« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »ذهن آگاهی
درآمدی بر ذهن آگاهی
بیر، ذهن آگاهی، را بهعنوان مشاهده فاقد قضاوت نسبت به جریان در حال پیشرفت درونی و بیرونی محرکها و بروز آنها تعریف کرد. قضاوت نکردن ، ذهن آگاهی را پرورش میدهد ، وقتی شما با وضعیت هیجانی یا فیزیکی سختی روبهرو میشوید، قضاوت نکردن درباره تجربیات، بیشتر از آنچه که میبینید و هستید و چیزی که باید باشید، آگاه میشوید. البته این از پذیرش تجربیات لذتآور و دردناک ناشی میشود. پذیرش این نیست که دوباره چیزهایی که از نظر اخلاقی قابل قبول نیست را تصدیق کنیم، بلکه پذیرش در مورد رفتارها متفاوت است. به عبارت دیگر تغییر همسان پذیرش است اگر چه سریعتر اتفاق میافتد.کارلن و لانگر، از ذهن آگاهی، بهعنوان وضعیت شناختی یاد کردند و با صراحت بیان نمودند که بین ذهن آگاهی و مراقبه ذهن آگاهی بودائی تمایز وجود دارد. البته نباید منکر شباهتهای آنها شد.
همچنین، بین ذهن آگاهی و درمان ، عقلانی- عاطفی الیس شباهتهایی وجود دارد . ذهن آگاهی در آیین بودا تحت عنوان ؛ توجه محض یا ثبت غیراستدلالی رویدادها بدون واکنش یا ارزیابی ذهنی تعریف شده است. ذهن آگاهی به فرایند توجه مداوم بیشتر از محتوای هر رویداد تمرکز دارد . ذهن آگاهی نوعی آگاهی غیرقضاوتی از تجربه شخصی است و بدون آنکه قضاوتی در مورد آن صورت گیرد ، لحظه به لحظه آشکار میشود. هر چند هدف اصلی ذهن آگاهی آرامسازی نیست، اما مشاهده رویدادهای منفی درونی بدون هیچگونه قضاوتی درباره آنها یا برانگیختگی فیزیولوژی باعث بروز آرامش میشود.
ذهن آگاهی مشاهده محرکهای درونی و بیرونی همانگونه که اتفاق میافتد بدون هیچگونه قضاوت و پیشداوری است. ذهن آگاهی مهارتی است که به افراد اجازه میدهد اشخاص نسبت به زمان حال آگاه میشوند دیگر توجه خود را روی گذشته یا آینده معطوف نمیکنند. بیشتر مشکلات روانی معمولاً با حوادثی که در گذشته روی داده یا در آینده اتفاق خواهد افتاد مربوط است. به عنوان مثال افرادی که افسردهاند درباره گذشته، اغلب احساس پشیمانی و گناه میکنند و کسانی که اضطراب دارند نگرانی از مشکلات آینده باعث ایجاد ترس و دلشوره در آنها میشود .
ذهن آگاهی بر اساس آموزش یکسری تکالیف به صورت هشیار و خودآگاه است. هر تمرین به طور هدفمند و آگاهانه میتواند ظرفیت و توانایی نظام پردازش اطلاعات، را افزایش دهد. تمرینهای ذهن آگاهی میتواند بهعنوان یک نظام هشدار اولیه مانع شروع یک انفجار یا سیل قریب الوقوع شود. شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی ، نوید تازهای در تبیین رویکرد درمان شناختی رفتاری است. آموزش ذهن آگاهی مستلزم یادگیری فراشناختی و راهبردهای رفتاری جدید برای متمرکز شدن روی توجه ، جلوگیری از نشخوارهای فکری و گرایش به پاسخهای نگران کننده است و همچنین، باعث گسترش افکار جدید و کاهش هیجانات ناخوشایند میشود. با توجه به آنچه بیان شد ، پژوهش حاضر با هدف بررسی ، روشهای درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی، در کاهش نگرش ناکارآمد و افکار خود آیند انجام شده است .
خصوصیات ذهن آگاهی
یکی از ویژگیهای انسان موفق کسب مهارت های لازم برای مدیریت بر خود ؛ رفتار، هیجان، ذهن و … است. با توجه به مشغله‌های مختلف روزمره ، نشخوارهای فکری مداوم وشرایط پر استرسی که پیرامون اکثریت ما وجود دارد ، اهمیت مدیریت کردن بر ذهن بیش از پیش نمایان میشود. برای مدیریت ذهن لازم است قوانین ذهن را به درستی شناخته و با مدیرت بر آن ، از حداکثر توانمندیش بهره برد. ذهن آگاهی راهکاری موثر برای دستیابی به حداکثر توانمندی ذهن و مدیریت بر آن است.ذهن آگاهی یا حضور ذهن به معنای آگاهی از افکار، رفتار، هیجانات و انگیزه ها است به طوری که بهتر بتوانیم آنها را مدیریت و تنظیم کنیم. به عبارت دیگر ذهن آگاهی به معنای توجه کردن به شیوه ای خاص است. یعنی توجه و تمرکزی که سه عنصر در آن دخالت دارد:
- بودن در حال حاضر
- هدفمند
- بدون قضاوت.
این نوع توجه موجب افزایش آگاهی، شفافیت و وضوح و پذیرش واقعیت حال حاضر می شود. بدین ترتیب متوجه می شویم که زندگی ما فقط در حال حاضر رخ داده و گرهگشایی می شود. اگر کاملا حضور نداشته باشیم نمی توانیم تشخیص دهیم که دقیقا چه امکاناتی وجود دارد؟ چطور میتوانیم به امکانات دسترسی داشته باشیم؟ و چگونه تغییر شکل و رشد ایجاد کنیم؟
از طرفی ذهن آگاهی یک عامل زیربنایی مهم برای رسیدن به رهایی است. زیرا روشی موثر و قوی برای خاموش کردن و توقف فشارهای دنیا و یا فشارهای ذهنی خود فرد می باشد. حضور ذهن صحیح بدان معنا است که شخص آگاهی خود را از گذشته و آینده به حال حاضر معطوف کند. زمانی که فرد در حال حاضر حضور داشته باشد، واقعیت را با تمام جنبههای درونی و بیرونی اش می بیند و در می یابد که ذهن به دلیل قضاوت و تعبیر و تفسیرهایی که انجام می دهد دائما در حال نشخوار و گفتگوی درونی است.
وقتی فرد در مییابد که ذهن دائما در حال تعبیر و تفسیر است قادر می شود با دقت بیشتری به افکار خود توجه کند و بدون بیزاری یا قضاوت آنها را مورد بررسی قرار دهد و علت وجود آنها را دریابد. تمرین حضور ذهن این توانایی را به فرد می دهد که دریابد ؛ افکار صرفا افکار هستند و زمانی که میفهمد افکارش ممکن است حقیقت نداشته باشند راحت تر میتواند آنها را رها کند. انسان همواره پیامها یا صداهایی را از طریق ذهن استدلالی خود می شنود.. بسیار مهم است که وی از پیامهایی که در طی فکر کردن از ذهن خود می شنود آگاه باشد، درگیر افکارش نشود و بتواند آنها را رها کند.
علاوه بر این فرد با مشاهده دقیق واقعیت درونی خود درمی یابد که خوشحالی، کیفیتی نیست که وابسته به عناصر بیرونی و تغییرات دنیای بیرون باشد و زمانی اتفاق می افتد که فرد وابستگی به افکار، موضع گرفتن و برنامه های ذهنی از پیش تعیین شده را رها کند و در نتیجه رفتارهای خودکاری را که برای رسیدن به موقعیتهای لذت آوریا فرارازموقعیت های دردناک انجام میدهد، کناربگذارد و به رهایی برسد.
یکی از اصول مهم در حضور ذهن ، رها کردن است . ما به طور کلی به خیلی چیزها چسبیدهایم: به باورهایمان،رویدادهای خاص، زمانهای خاص، یک منظره، یک خواسته و … زمانیکه یاد بگیریم این چیزها را رها کنیم ، نسبت به آنها آگاهی و پذیرش بیشتری کسب می کنیم و بدین ترتیب مشکلات و مسائل را با ذهنی شفاف ترو گشوده تربررسی خواهیم کرد. یکی دیگرازاصول حضور ذهن اعتماد کردن است.
گرچه ذهن آگاهی از تعلیمات قدیمی شرقی نشات گرفته است ولی امروزه در غرب جایگاه ویژه ای دارد و توسط اساتیدی همچون ژوزف گلد اشتاین،جک کورن فیلد و شارون سالزبرگ تدریس می شود. ذهن آگاهی توسط بسیاری از روان شناسان بالینی در غرب به عنوان یک ابزار غیر دارویی برای کاهش استرس و اضطراب مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین تحقیقات اخیر نشان دهنده نقش درمانی ذهن آگاهی است که بر بسیاری از مشکلات جسمی و روانی، دردهای مزمن و استرس اثر مثبت و مفید دارد.
حضور ذهن چنانچه كبات زين ، ميگويد به معني توجه كردن به طريق خاص ، معطوف به هدف ، در زمان حال و بدون داوري است. در حضور ذهن فرد ميآموزد كه در هر لحظه از حالت ذهني خودآگاهي داشته و توجه خود را به شيوههاي مختلف ذهني خود متمركز نمايد. حضور ذهن ابتدا در دانشگاه ماساچوست توسط جان كبات زين به كار گرفته شد. وی در كلينيك كاهش استرس خود ، به شركتكنندگان تمرين آرامش ذهني همراه با حضور ذهن ميداد. اين كوششها به شكل گرفتن مدل حضور ذهن مبتني بر كاهش استرس انجاميد. در حال حاضر رايجترين روش ، آموزش حضور ذهن مبتني بر كاهش استرس ميباشد ، که سابق بر اين تحت عنوان برنامة كاهش استرس و تنآرامي شناخته ميشد.
اين روش در ساختار طب رفتاري و براي دامنة وسيعي از افراد مبتلا به اختلالات مرتبط با استرس و درد مزمن طراحي شد. روش مذكور، به شكل يك برنامة 8 تا 10 هفته اي و براي گروههايي كه بيش از 30 شركتكننده دارند، اجرا ميشود. به علاوه، جلسات به طور هفتگي و هر جلسه حدود 5/2-2 ساعت برگزار ميگردند. دستور جلسات شامل تمرين مهارتهاي مراقبه ، بحث در مورد استرس ، روشهاي مقابلهاي و تكاليف خانگي ميباشند. جلسات متراكم حضور ذهن نيز تشكيل ميشوند كه يك روزه هستند و حدود 8-7 ساعت طول ميكشند و مهارتهاي مراقبهاي متعددي آموخته ميشوند. براي مثال ، وارسي بدني تمريني است كه در آن شركتكنندگان روي زمين دراز ميكشند و با چشمان بسته حدود 45 دقيقه ، توجه خود را به طور متوالي روي نقاط مختلف بدن معطوف ميسازند ، و احساسات مربوط به هر ناحيه از بدن به دقت مشاهده ميگردند.
در مراقبة نشسته ، شركتكنندگان در يك حالت آرام و كاملاً بيدار با چشمان بسته به حسهاي تنفس تمركز ميكنند. از ژستهاي يوگا، براي آموزش حضور ذهن از حسهاي بدني نيزاستفاده ميشود. همچنين،شركتكنندگان، حضور ذهن داشتن را در طول فعاليتهاي روزمره نظير پيادهروي، ايستادن، و خوردن به كار ميگيرند. شركتكنندگان در (MBSR) جهت تمرين اين مهارتها خارج از جلسات گروهي، روزانه حداقل 45 دقيقه، و شش روز در هفته آموزش ميبينند. كاستهاي شنيداري در اوايل درمان به كار ميروند، اما پس از چند هفته، شركتكنندگان ترغيب ميشوند تا، بدون كاست تمرين كنند. در كلية تمرينات حضور ذهن ، شركتكنندگان آموزش ميبينند تا بر فعاليتهاي خود نظير: تنفس يا پيادهروي تمركز كنند و در هر لحظه از احوال خود آگاه باشند و هرگاه هيجانات، حسها يا شناختها پردازش ميشوند ، بدون قضاوت مشاهده كنند.
زماني كه شركتكنندگان در مييابند كه ذهن در درون افكار، خاطرات يا خيالپردازيها سرگردان شده، در صورت امكان و بدون توجه به محتوا و ماهيت آنها، توجه خود را به زمان حال باز ميگردانند. بنابراين ، شركتكنندگان آموزش ميبينند تا به افكار و احساساتشان توجه كنند، اما به محتواي آن نچسبند . حتي به افكار قضاوتي خود مثل : اين يك اتلاف وقت احمقانه است ؛بدون آن كه درباره آنها داوري كنند ، توجه نمايند. يكي از پيامدهاي تمرينات حضور ذهن اين است كه افراد در مييابند ، اكثر حسها ، افكار و هيجانات داراي نوسان، يا زودگذرند و مانند امواج دريا عبور ميكنند . حضور ذهن شيوهاي است براي پرداختن توجه كه از مراقبة شرقي نشأت گرفته و به عنوان توجه كامل به تجربيات زمان حال به شكل لحظه به لحظه، توصيف شده است. همچنين ، بهعنوان پرداختن توجه به يك شيوه خاص در زمان حال، و بدون قضاوت ، و توانايي معطوف ساختن توجه به گونهاي كه بتوان از طريق تمرينات مراقبه آن را پرورش داد ، اين شيوه خاص تحت عنوان خود ـ تنظيمي توجه از يك لحظه به لحظة ديگر تعريف شده است .
متون معاصر ذهن آگاهي تمرينات متنوعي را جهت فراگيري مهارتهاي مراقبهاي معرفي كرده است . افراد ترغيب ميشوند تا به تجربيات دروني خود در هر لحظه، همچون حسهاي بدني، افكار و احساسات توجه كنند ، همچنين توجه كردن به جنبههاي محيطي نظير مناظر و صداها مورد ترغيب قرار ميگيرد . توصيه ميشود كه حضور ذهن بايد اين نگرش را در افراد بوجود آورد كه نسبت به امور، پذيرش بدون قضاوت داشته باشند. يعني ، ايجاد آگاهي در افراد نسبت به ادراكات ، شناختها ، هيجانات يا حسها اما بدون اينكه نسبت به خوبي يا بدي ، حقيقي يا كاذب ، سالم يا، ناسالم بودن، و مهم يا بياهميت بودن آنها ، قضاوت و ارزيابي شود . بنابراين ، حضور ذهن عبارت است از مشاهدة بدون داوري جريان سيال محركات دروني و بيرونی. از آنجائي كه حضور ذهن ريشه در فرهنگ بوديسم مشرق زمين دارد ، ممكن است براي افراد نامأنوس باشد ؛ كبات زين ، پيشنهاد ميدهد كه بهتر است تمرينات آن منطبق با فرهنگ افراد باشد.
به همين علت پژوهشگران و متخصصين باليني كه تمرينات حضور ذهن را در برنامههاي خدمات بهداشت رواني قرار ميدهند ، معمولاً اين مهارتها را مستقل از مذهب و سنتهاي فرهنگي مبدأ آن آموزش ميدهند . در متون تجربي معاصر، مداخلات باليني مبتني بر آموزش مهارتهاي حضور ذهن به سرعت در حال رشد است. بيش از 240 بيمارستان و كلينيك در ايالات متحده برنامههاي كاهش استرس مبتني بر حضور ذهن را ارائه ميدهند . همچنين ، آموزش حضور ذهن، جزء محوري رفتار درماني ديالكتيك است ، رويكردي كه در درمان اختلال شخصيت مرزي كاربرد فراواني دارد. متون تجربي آموزش حضور ذهن مشكلات روششناختي بسياري دارد ، اما بيانگر اين است كه اين روش ميتواند به كاهش انواع شرايط مشكلز ا، از جمله ، استرس ، اضطراب ، عود افسردگي، و اختلال خوردن بينجامد.
منبع
معتمدی،فرشاد(1394)، اثر بخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر استرس شغلی کارکنان شرکت،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانتشناسی بالینی،دانشگاه آزاداسلامی
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید