خودکارآمدی و اضطراب 

در نظریۀ شناختی- اجتماعی، ادراک فرد از کارآمدی خویش تأثیرات ضمنی مهمی در واکنش­های هیجانی وی به موقعیتها و در ایجاد انگیزش در انجام رفتارهای مختلف دارد. این مفهوم می­تواند تأثیرات ضمنی با اهمیتی در تندرستی داشته باشد، زیرا در درک پاسخ­های هیجانی و رفتاری فرد به شرایط تنش­زا و برنامه­های مربوط به تندرستی کمک می­کند. مطالعات گوناگون نشان داده است که احساس خودکارآمدی پائین، با افزایش فشار روانی، پاسخ­های ضعیف­تر به درد و انگیزش کمتر برای پیگیری برنامه­های مربوط به تندرستی همبسته است. بر عکس احساس کارآمدی بالا، با فشار روانی و پاسخ­های زیستی کمتر به فشارهای روانی، قدرت انطباق بیشتر و علاقه­مندی زیادتر به برنامه­های تندرستی همبسته است.

یکی از حوزه‌های بسیار فعال در پژوهش­های اجتماعی- شناختی در مورد رابطه بین باورهای خودکارآمدی و تندرستی است. نتایج این تحقیق را به سادگی می­توان خلاصه کرد: باورهای قوی و مثبت در بارۀ خودکارآمدی از دو طریق بر تندرستی انسان تأثیر می­گذارند: یکی از طریق تأثیرات این باورها بر رفتارهای مرتبط با تندرستی فرد و دیگری از طریق تأثیر آنها بر کارکرد زیستی او . باورهای خودکارآمدی، هم بر احتمال بروز بیماری­های مختلف و هم بر فرایند بهبود از بیماری تأثیر می­گذارد.

باورهای خودکارآمدی بالا به رفتارهای مختلفی چون سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و راه­های جلوگیری از ابتلا به ایدز مرتبط است. تغییر در باورهای خودکارآمدی در مورد فرایند بهبود از بیماری­ها نیز تأثیرگذار است. شواهد موجود نشان می­دهد که باورهای خودکارآمدی بالا، مانع تأثیرات فشارهای روانی می­شود و کارکرد نظام ایمنی بدن را افزایش می­دهد. در نظریه شناختی- اجتماعی، این ناکارآمدی ادراک شده است که نقش اصلی را در اضطراب و افسردگی افراد بازی می­کند . به استناد این نظریه افراد دارای برداشت ضعیف از خودکارآمدی خود در مواجهه با خطر بالقوه، اضطراب زیادی را تجربه می­کنند. ناکارآمدی ادراک شده در مواجهه با نتایج خوشایند به افسردگی ختم می­شود. اگر چه احساس عدم کارآمدی در دستیابی به هدف­های مورد نظر عامل اصلی افسردگی است، بخشی از این مشکل می­تواند به هدف­های بیش از حد بالا مربوط شود. به علاوه باورهای خودکارآمدی ضعیف می­تواند به عملکرد ضعیف منجر شود، فاصله خود را با معیارهای خویش بیشتر کند و موجبات سرزنش بیشتری را فراهم آورد .نظریه خودکارآمدی می­تواند پیامدهای منفی مهمی برای انواع رفتارهای مربوط به تندرستی داشته باشد.

پژوهش­های مختلفی که پس از اجرای برنامه­های آموزشی مهارت­های زندگی در مدارس صورت گرفته دستاوردهای مهمی را در ابعاد مختلف سلامت روان داشته است. مثلاً تصور از خود عزت نفس ، خودکارآمدی ناسازگاری اجتماعی و هیجانی  و کاهش معنی­دار اضطراب اجتماعی .اضطراب و افسردگی شایع­ترین مشکلات سلامت روان در جامعه هستند. تحقیقات نشان داده­اند که این مشکلات می­تواند عملکرد شخص را ضعیف کند، بار اجتماعی برای خانواده و جامعه بوجود آورد و سبب بوجود آمدن مسائل هیجانی و هزینه­های اقتصادی برای جامعه شود . در میان متغیرهای روانی- اجتماعی، خودکارآمدی و حمایت اجتماعی به عنوان عوامل کلیدی مربوط به این مشکلات تلقی می­شوند .

خودکارآمدی به عنوان نوع خاصی از انتظار مربوط به اعتقادات شخص نیست به توانایی­هایش است و بتدریج به قضاوت­های شخصی از توانایی­هایش برای تمرین کنترل بر حوادث و رویدادهایی که بر زندگی او تأثیر می­گذارند، گسترش می­یابد. تحقیقات نشان داده است که انتظارات خودکارآمدی پایین عامل مهمی در انواع مشکلات سازگاری شامل افسردگی، اضطراب کمتری را تجربه می­کنند . طبق نظر بندورا ،هنگامی که افراد در استرس هستند، آنهایی که در مواجهه با شکست خود را توانمند و کارآمد می­دانند، تلاش­های بیشتری برای مقابله و کنار آمدن با مشکلاتشان انجام می­دهند. افرادی که در رویارویی با مشکلات خود را ناتوان و ناکارآمد می­بینند، به آسانی تسلیم می­شوند و احساس اضطراب، افسردگی و ناامیدی می­کنند. بسیاری از تحقیقات نشان داده­اند که افراد دارای سطح کارآمدی بالا بهزیستی ^،روان‌شناختی بهتری دارند.کنترل رفتار، افکار، احساسات و محیط برای سلامتی و شادکامی افراد در زندگی لازم است. متغیرهای مهمی در احساس مهار و کنترل افراد دخیل می­باشند که یکی از آن­ها خودکارآمدی است.

منبع

جعفرقلی پور،جواد(1393)، بررسی قدرت پیش­بینی خودکارآمدی تحصیلی توسط جو روانی اجتماعی کلاس و اضطراب اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاداسلامی ارسنجان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید