه  بین استرس و فرسودگی شغلی در اداره آموزش و پرورش،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه پیام نور

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید