بررسی مفاهیم مرتبط با تصویر ذهنی از خدا

 تفاوت در ادراک افراد از معنویت و ادراک آنها از خدا( تصویر ذهنی از خدا) ریشه های تاریخی دارد. اما در قضاوتهای افراد خیلی نمایان نیست. به این دلیل که اعتقادات معنوی افراد با اعتقاد آنها راجع به تصویر ذهنی از خدا، در هم تنیده است.

تعریف مفهومی از تصویر ذهنی از خدا

تصویر ذهنی از خدا، برداشتی شهودی از خدا است که از طریق مجموعه ای از یادآوریها، تداعی های مرتبط با آن و تجربه ها مشخص می شود.تصویر ذهنی از خدا عبارت است از ادراک یا باز نمایی های خدا. عده ای خدا را دوست داشتنی، مهربان و بخشنده ادراک می کنند در حالی که سایرین خداوند را قهار، کینه جو و فاقد شخصیت تصور می کنند.

عوامل زیادی تصور و ادراک افراد از خدا را تحت تاثیر قرار می دهند، از جمله روابط والدین، روابط با افراد و گروههای مهم، عزت نفس، آموزشهای مذهبی و اعمال مذهبی. افرادی که روابط محبت آمیز و حمایت گرانه والدین را تجربه کرده اند و کسانی که دارای عزت نفس مثبت هستند، تمایل دارند خدا را مهربان، حمایت کننده و بخشاینده ببینند.لارنس  مفهوم خدا را به مثابه تعریفی ذهنی- عقلانی از خدا که بر مبنای فرهنگ و آموزه های دینی است، تعریف می کند. او همچنین تصویر ذهنی از خدا را چنین توصیف می کند: فرد مشابه روش درون کاوی روان شناختی که به تصویر ذهنی از الگوهای فردی دست می یابد به همان شکل نیز از خدا تصویر ذهنی ایجاد می کند.

 اولین بار تصویر ذهنی از خدا توسط آنا ماری رایزتو مورد بررسی روان شناختی قرار گرفت. از نظر رایزتو تصویر ذهنی از خدا در بر گیرنده ی برداشت احساسی و تجربه فرد از خدا می باشد که بر گرفته از نظریه روان تحلیل گری است. تصویر ذهنی از خدا از طریق تجربیات افراد شکل می گیرد و به صورت احساس معنوی از خدا در می آیدتصویر ذهنی  افراد از خدا ظاهرا با چگونگی تفسیر آنها از رویدادهای مبهم و نحوه معنا بخشیدن به رویدادها، در ارتباط است. پژوهشهای اخیر به سمت بررسی پیچیدگی رابطه بین تصویر ذهنی از خدا با بهزیستی و جهان بینی رفته اند.

تصویر ذهنی از خدا در بافت ارتباطی

کانکل و همکاران یک طرح مفهومی  فراگیر و مفصل را راجع به تصویر ذهنی از خدا و دلیل آنکه تصاویر ذهنی از خدا اینقدر متفاوت و چند بعدی هستند ارائه کرده اند. آنها از برخی پژوهشهای قبلی که در مورد ادراک تصویر ذهنی از خدا مبتنی بر روشهای اثبات گرایی و کاهش گرایی بوده، حمایت نکرده اند. به این معنی که صرفا رویکردهای همبستگی برای تبیین سازه تصویر ذهنی از خدا کفایت نمی کند. بلکه روشهای کیفی راهی برای چگونگی توصیف و تصویر ذهنی از خدا با سایر متغیرهای مهم مثل معنویت، هستند.

دیگران بحث کرده اند که تصویر ذهنی از خدا و ارتباطش با تجربیات معنوی باید عناصری از عالم قدسی را در بر گیرد که به وسیله آن از شکل صرفا ایدئولوژیک خارج شود. یعنی اینکه آنها تصریح کرده اند که واقعیتهای معنوی باید در نظر گرفته شوند و تصویر ذهنی از خدا باید در مفهوم ارتباطی آن فهمیده شود.

بیان اینکه ادراک افراد از معنویت درون یک بافت ارتباطی قرار دارد، امر مهمی است.انسانها موجودات اجتماعی ای هستند و حتی مفاهیم انتزاعی همچون معنویت نیز اغلب در فرآیند معناسازی، درونی می شوند.

درون ادبیات علوم اجتماعی، ادراک افراد از خدا بطور گسترده ای به تصویر ذهنی از خدا ارجاع داده می شود.

ریشه های سنت روان تحلیل گری در مفهوم سازی تصویر ذهنی از خدا

مفهوم تصویر ذهنی از خدا ریشه در سنت روان تحلیل گری و تئوری روابط شئ دارد. فرویدمعتقد بود که خدا مانند پدر با هدف غایی کاهش تنش و دست یابی به لذت، درون­فکنی می شود. نظریه پردازان روابط شئ بعد از فروید از جمله فایربایرن و کلیبه جای تاکید بر انگیزه های جنسی بر انگیزه های هیجانی – اجتماعی بویژه نیاز به ایجاد و حفظ ارتباط با دیگران تاکید کرده اند.

سورنسو و آرون معتقدند که روان تحلیل گران جدید لازم است با دید بازتری به شکل گیری تصویر ذهنی از خدا نگاه کنند. تصویر ذهنی از عوامل مختلفی تاثیر می پذیرد، از جمله تحت تاثیر تجربیات معنوی و مذهبی فرد قرار می گیرد و به صورت سیال و پویا همراه با تجربیات جدید فرد پیاپی دچار تغییر می گردد. اگر واقعا تصویر ذهنی افراد از خداوند سیال است در طول زندگی این تصویر ذهنی مرتبا دچار تغییرات می گردد و لازم است یک الگوی پیچیده تری برای تبیین آن در نظر گرفته شود. در هر حال لازم است بین عوامل تعیین کننده و عوامل تاثیر گذار در کیفیت تصویر ذهنی از خدا فرق گذاشت. مثلا تحقیقات اولیه توسط چستون، پیدمونت، اینز و لاوین اظهار می دارند که در روند درمان گری تصویر ذهنی فرد از خدا دچار تغییر و تحول می گردد. هافمن و همکاران  به این نتیجه رسیدند که برداشت معنوی از خدا در کیفیت تصویر ذهنی از خدا تاثیر می گذارد.

منبع

احمدی ،ناصر(1390) ،بررسی رابطه بین تصویر ذهنی از خدا و خودشکوفایی بااظطراب مرگ در دانشجویان دانشگاه تهران ،پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی ، دانشگاه علامه طباطبایی

ازفروشگاه بوبوک دیدن نمایید