تعریف معیار و شاخص

یکی از مهمترین ارکان در هر پژوهش، مشخص کردن اجزاء و عناصر تشکیل دهنده موضوع و تعیین جایگاه و اهمیت سلسله مراتبی هر یک از عناصر در فرآیند تحقیق است. این امر از طریق تعریف  شاخص ها،  معیارها ، ابعاد ،مفاهیم امکان پذیر می شود و از این راه امکان بررسی سوالات تحقیق و سنجش آنها و نهایتاً دستیابی به اهداف مورد نظر به وجود می آید.

تعریف معیار

براي معیار تعاریف متفاوتی وجود دارد که در این بخش به یکی از آنها اشاره می گردد:  فرمولی که ویژگیهاي مختلف یک پدیده را به منظور فراهم کردن یک رتبه کلی یا رده بندي ترکیب می کند. علاوه بر این شناخت ویژگی هاي معیار خوب می تواند ما را در جهت تدوین معیارها یاري نماید. بدین ترتیب معیار خوب معیاري است که:

• صحیح و دقیق باشد.
• کامل باشد.
• موجز و مختصر باشد.
• منطقی باشد.
• موثق و قابل اعتماد باشد.
• قابل استفاده براي یک بار یا چند بار باشد.

تعاریف و ویژگی هاي شاخص

تعاریف متفاوت و زیادي براي شاخص در وجود دارد که در اینجا به چند مورد از این تعاریف اشاره می شود.

• شاخص چیزي است که به یک جامعه یا یک کار کمک می نماید تا متوجه گردد که در کجاست و به کجا می‌رود و چقدر از آن چه می خواهد باشد فاصله دارد .
• شاخص نه تنها به عنوان ابزاري توصیفی به بیان وضع موجود می پردازد، ابزاري مناسب براي سنجش معیارها و ضوابط در روند تحول به شمار می رود.
• شاخص بخشی از یک مدرك یا مشخصه است که چیزي در ارتباط با شرایط اطرافمان به ما بگوید. یک شاخص ابزاري است که اطلاعاتی پیرامون شرایط سیستم بزرگ فراهم می آورد.

 با توجه به کارکردهاي ذکر شده در ارتباط با شاخص ها خصوصیاتی نیز می توان براي آنها در نظر گرفت. یک شاخص خوب ویژگی هاي معینی دارد:

• منطبق بر موضوع : این شاخص ها آنچه را که نیاز به دانستن است اندازه گیري می نمایند.
• قابل فهم بودن : حتی براي مردمی که کارشناس نیستند قابل درك است.
• قابلیت اتکا و اعتماد : می توان بر اطلاعاتی که این شاخص فراهم می نماید اعتماد کرد.
• مشتمل بر اندازه گیري علت و معلول : فعالیت ها و روش هایی را که ممکن است در نهایت به موفقیت یا ایجاد مسئله منجر گردد، و شاخص معلول اثرات فعالیت هاي پیشین را اندازه می گیرد.
• قابل اجرا : فعالیت ها و شرایطی را اندازه بگیرد که با اقدامات محلی در یک جهت مثبت تغییر کند.
• بر پایه داده هاي قابل دسترسی : تا هنگامی که هنوز وقت براي کار وجود دارد، می توان اطلاعات را جمع آوري کرد.

استفاده از شاخص در کنار منافعی که دارد، مضراتی نیز داراست. براي شناخت مفهوم شاخص و کاربردهاي آن باید به محدودیت هاي استفاده از آن نیز توجه شود: شاخصها یک تصویر سریع و نگاه اجمالی از شرایطی بزرگتر پیشنهاد می کنند، با وجود این فهم کاملاً دقیقی ارائه نمی دهند. شاخصها براي محاسبه میزان تغییر در طول زمان کمک می نمایند، اما هدف هاي نهایی را اندازه نمی گیرند.

منبع

سیدغفوری، سیده مریم (1392)، ارزیابی عملکرد معاونت شهرسازی و معماری شهرداری، پایان نامه کارشناسی ارشد ، مدیریت شهری، دانشگاه علامه طباطبائی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید