تاريخچه فن آورى اطلاعات

پس از دردسترس قرارگرفتن كامپيوتر درسال 1950 ميلادى، اولين كاربرد علمى كه كامپيوتر درآن استفاده شد انتخابات رياست جمهورى آمريكا درسال 1951 بود. درسال 1960 با حضور كامپيوتر بزرگ  ايده توسعه پايگاه هاى اطلاعاتى متمركز اطلاعات ومفهوم انفورماتيك(داده پردازی) شكل گرفت وكاربردآن درحوزه مديريت اطلاعات طرفداران بيشترى پيدا كرد.

اين ايده درسالهاى 1970 تا 1980 بصورت استفاده از سيستم هاى هوشمند وكمك به تصميم گيرى شكل قوى ترى به خود گرفت وايده اصلى اتوماسيون ادارى وسيستم هاى بدون كاغذ را تقويت نمود. دركشورهاى ديگر مثل ژاپن ، آلمان، انگلستان وغيره نيز كاربردهاى كامپيوتر درزمينه خدمات بانكدارى، هتلدارى، مديريت پروژه هاو… رشد نمود.

ضعف اين سرويس ها وكاربردها درنبود سيستم هاى قوى ارتباطى بيشتر مشخص شد زيرا باوجود تلفن وتلگراف امكان انتقال اطلاعات با حجم بالا امکان پذیر نبود وقدرت سيستم هاى محاسباتى وكاربردهاى انفورماتيك آن تنها درحوزه هاى محدود قابل استفاده بود.

بارشد روزافزون شبكه هاى كامپيوترى وقدرت ارسال اطلاعات علاوه برصدا، ازطريق شبكه هاى مخابراتى دردهه 1980 گستره كاربردهاى انفورماتيك ازطريق شبكه رو به فزونى گذاشت . سپس با پيوند تاريخى قدرت محاسباتى كامپيوترها وامكان ارسال اطلاعات ، فن آورى اطلاعات (IT) متولد شد.

بطوركلى به مجموعه تكنيكهاو ابزارها وعلومى اطلاق ميشود كه درانجام فعاليتهاى جمع آورى، ذخيره، بازيابى، پردازش و… توزيع انواع اطلاعات ؛ تصوير، داده، صدا و… درهرسطحى ازكيفيت وكميت مشاركت دارند.

اهمیت فناوری اطلاعات

عمدتاً استفاده از فناوری اطلاعات براستفادة آن در كامپيوترها خلاصه مي شود.البته هميشه اينطور نيست و اكنون بسياري از آنها توانايي چند رسانه اي دارند و سخت افزارو نرم افزارهاي مرتبط را به كار مي گيرند. سخت افزار شامل قطعات جانبي از قبيل چاپگرها، دستگاه دی وی دی و اسكنرها مي باشد، در حاليكه نرم افزار شامل مجموعه هايي است كه  ويرايش، واژه پردازي، كارهاي گرافيكي، بانكهاي اطلاعاتي و ارائه كنفرانسها را آسان مي كنند. از بعد ارتباطي، فناوری اطلاعات ارتباط شبكه اي كامپيوترها را فراهم مي كندكه خود امكان دسترسي به دامنه  وسيعي از نرم افزارها و اطلاعات را افزايش مي دهد و همچنين ارتباط در محدوده سازمانها و دسترسي به اينترنت و ايميل(پست الكترونيكي) را مهيا مي سازد. اينترنت همچنين در سازوكارهاي  ديگري همچون تلويزيون ديجيتالي، تلفنهاو بازيهاي اينترنتي قابل دستيابي است.

تاریخچه کاربرد تکنولوژی آموزشی در جهان                   

با توجه به اسناد ومدارک موجود و دردسترس تا قبل از قرن پانزدهم میلادی ، آموزش بیشتر به روش

گفتاری و  شفاهی بود . معلم ، دبیر یا استاد از روی نسخه دست نوشته خود می خواند و شاگردان  گفته های او را تکرار کرده و یا نوشته و به خاطر می سپرد .

در اواسط قرن پانزدهم میلادی ، با اختراع صنعت چاپ این وضع به کلی دگرگون شد و نهضت علمی نیز به طبعیت از این صنعت متحول گشته و  امر ارتباطات انسانی به وجود آمد .

اوایل قرن شانزدهم بود که آموزش به روش سمعی و بصری مورد توجه متخصصان تعلیم و تربیت قرار گرفت و روز به روز بر شناخت آن افزوده شد. در این دوران ، این دانش در برخی از کشورها رشد قابل توجهی کرد .

بین سالهای 1630 تا 1930 میلادی ابزارهای آموزشی متنوع و مختلفی هم چون تخته سیاه ، کاغذ ، قلم ، کتاب درسی ، نقشه ، کره جغرافیایی ، چاپ و تصویرهای عکاسی شده پی در پی به وجود آمدند و به تدریج استفاده از آنها رواج بسیار یافت؟ استفاده از وسایل آموزشی از جمله تخته سیاه، نقشه ، بویژه کتاب های درسی که توسط متخصصان تعلیم و تربیت نوشته شده بود همگان را به درک بیشتر ارزش این وسایل در آموزش سوق می دهد .در اواسط قرن هیجدهم ، اسلایدهای شگفت انگیز لنترن، نوعی اسلاید بزرگتر از اسلایدهای معمولی که باید آنها را یکی از نخستین مواد دیداری بعنوان یک وسیله کمک وسیله نامید ظاهر شد .مسئولان تعلیم و تربیت با در اختیار داشتن این مواد دیداری ، با مشکلاتی روبرو شدند، مشکلات در زمینه  های آموزشی  از قبیل تهیه امکانات و ابزارهای مورد نیاز  ، کمبود مهارت در به کار گیری دستگاهها ، گرانی تولید اسلاید و فیلم  ، عدم برنامه ریزی سیستماتیک و… جزو مشکلاتی بودنددر بکارگیری امکانات و ابزار جدیددرپیش روی  متخصصان قرار گرفتند . در این زمان دستگاه استروسکپ ( دستگاهی است که تصویر را روی پرده منعکس می کند ، این دستگاه بعدها به شکل کامل و سبک تر به نام « اپک» دردسترس معلمان قرار گرفت ) به وجود آمد. که می توانست تصویرهای عکاسی شده را در معرفی نمایش بگذارد و بعد ابعاد استفاده از وسایل دیداری بیفزاید .

در دهه 1930 میلادی آموزشی دیگری از جمله پروژکتور اسلاید و همچنین وسایل آموزشی شنیداری از قبیل پروژکتور اسلاید ناملق – رادیو – گرامافون و فیلم سینمایی ناملق قلمرو آموزش را گسترش بیشتری دادند . از سال 1924 به بعد برای بار در سطح دانشگاهها درس هایی به نام وسایل دیداری – شنیداری برای دوره های تربیت معلم در نظر گرفته شد و تدریس مواد و وسایل سمعی و بصری و تولیدی ابزار و وسایل آموزشی جهت تدریس مورد توجه قرار گرفت .

فرا رسیدن دهه 1930 تا 1940 بویژه جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن تاثیر اساسی بر روی این رشته از دانش گذاشت . نخست آن که بخش نظامی پس از جنگ به صورت یک محل آموزش عالی برای داوطلبان متخصص در این رشته درآمد و دیگران که استفاده پخش نظامی از این گونه مواد و وسایل سبب پیدایش دیگر مواد و وسایل جدید آموزشی شد که پیدایش لابراتوارهای ناطق برای تدریس علائم و کاربرد و تکنیک های مختلف برای تشخیص مسیر هواپیماها و کشتی ها و همچنین استفاده از پروژکتور « اورهد» و ماشین های اموزشی ، مثال هایی از گسترش فوق العاده این وسایل توسط ارتش برخی از کشورهای غربی بوده است ، به کار گیری بیش از حد ابزارهای آموزشی توسط ارتش در سال های جنگ جهانی اول و دوم به اندازه ای زیاد بود که این سال ها را گاه دوران گسترش انفجار تکنولوژی آموزشی می نامند.

از سال 1950 به بعد که روانشناسان مساله رفتار را در استفاده از وسایل مطرح کردند، پیروان این مکتب به هیچ وجه استفاده از رسانه های آموزشی را به مفهوم کاربر و تکنولوژی در آموزش نمی پنداشتند ، بلکه از روش های مختلف ارائه دانش را با توجه به تفاوتهای فردی، بویژه در رغبت ها و قدرت فراگیری شاگرد مورد بحث قرار دادند در این زمان که مفهوم جدید تکنولوژی آموزشی را به عنوان یک « تکنیک» ، « فن» ، «روش» در امر آموزش مطرح شد و مواد و ابزارهای آموزشی به عنوان یکی از اجزاء مهم و اساسی  تشکیل دهنده سیستم آموزشی مطلوب محسوب محسوب گردید.

تاریخچه تکنولوژی آموزشی در ایران

تعیین تاریخ استفاده از وسایل آموزشی ؛ تکنولوژی آموزشی  در آموزش و پرورش ایران به روز و ماه و سال کاری پس مشکل و محال به نظر می رسد . با توجه به اسناد و مدارک موجود  مدارس به شکل جدید بین سال های 1380، 1314 شکل اساسی یافته و نخستین وسیله آموزشی که در اموزش و پرورش مدارس جدید به کار رفته کرۀ جغرافیایی و نقشه های جغرافیایی و لوحه های حروف برای آموزش خواندن و نوشتن باشد که به صورت تقسیم یافته از سال 1310 مورد استفاده قرار گرفته است و از سال 1314 به بعد معلمان در مدارس برای تدریس جغرافیا از نقشه و کرۀ جغرافیایی و برای آموزش زبان فرانسه از لوحه های مصور عموماً استفاده می کردند ؟ متصاقب آن سالها بتدریج در دبیرستان های شهرهای بزرگ چون تهران و تبریز و اصفهان و مشهد و شیراز و رضائیه و رشت و … آزمایشگاه های مجهز فیزیک ، شیمی ، موزه های طبیعی ایجاد شد که با معلمان ماهر و مطلع آزمایش های لازم را انجام می دادند و تدریس را با تجزیه وتحلیل علمی و منطقی همراه می کردند . بیشتر وسایل موزه ها و آزمایشگاه های طبیعی را شاگردان با ارشادو راهنمایی معلمان درگردش های علمی ، با جمع آوری سنگواره ها برگ ها ، نهنگ ها ، حشرات ، ریشه درختان تامین می کردند و این مجموعه ها طبقه بندی و نگاهداری می شد .تشریع قلب و کلیه و کبد حیوانات عملاً در اتاق های درس انجام می شد . شاید این مسأله امروز تعجب آور باشد که در سال 1320 اسماعیل و الی زاده دانش آموز سال سوم دبیرستان در رضائیه ، همراه با همدرسان دیگر اسکلت مرده ای را به مدرسه آوردند و پس از ضد عفونی کردن ، و سر هم کردن استخوان ها اسکلت کامل درست شد که معلم در آن درس استخوان بندی را تدریس می کرد .

ارزش آموزشی این فکردرخور قدردانی است ولزوم استفاده از ابزارهای مختلف را درآموزش نشان می دهد ، بدین معنی که این ضرورت لازم ، زمان و مکان نمی شناسد و معلم نیز بدان نیازمند است .

گر چه این برداشت و انتقاد بسیار محدود بود ولی خود از بزرگترین گام های نخستین در این زمینه بود و همین فارغ التحصیلان محدود بودند که در حوزه های ماموریت دوره های کار آموزی برای معلمان تشکیل می دادند و به آنان روش تدریس با وسایل را می آموختند گر چه مجموعه این وسایل از وسایل ساده مانند ، چرتکه ، گردو، بادام تشکیل می شد . و مورد استفاده شاگردان در کلاس درسی برای فراگرفتن چهار عمل اصلی قرار می گرفت . اما ارزش آموزشی آن غیر قابل انکار بود .

در همین دوره های کار آموزی بود که مسءله تدریس تاریخ مورد توجه قرار گرفت و تدریس بعضی از مباحث به صورت نمایشنامه های تاریخی مورد تایید قرار گرفت .احساس این ضرورت با فعالیت های محدود تا سال 1337 ادامه داشت اما همه مسئولان و صاحبان فکر و اندیشه درباره بهبود روش های آموزشی ( تکنولوژی آموزشی) به فکر اقدام های منطقی و علمی و چاره جوئی اساسی در این زمینه بودند . تا سرانجام این فعالیت ها در سال 1338 راه اصلی خود را در ادارۀ کل هنرهای زیبا که یکی از ادارات و وزارات آموزش و پرورش ( وزارت فرهنگ قدیم) بود یافت و با رشد چشمگیری توسعه پیدا کرد .

شاید بسیار به جا باشد که وزارت فرهنگ و هنر سابق به عنوان پایه گذار و بانی استفاده از وسایل آموزشی به صورت جدی در اموزش و پرورش ایران نام برده شود .

وزارت فرهنگ و هنر سابق از سال 1337 تا 1351 قسمتی از وزارت آموزش و پرورش کنونی به نام اداره کل هنرهای زیبای کشور مسؤل کلیه فعالیت های هنری در سراسر کشور بود .

مسئولیت استفاده از وسایل آمورشی که در آن زمان به اصطلاح آموزشی سمعی و بصری شناخته  می شد به عهده اداره کل هنرهای زیبا محول شد .در سال 1347 که سازمان رسمی سمعی و بصری و هنرهای زیبای کشور از وزارت فرهنگ آن زمان جدا و مستقل شده دستگاه مسئول آموزش و پرورش کشور نیاز شدید به این فعالیت را احساس کرد و در سال 1348 اداره ای به نام اداره آموزش فعالیت های هنری و سعمی و بصری به وجود آورد . بدین ترتیب سیر تصول تکنولوژی آموزشی در ایران آغاز گردید ,آنچه در حال حاضر به عنوان تکنولوژی آموزشی مطرح می باشد معنای وسیع تری از وسایل سمعی و بصری می باشد .

تحقیقات عکس العملهای شناختی در مواجهه با رسانه ها

عکس العملهای شناختی شاگردان در مواجهه با هر یک از رسانه های آموزشی به آن دسته از فعالیتها و فراگردهای  ذهنی گفته می شود که پس از مواجهه با مواد آموزشی ارائه شده از طریق رسانه در ذهن نواگیر ایجاد یا برانگیخته می شود برای مثال ، توجه شاگرد به محتوای یک کتاب ، یک فیلم یا یک سخنرانی از جمله فراگردهای ذهنی است که پس از شروع مطالعه کتاب یا دیدن فیلم یا گوش دادن یک سخنرانی در ذهن شاگرد انجام می گیرد یا نمی گیرد . اگر موضوع کتاب ، فیلم یا سخنرانی برای شاگرد جالب ، تازه ، و مفید باشد . شاگرد به آن توجه می کند و در صورتی که موضوع تکراری سنگین وبی فایده باشد شاگرد با بی توجهی با آن برخورد می کند .

گرایش شاگرد نسبت فن آوری و امکانات جدید :

گرایش را شاید بتوان تمایل یا انتخاب یک روش از میان روشها یا اشیایی که دارای قدمت جذب مساوی هستند تعریف کرد . برای مثال اگر شاگردی بتواند محتوای خاصی را از طریق رسانه  بیاموزد و استفاده از رسانه ها برای او از نظر صدف وقت و مخارج کاملاً یکسان باشد ، گرایش شاگرد به رسانه ای که بد می گزیند مثبت و نهب به آنهایی را که انتخاب نمی کند منفی می نامیم . اگر شاگرد برای یادگیری یک موضوع ریاضی به مطالعه یک کتاب بپردازد .در حالی که این امکان برای او وجود داشته باشد که همین موضوع را از طریق رسانه های دیگر نیز فراگیرد در این صورت می گوییم او به کتاب مثبت است و گرایش مثبت به یک رسانه به عنوان یک روش یا عادت در افراد وجود دارد و می توان آنرا در انتخابهای فکری افراد در طول زمان طولانی مشاهده کرد اغلب مشاهده کرده ایم که شاگردان می گویند « من تلویزیون را دوست دارم » یا « من مطالعه کتاب را دوست دارم» این اظهار نظر بدون توجه به محتوای آنچه از طریق رسانه خاص ارائه می شود ، نمایانگر گرایش مثبت افراد به بعضی از رسانه هاست : گرایش مثبت به یک یا چند رسانه احتمالاً سبب توجه و دقت بیشتر شاگرد می شود و در نتیجه از نظر ذهنی بیشتر نیز سبب یادگیری بیشتر می شود . در مقابل اگر گرایش به رسانه ای منفی باشد احتمالاً سبب بی توجهی و عدم درگیری ذهنی با محتویات ارائه شده می شود و در نتیجه یادگیری کمتری صورت می گیرد .طبیعی است که اگر گرایش مثبت به درگیری ذهنی بیشتر و در نتیجه یادگیری شود . این یادگیری بیشتر خود بعنوان تقویت کند : گرایش مثبت اولیه عمل می کند و شاگرد از این علاقه بیشتری به امکانات جدید نشان می دهد و بر عکس گرایش منفی می تواند منجر به یادگیری کمتر و در نتیجه تقویت گرایش منفی اولیه شود ، بنابراین گرایش نسبت به انواع امکانات جدید همیشه در سطحی ثابت باقی نمی ماند و بر اثر تغییر در عوامل خاصی دچار دگرگونی می شود. برای مثال بسیار مشاهده شده که عموم شاگردان از دیدن فیلم در کلاس درس استقبال می کنند و به آن گرایش مثبت نشان می دهند حال اگر معلم از شاگردان بخواهد که پس از پایان روشهای و رسانه های منظم را انتخاب می کنند در حالی که روشها و رسانه های نا منظم برای آنها مفیدتر است و بر عکس ، شاگردان با توانایی پایین ، روشهای و رسانه های نامنظم را بر می گزیند . در حالی که روشها و امکانات جدید در حکم یک رسانه  منظم برای آنها مفید تر است . طراح و تکنولوژیست آموزشی هنگام انتخاب رسانه آموزشی(وسائل جدید آموزشی) ضمن توجه به خواست و علاقه شاگردان نسبت به رسانه ها و روشهای مختلف باید این نکته را نیز در نظر داشته باشد که معمولاً انتخاب روش و رسانه به وسیله شاگردان با آنچه واقعاً برای یادگیری بهتر آنان لازم است تفاوت دارد .

منبع

پاسلارزاده،لادن(1393)، نقش اعتیاد به فناوری اطلاعات بر راهبردهای خود تنظیمی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاداسلامی قشم

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید