« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »تعريف خانواده دراجتماع
با توجه به اينکه جامعه بدون خانواده ممکن نيست چه تعريفي مي‌توانيم از خانواده به دست دهيم. آيا زندگي چند نفر در کنار يکديگر را هم مي‌توانيم خانواده تلقي کنيم؟ اين در حالي است که به لحاظ جامعه شناختي خانواده يکي از نهاد‌هاي اصلي اجتماعي است.امروزه حتي زندگي دو نفر هم جنس را نيز خانواده گويند ولي بي شک خانوادهاي که من در اين مقوله سخن مي‌گويم دربردارنده‌ي پدر،مادر و فرزندان است به عبارت ديگر، خانواده به معني واقعیتي اجتماعي از حضور مادران ،پدران و فرزندان در يک مکان و فضاي اجتماعي و فرهنگي مشترک تشکيل مي‌شود. اين تعريف از خانواده معطوف به نوع خانواده هسته‌اي است. در اين الگو خانواده در دوره صنعتي شدن شکل گرفته، حضور والدين و فرزندان با الزامات فرهنگي و اجتماعي و اقتصادي همراه است در نگاه کلي به خانواده (الگوي سنتي خانواده هسته‌اي) ويژگي‌هاي زير قابل طرح است:
- دست کم دو فرد بزرگسال غيرهم جنس با يکديگر زندگي کنند.
- بين آنان صورت‌هايي از تقسيم کار وجود دارد، هريک کاري متفاوت از ديگري انجام مي‌دهد تا نظام جمعي واحد کار سامان يابد.
- بين آنان مبادله اقتصادي،اجتماعي،فرهنگي و احساسي وجود دارد، از اين طريق ضمن مبادله، به همکاري . همياري يکديگر اقدام مي‌کنند.
- آنان وجوه مشترکي از قبيل محل سکونت، غذا خوردن، فرهنگ و انتظارات دارند.
- بين آنان رابطه‌ي پدر و مادري با فرزندان و ديگر اعضاي خانواده برقرار است و والدين نسبت به فرزندانشان اقتدار دارند و در مقابل، فرزندان انتظاراتي از والدينشان دارند در ضمن حمايت عاطفي، مالي و آموزشي از طرف والدين نسبت به فرزندان صورت مي‌گيرد.
- بین افراد خانواده حقوق،مسئوليت‌ها، اجبارها و وظايفي وجود دارد.
انواع خانواده
در يک تقسيم بندي کلي خانواده را به دو نوع هسته‌اي و خانواده گسترده است :
تعريف خانواده هسته‌اي
خانوادهاي که آن را زن و شوهر و فرزندان يا زن و شوهر بدون فرزند تشکيل مي‌دهد، اصطلاحاً خانواده هسته‌اي مي‌نامند.
ويژگي‌هاي خانواده هسته‌اي
ابعاد:خانواده هسته‌اي در مقايسه با خانواده گسترده داراي ابعاد کوچکتري است و فقط از زن و شوهر و فرزندان ازدواج نکرده تشکيل مي‌شود اين نوع خانواده بنيان جوامع صنعتي کنوني را تشکيل مي‌دهد و در ارتباط با گسترش شهرنشيني و توسعه صنعتي شکل گرفته‌اند.
کارکردهای خانواده هسته ای:
در خانواده‌هاي هسته‌اي، ديگر از وظايف و کارکردهايي که از روزگاران قديم بر عهده خانواده بوده است خبري نيست، اين کارکردها (مانند کارکرد توليدي و اقتصادي، کارکرد آموزشي و تربيتي و …. ) بر عهده موئسساتي خارج از محيط خانواده قرار گرفته‌اند.
عدم گسترش:
يک خانواده هسته‌اي هيچگاه گسترش نمي‌يابد و به مجرد رسيدن فرزندان خانواده به سن قانوني و ورود به اجتماع به عنوان عضوي فعال از خانواده دوري مي‌گزينند و خود، خانواده مستقل و هسته‌اي ديگري را به وجود مي‌آورند، بنابراين خانواده هسته‌اي با پراکنده شدن اعضاء آن و سپس با فوت پدر و مادر يا در صورت جدايي آنها از يکديگر متلاشي مي‌گردد.
انواع خانواده هسته‌اي
خانواده هسته‌اي نوع اول:
ملاک تعلق به اين نوع خانواده تحصيلات است تا درآمد تحصيلات رئيس خانواده معمولاً ديپلم يا بالاتر از آن است همسر او نيز تحصيلاتي در همين حدود يا کمي پائين‌تر دارد و گاهي کار هم مي‌کند زن و مرد با تساوي زندگي مي‌کنند و در امور خانواده به صورت مشترک تصميم مي‌گيرند همين مطلب ممکن است منجر به بروز اختلافات بيشتري نسبت به ساير انواع خانواده‌ها شود تمايل به رفاه بيشتر، آپارتمان نشيني، بالا بودن سطح مصرف، برنامه‌ريزي براي تعطيلات و اوقات فراغت و تعهد اجتماعي پائين خانواده به شبکه خويشاوندي از ويژگي‌هاي خاص اين نوع خانواده هسته‌اي است از لحاظ درآمد و شغل، خانواده‌هاي اداري با درجات بالا يا شاغل آزاد پر درآمد (نظير وکالت، طبابت، ….) و تا حدودي کارمندان شرکت‌هاي خصوصي ممکن است در اين گروه قرار گيرند.
خانواده هسته‌اي نوع دوم :
در اين نوع خانواده هسته‌اي، تحصيلات رئيس خانواده پائين‌تر از ديپلم است و او برتري کامل خود را در محيط خانواده حفظ کرده است تصميمات مهم را اتخاذ مي‌کند و زن نيز مطيع است افراد خانواده در محيط کوچکي زندگي مي‌کنند، عدم کار زن در خارج از خانه، تمايل به داشتن فرزند زياد،وجود اعنقادات مذهبي قوي، عدم برنامه‌ريزي مناسب براي گذراندن تعطيلات و اوقات فراغت و جدا بودن تفريحات زن و مرد و…. از ويژگي‌هاي خاص اين نوع خانواده هسته‌اي است از لحاظ درآمد و شغل، مرد در کارهاي دستي (نظير کارگري، خدمات اداري پائين يا خدمات بازرگاني کوچک و صنايع کوچک …..) فعاليت مي‌کند در اين خانواده‌ها مرد نان‌آور خانواده است.
تعريف خانواده گسترده:
خانواده گسترده خانوادهاي است که براساس بستگي‌هاي نسبي و سببي استوار است و شامل چند گروه خوني و چند گروه زناشوئي است، خانواده گسترده فرزندان خود را پس از ازدواج در خود جاي مي‌دهد و گسترش آن نيز به همين لحاظ است و به اين ترتيب ممکن است چند نسل زير يک سقف و در يک خانواده مشترک زندگي نمايند.
اين نوع خانواده که بيشتر اختصاص به جوامع مبتني بر اقتصاد کشاورزي و شباني دارد. ممکن است شکل پدر سالاري يا مادر سالاري، پدر مکاني يا مادر مکاني و صورت‌هايي از اين قبيل را به خود بگيرد، يا به عبارتي ديگر برحسب قدرت و تسلط پدر يا مادر خانواده با انواع فوق در‌آيد در اين شکل از خانواده پدر و مادر اصلي، مرکز ثقل خانواده را تشکيل داده و پسرها و نوه‌ها و عروس‌ها از آنها اطاعت مي‌کنند و اگر پدر و مادر به علت کبر سن نتوانند وظایف سرپرستي را انجام دهند، پسر ارشد جاي آنها را مي‌گيرد دخترها پس از ازدواج خانواده پدري را ترک کرده و بنابراين خانواده گسترده به شکل پدر مکاني است و مواردي که داماد در خانه‌ي پدر زن سکني گزيند نادر است.
نقش اصلي را در تربيت فرزندان پدر به عهده دارد، دايره همسر گزيني محدود و تعهدات اجتماعي زياد است غالباً فرزندان پي شغل پدر را مي‌گيرند و وظايف متعددي بر عهده خانواده است شيوه توليد خانوادگي و همياري و تعاون مرتبط بر آن، اجتماعي کردن و فرهنگي کردن کودکان ، نگهداري از پيران و حمايت کامل از اعضاء از جمله وظایف سنگين اين خانواده است .
منبع
بهمن پور،زینب(1389)، بررسی موردی عوامل اجتماعی، فرهنگی فرزندسالاری در جوانان، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه پیام نور نجف آباد
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید