« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »انواع آموزش های ضمن خدمت
انواع آموزش های ضمن خدمت با توجه به ماهیت آموزش ها، مدت زمانی که برای آموزش در نظر گرفته می شود و نیز هدف و منظور از آموزش، متفاوت است که در ذیل به شرح هریک پرداخته شده است:
انواع آموزش های ضمن خدمت بر حسب زمان
آموزش های ضمن خدمت بر حسب زمان به سه دسته تقسیم می شوند:
آموزش های کوتاه مدت تخصصی به آن دسته از آموزش های ضمن خدمت اطلاق می شود که از لحاظ زمانی محدود و از چند هفته تا چند ماه متغیر است. فلسفه ی اصلی آموزش های ضمن خدمت نیز در حقیقت مبتنی بر طراحی این گونه آموزش هاست؛ زیرا از یک سو این نوع آموزش ها دقیقا در رابطه با وظایف و مسئولیت های شغلی ارائه می شوند و از سوی دیگر این آموزش ها اساسا مبتنی بر نیاز های مهم سازمان و کارکنان هستند. برای مثال آموزش های کوتاه مدت تخصصی برای حسابداران، مدیران و مجریان در زمره ی این آموزش ها است. آموزش های کوتاه مدت تخصصی در قالب عناوین آموزشی گوناگون و تحت عنوان یک «دوره ی آموزشی» ارائه می شود. اگرچه از لحاظ تاریخی و فلسفی آموزش های ضمن خدمت کارکنان در سازمان ها به منظور ارائه ی چنین آموزش هایی تشکیل شده و توسعه یافته است، به دلایل مختلف از جمله فقدان انگیزه ها و الزمات کافی برای شرکت در این دوره ها و نیز سلیقه ای بودن این نوع آموزش ها و عدم ارتباط آنها با مسائل واقعی کارکنان و وظایف شغلی آنان، این آموزش ها در حال حاضر جایگاه مناسبی در سازمان ها ندارد.
- آموزش های بلند مدت
آموزش های بلند مدت به آن دسته از آموزش ها اطلاق می گردد که نخست از لحاظ زمانی وسیعند و دوم به اخذ مدرک تحصیلی بالاتر منجر می شوند. این نوع آموزش سازمانی در اکثر کشور های آسیایی مانند ایران، پاکستان، تایلند و…رایج است. برای مثال در صورتی که برای مدیران یک سازمان، دوره های کاردانی و کارشناسی مدیریت تشکیل شود و پس از طی دوره، مدرک تحصیلی به آنان اعطا گردد، این دوره ها را دوره ی بلند مدت آموزش ضمن خدمت می گویند.این نوع آموزش ها اغلب به سه صورت یا نظام ارائه می شود.:
- آموزش های بلند مدتی که دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی رسمی خارج از سازمان برگزار می نمایند و پرسنل سازمان در این دوره ها شرکت می کنند. این شیوه رایجترین شکل آموزش های بلند مدت سازمانی بخصوص در نظام آموزش و پرورش کشور های آسیا و اقیانوسیه است.
- در پاره ای از موارد که سازمان امکانات و تجهیزات لازم برای برگزاری دوره های بلند مدت را دارد به طور مستقل نسبت به تشکیل دوره های بلند مدت اقدام می کند و به کارکنان مدارک تحصیلی ویژه اعطا می گردد که عموما در داخل سازمان ذیربط معتبر است.
- شکل دیگر آموزش های بلند مدت که در برخی از کشور های آسیایی متداول است، عبارت است از آن دوره هایی که با همکاری مراکز آموزشی سازمان ذیربط، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی معتبر و رسمی صورت می پذیرد. در این نوع آموزش ها، معمولا دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی محلی عهده دار ارائه ی آموزش های تخصصی و نظارت بر عملکرد مراکز آموزشی سازمان ها می باشند.
در مورد آموزش های ضمن خدمت بلند مدت یک نکته اساسی قابل ذکر است و آن این که از آنجا که ماهیت آموزش های ضمن خدمت، مساله-محور بودن این نوع آموزش هاست، واحد های ضمن خدمت کارکنان باید از طراحی و اجرای آن دسته از آموزش های بلند مدتی که جنبه ی عمومی و کلی دارند، اجتناب ورزند؛ زیرا این نوع دوره ها عمدتا با فلسفه وجودی این واحد ها مغایر است. در عوض واحد های آموزش ضمن خدمت سازمان ها باید آن دسته از دوره های بلند مدت را طراحی و اجرا نمایند که دقیقا با وظایف و مسئولیت های شغلی افراد و نیاز های سازمان مطابقت دارد و مراکز آموزش عالی، دانشگاه ها و سایر موسسات معتبر این دوره های ویژه را ارائه ننمایند. با این حال آموزش های بلند مدت در صورتی که دارای مختصات فوق باشد، یکی از فعالیت های اساسی آموزش ضمن خدمت سازمان ها را تشکیل می دهد.
- آموزش های ترکیبی یا میانگین یا بینابین
به آن دسته از آموزش های ضمن خدمت اطلاق می گردد که اگرچه به صورت دوره های کوتاه مدت تخصصی و در فواصل زمانی محدود ارائه می شوند، از لحاظ هدف، ساختار معینی دارند و در نهایت به اخذ مدرک تحصیلی بالاتر منجر می شوند. در واقع این آموزش ها بین آموزش های بلند مدت و کوتاه مدت ارتباط برقرار می کنند.
انواع آموزش های ضمن خدمت بر حسب هدف
آموزش های ضمن خدمت را می توان بر اساس هدف آموزش ها به انواع توجیهی، باز آموزی، جبرانی، دانش افزایی تقسیم نمود.
1.آموزش های توجیهی
آموزش های تو جیهی به آن دسته از آموزش های ضمن خدمت اطلاق می شود که برای هماهنگی و آگاه سازی کارکنان جدید الاستخدام ارائه می گردد تا انطباق لازم میان رویه های فردی کارکنان و انتظارات سازمانی به وجود آید. هدف های اساسی این نوع آموزش ها عبارتند از:
- کمک به تشکیل حس ارزشمندی افراد
- کمک به افراد در جهت اجرای وظایف محوله با حداقل ناآشنایی و فشار روحی
- کمک به افراد در شناسایی منابع حمایتی در اجرای نقش و وظایف حرفه ای خود
- تقویت حس مسئولیت و تعهد در قبال وظایف و ارباب رجوع.
اگرچه این نوع آموزش های ضمن خدمت در اکثر سازمان ها برای کارکنان تازه وارد ارائه می شود، ماهیت و محتوای آنها متفاوت است. به این ترتیب بر حسب ضرورت و سیاست های سازمان، آموزش های توجیهی حول یک محور یا چند محور زیر ارائه می شود:
- ارائه ی مطالب نظری و در صورت ضرورت همراه با فعالیت های عملی برای ارتقای مهارت و توانایی های شغلی و حرفه ای
- آشنایی با محیط کار
- تشریح سیاست های کلی سازمان مربوط و ارتباط آن با سایر سازمان ها
- تشکیلات و وظایف سازمان و واحد های سازمانی محل اشتغال فرد
- ساعات کار موسسه، شیوه ی حضور و غیاب، پرداخت حقوق، میزان و نحوه استفاده از مرخصی ها، ترفیعات، اضافات، مقررات استخدامی
- مقررات مربوط به شکایات و لزوم رعایت سلسله مراتب اداری در این زمینه
- تسهیلات و خدمات رفاهی موجود برای پرسنل از قبیل خدمات درمانی، بهداشتی و بانکی.
2.بازآموزی یا مجدد
یکی دیگر از انواع آموزش های ضمن خدمت، آموزش های بازآموزی یا مجدد است منظور از بازآموزی عبارت است از آن آموزش هایی که برای یادآوری و تکرار محتوای آموزشی که قبلا فراگرافته شده است، سازماندهی و اجرا می شود. دو نکته ی مهم در خصوص بازآموزی قابل توجه است نخست آنکه بازآموزی ها در برخی مشاغل نظیر علوم پزشکی و فنی و مهندسی از معنا و مفهوم بیشتری برخوردار است دوم اینکه منحصرا، بازآموزی تکرار مکررات نیست، بلکه در بسیاری از موارد، مشتمل بر یافته های جدید و بررسی مفاهیم و تکنیک های منسوخ شده می باشد. در چنین حالتی بازآموزی یکی از آموزش های موثر کارکنان است. اما اگر بازآموزی به تکرار و یادآوری آموخته های قبلی محدود گردد، فاقد ارزش تربیتی است.
3.آموزش جبرانی
این نوع آموزش ها معمولا درصدد جبران و تکمیل آموزش های کارکنان سازمان می باشد. آموزش های جبرانی یا تکمیلی از آنجا ضرورت یافته است که در برخی از کشور های جهان سوم، کارکنان سازمان با دانش و مهارت اندک یا سطح تحصیلات پایین تر از استاندارد مورد نظر استخدام شده اند. دلیل وقوع چنین امری عموما ضرورت های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است اما پس از آنکه سازمان اجتماعی یا ساختار های سازمانی استقرار و ثبات لازم را به دست آورند، برای بهبود وضعیت تحصیلی و آموزشی کارکنان خود اقدام می نمایند تا شرایط آموزشی شان با حداقل شرایط مورد نیاز برای احراز مشاغل خاص انطباق داشته باشد.
4.دانش افزایی یا ارتقایی
این دسته از آموزش ها دو هدف اساسی را همزمان دنبال می کنند:
الف)ارائه ی پیشرفت ها و اطلاعات علمی جدید به کارکنان در خصوص حرفه ی مورد تصدی
ب)کمک به کارکنان در جهت کسب صلاحیت ها و مدارک تحصیلی بالاتر
این دوره ها از طریق راهبرد های مختلف مانند آموزش از راه دور، آموزش حضوری، دوره های نیمه وقت و… ارائه می شوند. در پاره ای از سازمان ها، این آموزش ها تحت عنوان «نوآوری ها و کارگاه های آموزشی پیشرفته» اجرا می گردد.
انواع آموزش های ضمن خدمت بر حسب ماهیت
از این رهگذر آموزش های ضمن خدمت به انواع تخصصی(ویژه) و عمومی تقسیم می شوند:
1.آموزش های عمومی
این نوع آموزش ها برای ایجاد وحدت بینش، نگرش و طرز تفکر در بین کارکنان سازمان و نیز ایجاد یا توسعه ی برخی مهارت های عمومی به کارکنان ارائه می شود.
2.آموزش های تخصصی یا ویژه
مطالب و موضوع هایی که در آموزش های تخصصی یا ویژه به طور معمول ارائه می گردد مطالبی است که در دوره های آموزشی قبل از خدمت به اندازه ی کافی مورد توجه قرار نگرفته است و از آنجا که نیاز های سازمان ایجاب می کند که فرد از مهارت ها و توانایی های ویژه ای برخوردار باشد، این آموزش ها طراحی و اجرا می شود. با توجه به دسته بند های بیان شده آموزش های ارائه شده در محیط پژوهش حاضر بر حسب زمان در دسته ی بینابین یا میانگین و بر حسب هدف در دسته های بازآموزی، جبرانی و دانش افزایی و بر حسب ماهیت در دسته ی عمومی قرار می گیرد.
منبع
اردلان، محمدرضا، بهشتی راد، رقیه و سلطانزاده، وحید(1396)، طراحی الگوی بهره وری منابع انسانی با توجه به آموزش ضمن خدمت و برنامه ریزی مسیر شغلی، گزارش نهایی طرح تحقیقاتی بنیاد ملی نخبگان استان همدان.
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید