تعريف و ملاک­هاي تشخيصي اختلال اضطراب اجتماعي

مشخصه اصلي اختلال اضطراب اجتماعي، ترس آشکار و مستمر از موقعيت­هاي اجتماعي يا عملکردي که در آن­ها ممکن است خجالت و شرمندگي اتفاق بيافتد، مي­باشد. هرچند احساس اضطراب براي بيشتر افرادي که در شرايط جديد، ناآشنا يا تحت ارزيابي اجتماعي مثل مصاحبه شغلي قرار مي­گيرند رايج است. افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعي به طور مداوم ترس و وحشت را تجربه مي­کنند حتي وقتي که احتمال مواجهه با موقعيت­هاي اجتماعي را پيش­بيني مي­کنند. اضطراب ناشي از قرار گرفتن در معرض توجه و موشکافي ديگران است که به احساس خجالت، تحقير و شرمساري منجر مي­شود.

ملاک­هاي تشخيصي اختلال اضطراب اجتماعي بر اساس DSM-IV-TR

الف: ترس آشکار و مستمر از يک يا چند موقعيت اجتماعي يا عملکردي که شخص در معرض ديد اشخاص ناآشنا يا احتمالاً در معرض توجه ديگران قرار مي­گيرد.فرد از اين واهمه دارد که کاري انجام دهد يا نشانه­هاي اضطراب را ظاهر کند،موجب تحقير يا شرمندگي او شود.

تذکر: در کودکان بايد شواهدي از ناتواني براي برقراري روابط اجتماعي متناسب با سن، با افراد آشنا وجود داشته باشد و اضطراب بايد در برخورد با همسالان، نه اين که صرفاً در تعامل با بزرگسالان روي دهد.

ب: مواجهه با موقعيت­هاي اجتماعي ترس­آور تقريباً هميشه به اضطراب منجر مي­شود که ممکن است به شکل حمله هراس وابسته به موقعيت يا با زمينه موقعيتي ظاهر شود.

تذکر: در کودکان، اضطراب ممکن است به شکل گريه کردن، قشقرق، بي­حرکت شدن يا کناره­گيري و بيزاري از موقعيت­هاي اجتماعي که در آن افراد ناآشنا حضور دارند، ابراز شود.

ج: شخص مي­داند که ترس او مفرط يا بي­دليل است.

تذکر: در کودکان اين ويژگي ممکن است وجود نداشته باشد.

د: شخص از موقعيت­هاي اجتماعي يا عملکردي ترس­آور اجتناب کرده يا آن­ها را با اضطراب و پريشاني شديد تحمل مي­کند.

ه: اجتناب، اضطراب انتظاري يا پريشاني در موقعيت (يا موقعيت­هاي) اجتماعي يا عملکردي به­طور قابل ملاحظه­اي با فعاليت­هاي عادي، کارکرد شغلي(تحصيلي)، يا موقعيت­ها يا روابط اجتماعي تداخل مي­کند يا پريشاني آشکاري درباره ابتلا به فوبي وجود دارد. و در افراد زير 18 سال، طول مدت نشانه­ها حداقل 6 ماه است.

ز: ترس يا اجتناب، ناشي از اثرات فيزيولوژيايي مستقيم مواد (مانند سوء مصرف دارو يا دارو درماني) يا يک بيماري جسمي نيست و بر حسب اختلال هراس يا بدون آگورافوبي، اختلال اضطراب جدايي، اختلال بد شکلي بدن، اختلال فراگير رشد يا اختلال شخصيت اسکيزوئيد توجيه بهتري ندارد.

ح: اگر يک بيماري جسمي يا اختلال رواني ديگر وجود داشته باشد، ترس موجود در ملاک تشخيصي الف با آن مرتبط نيست. براي نمونه اين ترس ناشي از لکنت زبان، لرزش در پارکينسون يا رفتار ناهنجار غذا خوردن در بي­اشتهايي عصبي يا پرخوري نيست..

 انواع اختلال اضطراب اجتماعي

الف- تعميم يافته: در اين نوع، ترس با اکثر موقعيت­هاي اجتماعي درآميخته است ؛ نظير آغاز کردن يا ادامه دادن گفت­گوها، شرکت کردن در گروه­هاي کوچک، قرار ملاقات عشقي ، صحبت کردن با مراجع قدرت، حضور در مهماني­ها. افراد مبتلا به هراس اجتماعي تعميم يافته معمولاً هم از موقعيت­هاي عملکردی در جمع و هم موقعيت­هاي روابط اجتماعي مي­ترسند. چون مبتلايان به هراس اجتماعي اغلب گستره­ کامل ترس­هاي اجتماعي­شان را به طور خود­ انگيخته گزارش نمي­کنند، بنابراين تهيه­ فهرستي از موقعيت­هاي اجتماعي و عملکردي به کمک فرد بيمار، براي متخصص باليني سودمند است .

ب- غير تعميم يافته: افرادي که نمود باليني آن­ها متناسب با تعريف تعميم يافته نيست گروهي ناهمگون را تشکيل مي­دهند (که گاهي در ادبيات تحت عناوين محدود، يا مشخص از آن­ها ياد مي­شود) که دربرگيرنده­ي اشخاصي است که از يک موقعيت عملکردي منفرد مي­ترسند و افرادي که از چند موقعيت اجتماعي، اما نه زياد، مي­ترسند را شامل مي­شود.

اکثر افراد مبتلا به اضطراب اجتماعي که در جستجوي درمان هستند (نمونه­هاي باليني) با ملاک­هاي زيرگونه تعميم يافته انطباق دارند. حال آن­که اضطراب اجتماعي خاص ممکن است در جمعيت غير باليني شيوع بالاتري داشته باشد . افراد مبتلا به هراس اجتماعي تعميم يافته بيشتر احتمال دارد که کاستي­هايي را در مهارت­هاي اجتماعي نشان دهند و مشکلات اجتماعي و شغلي شديد داشته باشند. شيوع نوع غير فراگير اين اختلال در نمونه­هاي باليني زنان و مردان مشابه بوده و ظاهراً در نوع فراگير تعداد مردان بيشتر از زنان است .

پيوستار اضطراب اجتماعي

اغلب افراد در طول زندگي اضطراب اجتماعي را تجربه مي­کنند . خصايص اختلال اضطراب اجتماعي داراي طيفي است که از خفيف شروع مي­شود، اين زماني است که بيماران در مورد يک يا چند موقعيت عملکردي احساس بيم دارند، و به کاملاً شديد و ناتوان کننده مي­رسد يعني زماني که بيماران از نظر اجتماعي منزوي هستند و در تمام حوزه­هاي حياتي عملکرد دچار نقص مي­باشند. علاوه بر خصايص باليني، اختلال اضطراب اجتماعي داراي جنبه­هاي پيش باليني – کمرويي- است که متعلق به حوزه انواع بهنجاري از رفتار مي­باشد . برخي از پژوهش­ها شباهت­ها و تفاوت­هاي طبقه تشخيصي اختلال اضطراب اجتماعي و سازه وابسته به شخصيت، خجالت  را بررسي کرده­اند. اين پژوهش­ها به روشني نتوانسته­اند تا تمايز روشني بين محتواي فکر، پاسخ­هاي فيزيولوژيکي يا الگوهاي رفتاري افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعي و افرادي که صرفاً نمره بالا در مقياس خجالت مي­گيرند، پيدا کنند. رپي معتقد است که اختلال اضطراب اجتماعي در پيوستاري از شدت قرار مي­گيرد . اين پيوستار به ترتيب شدت از نبود اضطراب اجتماعي، سطح معمول و بهنجار اضطراب اجتماعي، اضطراب اجتماعي (سطح پايين خجالت)، ترس­ها و اجتناب­هاي اجتماعي، اختلال اضطراب اجتماعي خاص، اختلال اضطراب اجتماعي فراگير تا اختلال شخصيت اجتنابي قرار دارد زماني مي­توان تشخيص اين اختلال را مطرح نمود که مشکلات فرد با زندگي او تداخل جدي ايجاد کرده باشد. در واقع شدت اضطراب اجتماعي ملاک تمايز تلقي مي شود يعني فرد ممکن است ترس و نگراني زيادي نسبت به موقعيت­هاي اجتماعي داشته باشد اما عملکرد اجتماعي جاري وي در محدوده بهنجار قرار گيرد، زيرا اين مشکل محدوديت عمده­اي در زندگي او تلقي نمي شود و برعکس .

 همبودي اختلال اضطراب اجتماعي با ساير اختلالات روانپزشکي

اختلال اضطراب اجتماعي عموماً با اختلالات ديگر همبودي داشته و يا پيشايند بروز اختلال ديگر است . مبتلايان به اضطراب اجتماعي ممکن است سابقه ابتلاء به اختلال­هاي رواني ديگري نظير اختلال­هاي اضطرابي، اختلال­هاي خلقي، اختلال­هاي مرتبط با مواد و جوع عصبي را نيز داشته باشند. علاوه بر اين­ها، اختلال شخصيت اجتنابي به کرات در افراد مبتلا به اختلال هراس اجتماعي فراگير رخ مي­دهد .

افراد مبتلا به اضطراب اجتماعي همراه با اختلال روانپزشکي همبود، در مقايسه با مبتلايان بدون تشخيص اضافي، در معرض خطر افزوده براي برخي از پيامدهاي منفي از جمله ميزان بالاي اقدام به خودکشي و جستجوي درمان سرپايي روانپزشکي و طبي مي­باشند. همچنين احتمال بيشتري دارد که اين افراد گزارش کنند که دچار آسيب­هاي مهم در نقش و وظيفه بوده و از دارو براي کنترل علائم اضطراب اجتماعي استفاده مي­کنند.

در مطالعه زمينه­يابي ملي، 69 درصد افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعي از اختلال همبود در رنج بودند که در اين ميان شايع­ترين تشخيص اضافي، فوبياي ساده (59درصد)، آگورافوبيا (45 درصد)، سوء مصرف الکل (19 درصد) و افسردگي اساسي (17 درصد) بود. مطالعه مگي و همکاران ، نيز نشان داد که 81  درصد افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعي بر اساس ملاک­هاي تشخيصي DSM-III-R از تشخيص همبود برخوردار بودند. در اين بررسي، شايع­ترين تشخيص­هاي همبود، فوبياي ساده (6/37 درصد)، وابستگي به الکل (9/23 درصد) و آگورافوبيا (3/23 درصد) و اختلال اضطراب فراگير(3/13 درصد) بود .

نرخ مصرف الکل به عنوان راهکاري براي خود درماني علائم اضطرابي در مبتلايان به اختلال اضطراب اجتماعي بالا و در تعداد قابل توجهي از بيماران تجربه علائم اضطراب اجتماعي مقدم بر سوء مصرف الکل است.

مطالعه اخير ترک، هيمبرگ و هوپ (2001) که با استفاده از ملاک­هاي تشخيصي DSM-IV انجام شده است نشان داد که نرخ همبودي اختلال اضطراب اجتماعي با اختلال اضطراب منتشر، فوبياي خاص و افسردگي اساسي به ترتيب معادل 4/23 درصد، 8/12 درصد، 8/12 درصد مي­باشد .

اختلالات محور II نيز در مبتلايان به اختلال اضطراب اجتماعي از شيوع قابل توجهي برخوردار است. هرچند اختلال شخصيت اجتنابي (APD) بالاترين اختلال همبود در محور II است ليکن اختلال شخصيت وابسته و اختلال شخصيت وسواسي نيز بعنوان تشخيص همبود در منابع اهميت يافته­اند .

هنوز الگوي مشخصي در همبودي اين اختلال با اختلال­هاي خلقي يا اضطرابي کشف نشده است، ولي اغلب اين اختلال اضطراب اجتماعي است که مقدم بر ساير اختلال­ها است. اين مسأله تنها مي­تواند ناشي از سن شروع پايين اين اختلال باشد و دليل علي ساير اختلال­ها نباشد. اما اين موضوع نيازمند مطالعات بيشتر است . اختلال اضطراب اجتماعي در نوجواني پيش­بيني کننده ساير اختلال هاي اضطرابي، خلقي يا سوء مصرف مواد است. ميزان بهبودي براي اختلال اضطراب اجتماعي بدون درمان پايين است و در صورت وجود اختلال شخصيت (اغلب اختلال شخصيت اجتنابي) و اختلال اضطراب اجتماعي فراگير اين ميزان کمتر خواهد بود .

 اختلال اضطراب اجتماعي و اختلال شخصيت اجتنابي

اختلال شخصيت اجتنابي(APD) از نظر برخي ويژگي­ها مشابه اضطراب اجتماعي است و به ظاهر همپوشانی گسترده­اي با هراس اجتماعي تعميم يافته دارد . ميزان همپوشاني تشخيصي بين اختلال اضطراب اجتماعي تعميم يافته و اختلال شخصيت اجتنابي آن­چنان زياد است که برخي پژوهشگران را واداشته تا اقدام DSM-IV-TR در خصوص متمايز کردن آن­ها از يکديگر را مورد سوال قرار دهند .

هيمبرگ ، در يک مطالعه مروري نتيجه مي­گيرد که حدود 60 درصد افراد مبتلا به اضطراب اجتماعي تعميم­ يافته با ملاک­هاي اختلال شخصيت اجتنابي انطباق دارند در حالي که نرخ اين تطابق در مورد بيماران مبتلا به اضطراب اجتماعي غير تعميم يافته 20 درصد است. جورستاد  و هيمبرگ ، گزارش مي­دهند که ميزان همبودي اختلال شخصيت اجتنابي با  اختلال اضطراب اجتماعي برابر 1/22 تا 70 درصد است .

پژوهش­هاي تجربي پيشنهاد مي­کنند که اضطراب اجتماعي را بايد به عنوان پيوستاري از شدت علائم فرمول­بندي کرد که در يک سوي (خفيف) آن، اضطراب اجتماعي غير تعميم يافته يا خاص، در ميانه آن اختلال اضطراب اجتماعي تعميم يافته بدون APD و در سمت (شديد) ديگر آن، اختلال اضطراب اجتماعي همراه با APD قرار گرفته است . بنابراين، اختلال شخصيت اجتنابي ممکن است نوع شديد اضطراب اجتماعي تعميم يافته باشد، يعني از نظر کيفي متمايز نيست .

 شيوع

اضطراب اجتماعي يکي از رايج­ترين اختلال­هاي رواني در کشورهاي غربي است. به­طوري ­که مطالعات همه­گير­شناختي و اجتماعي شيوع کلي اضطراب اجتماعي را تقريباً 2 تا 13 درصد در بزرگسالان و کودکان گزارش کرده­اند . شرايط باليني اين اختلال نمودي جهاني دارد ، اگر چه شيوع آن در سراسر جهان به يک اندازه نيست، بطور دقيق­تر، اطلاعات به­دست آمده از کشورهاي شرق آسيا نشان داده که نسبت به کشورهاي غربي نرخ شيوع کمتري وجود دارد.

اضطراب اجتماعي اختلالي است با شروع زودرس که به طور معمول در ميانه نوجواني شروع مي شود . شروع اضطراب اجتماعي به­طور معمول در اواسط نوجواني و گاهي با سابقه­ي بازداري اجتماعي يا کمرويي در دوران کودکي همراه است ، به­طوري­ که چندين مطالعه نشان داده که اکثر افراد مبتلا به اضطراب اجتماعي شروع مشکل خود را قبل از 18 سالگي با ميانگين سني شروع 10 تا 13 سالگي گزارش مي­دهند . اغلب زيرگونه فراگير شروع زودتري دارد. شروع در بزرگسالي نادر است و اغلب ثانوي بر اختلال­هايي مثل پنيک يا اختلال افسردگي است. شروع اختلال ممکن است به­طور ناگهاني و به دنبال يک تجربه­ي تنش­زا يا تحقير کننده، يا احتمال دارد تدريجي باشد. سير هراس اجتماعي اغلب پيوسته و مداوم است. طول مدت آن  بيشتر براي تمام عمر است، ولي ممکن است شدت اين اختلال در بزرگسالي کاهش يابد يا تغيير کند.

منبع

دهقان،منیره(1392)، پیش­بینی اضطراب اجتماعی بر اساس مؤلفه­های حساسیت اضطرابی، عدم تحمل بلاتکلیفی و ذهن آگاهی، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی، دانشکده علوم انسانی شاهد

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید