تعاريف خلاقيت و نوآوري

صاحبنظران، تعريف هاي متعددي از خلاقيت و نوآوري به عمل آورده اند. در اينجا برخي از تعاريف مهم را ذكر مي‌كنيم:

رضائيان : خلاقيت به كار گيري تواناييهاي ذهني براي ايجاد يك فكر يا مفهوم جديد است. نوآوري بكارگيري انديشه هاي جديد ناشي از خلاقيت است كه مي‌تواند به صورت يك محصول جديد، خدمت جديد يا راه حل جديد انجام كارها باشد.

البرشت ، خلاقيت و نوآوري و وجه تمايز آنان را به اين صورت مطرح كرده است كه خلاقيت يك فعاليت ذهني و عقلاني براي بوجود آوردن انديشة جديد و بديع است. نوآوري تبديل خلاقيت انديشة نو به عمل ويا نتيجه (سود) است. شايد به جرات بتوان گفت كه جامع ترين تعريف خلاقيت توسط گيلفورد، دانشمند آمريكايي، عرضه شده است. او خلاقيت را با تفكر واگرا ؛ دست يافتن به رهيافتهاي جديد براي مسايل در مقابل تفكر همگرا ؛ دست يافتن به پاسخ مترادف دانسته است .

راجرز، خلاقيت را اظهار وجود و استقلال طلبي و حفظ شخصيت انسان مي‌داند. پاپاليا، نيز خلاقيت را توانايي ديدن چيزها با يك نظر نو و غير معمولي و ديدن مشكلاتي مي‌داند كه هيچ كس ديگر، وجود آنها را تشخيص نمي دهد و سپس ارائة رهيافت هاي جديد، غير معمولي و اثربخش را ذكر مي‌كند.

فرايند خلاقيت

بطور كلي خلاقيت فرآيندي است كه داراي پنج مرحله به شرح زير است :

مرحلة آمادگي: آمادگي شامل توجه دقيق و متمركز بر روي مسأله تحت بررسي و شاخص‌هاي مختلف آن به منظور حل مسأله است.
مرحله نهفتگی ؛ خواب بر روي مسأله : عبارت است از زمان تفكر و واكنش به طور كلي يك دوره‌اي است كه توجه ضمير خودآگاه از تمركز بر روي مسأله مورد نظر دور مي‌شود.
مرحلة اصرار و پافشاري: در اين مرحله جهت دستيابي به خلاقيت، تلاش بيشتر مي‌شود، اطلاعات جديد افزوده مي‌گردد و نياز به جسارت و پشتكار بيشتر و افزونتر است.
مرحله بينش و بصيرت : بينش و بصيرت حاصل تلاشهاي بي وقفه در جهت يافتن راه حل منحصر به فرد براي مسأله است و به عنوان نقطة واقعي حل مسأله، نتيجة مرحلة آمادگي و نهفتگي مي‌باشد.
مرحلة وارسي و تحقيق : اين مرحله يك مرحلة حياتي است زيرا بينش و ايدة جديد براي اطمينان از اينكه معتبر و مناسب است مورد آزمون قرار مي‌گيرد.

موانع خلاقيت افراد

ترز ام بيلا، عواملي كه به عنوان موانع خلاقيت افراد هستند را به شرح زير ذكر كرده است.

ارزيابي افراد بر مبناي انتظارات: افراد خلاق به خاطر ترس از ارزيابي عملكرد خود به راحتي نمي‌توانند فعاليت كنند.
نظارت و مراقبت: افراد اگر احساس كنند كه در هنگام فعاليت، مراقب آنها هستند، كمتر خلاق خواهند بود.
پاداش: افراد خلاق بيشتر بدنبال رضايت دروني هستند تا پاداش‌هاي معمولي و مادي.
رقابت: افرادي كه در كارشان با ديگران در حال رقابت ناسالم هستند خلاقيت كمتري خواهند داشت.
انتخاب محدود: افرادي كه در انتخاب چگونگي انجام كار محدود هستند كمتر خلاق مي‌باشند.
گرايش به پاداشهاي بيروني: افرادي كه به جاي اهميت دادن به محرك‌هاي دروني به محركهاي بيروني همانند: پست و مقام، ارتقاء، پول و… فكر مي‌كنند خلاقيت كمتري خواهند داشت.

ويژگي‌ها و خصوصيات افراد خلاق

خلاقيت فردي (دبيران) :

منظور از خلاقيت فردي دبيران ارائه روشهاي جديد و نو در موارد زير مي‌باشد: