امید از مناظر مختلف

امید از منظر فلاسفه

امید یعنی قبول داشتن تمامییّت خود،زیستن به طور سالم و داشتن یک زندگی با مفهوم. از نظر مارسل1962 امید یعنی احساس امکان داشتن و ممکن بودن هر چیز غیر ممکن،امید یعنی هدف بخشیدن به زندگی از طریق معنویت بخشیدن به خود و پناهنده شدن به اصول معنوی و معنا دادن به زندگی از این طریق . اکویناس معتقد بود که امید فضیلتی الهی است پس متعلق به خداست و نفس انسان تنها در سه ساحت (ذهن ،عقل ،اراده) لایق و سزاوار خداست و امید در اراده جادارد و اراده فاعل امید است .اکویناس  در کتابی به نام “حقیقت ” افراد را دارای دو نوع  استعداد یا آمادگی بالقوه می داند :یکی استعداددرونی ودیگری بیرونی . پرورش استعداد درونی به خودشخص و فعالیت ذهنی او بستگی دارد . از نظر اکویناس مهمترین اثر امید قوت و نشاط بخشیدن به عمل انسان است و امید به دودلیل سبب افزایش عمل است : با این  که امید  سخت و دشوار است لکن انسان میتواندبه آن دست یابد و سبب اشتیاق بیشتر به عمل است . وامید موجب لذت در انسان است که کمک به فعل انسان می کند .

امید از نظر اندیشمندان اسلامی

امید از منظر ملااحمد نراقی: ضد یاس از رحمت خدا امیدواری به اوست که آن را رجاءگویند .و رجاءعبارت است از انبساط و سرور در دل به جهت انتظار امر محبوبی . نراقی رجاءو امید واری بدون طاعت راحماقت دانسته و می گوید امیدواری به رحمت ومغفرت باید بعداز طاعت و عبادت باشد.

امید از منظر عبدالله شبر: رجا عبارت است از سرور و نشاط قلب به خاطر انتظار آنچه محبوب اوست؛ به شرط آنكه وقوعش متوقع و منتظر بوده و سببى عقلائى داشته، و انتظار انسان به اين خاطر باشد كه اكثر اسباب آن فراهم است. در اين صورت نام رجا براين انتظار، صادق است. ولى اگر كسى بدون سبب، منتظر وقوع محبوب خود باشد، نام غرور و حماقت بر آن صادقتر از” رجاء”است و اگر اسباب آن معلوم الوجود نبوده، و از عدم آنها نيز اطلاعى در دست نباشد بهتر است به جاى رجاء به آن تمنى بگوئيم.

امید از منظر امام محمد غزالی: از نظر غزالی امید عامل و انگیزه حرکت انسان به سوی خداست چنان که اگرانسان امیدی به لذت دیدار جمال حق نداشته باشد راههای سخت سیر و سلوک را نمی پیماید. غزالی امید را درمان درد ،روح و روان انسان می داند،و در مواردی انسانی که نامیدی براو غلبه کرده مثال میزند که عبادتها را ر هاکرده و درعین حال توبه هم نمی کند او آنچنان در شهوات و لذت های حیوانی و پست است که خود راجداودوراز خدامی پندارد و هیچ امیدی به بازگشت به سوی  خدا را ندارد لذاتوبه هم نمی کند . ودر برخی موارد  انسانی به سبب کوشش بسیارش در طاعت و عبادت خدارنج بسیار می برد تاحدی که به خانواده اش ضرر می رساند این  دو حالت عارض برنفس افراط وتفریط اعتدال نفس است پس هر دو انسان بیمار اند  و راه درمان هر دو امید است ،پس امید موجب اعتدال نفس است .

امید از منظر امام خمینی: در آیات الهی و روایات نورانی معصومین  علیهم السلام از امیدواری به رحمت و لطف خداوند تعبیر به “رجا” شده است که در مقابل آن، صفت “قنوط” یا ناامیدی از رحمت خدا قرار دارد. حضرت امام خمینی در این باره می‏نویسد:رجاء، از فطریّات است، و نیز مبدأ حصول رجاء حسن ظنّ به خدای تعالی، و مبدأ قنوطِ از رحمت، سوء ظنّ به ذات مقدّس است . گاه ممکن است این ویژگی برجسته و پسندیده در عمل با مفاهیم دیگری اشتباه شود.

امام خمینی(ره) در این باره می‏ نگارد:یکی از اموری که مورد اشتباه است و انسان به واسطة محجوبیّت گول می‏ خورد، تمیز مابین غرور و اَمانی و مابین رجاء و وثوق به حق است. و پر معلوم است که غرور از بزرگترین جنود ابلیس است، به خلاف رجاء که از جنود رحمان عقل است، با اینکه این دو، هم به حسب مبادی و هم به حسب آثار، مختلف و متمیزند. مبدأ رجاء علم به سعة رحمت، و ایمان به بسط فیض و کمال و اسماء و صفات است. و مبدأ غرور، تَهاون به امر الهی، و جهل به عوالم غیب و صور غیبیة افعال و لوازم ملکوتیة صفات نفس است.

گفتنی است که واژه “رجاء” در قاموس کلام الهی و سخنان معصومین علیهم السلام  معمولاً با واژه خوف همراه است . فرد مؤمن دایم بین خوف و رجا ء (بیم و امید) قرار دارد؛ بدین معنا که او از یک سو، به فقر و نداری خود نگاه می کند که سرتا پا نقص و کمبود است، از خود هیچ گونه کمال، عزّت و توانایی ندارد و آنچه دارد همه از خداوند است.او از عبادت های خود بیم دارد، چه رسد به گناهان و نافرمانی هایش از پروردگار؛ و از سوی دیگر، به رحمت گسترده الهی، که تمام عالم را فرا گرفته است، نظر افکنده، امید دارد که این رحمت شامل او نیز می شود.

امید از منظر استاد مطهری:استاد مطهری امید و آرزو را به امید وآرزوی صادق و کاذب تقسیم نموده اند و می گویند افرادی که از لحاظ روح و روان سالم و بانشاطند وانحرافی پیدا نکرده اند کمتر به تخیل و به هم بافتن آرزوهای دورودراز و نامعقول می پردازند . همیشه عملی آرزو می کنند ولی افرادی که مبتلا به بیماری روانی هستندبیشتر بر مرکب خیال سوارند .در جای دیگر امید را به معنای انتظار بدین گونه گفته اند:

استاد مطهري خصوصيات دو گونه انتظار (مثبت) و (منفي) را اين گونه بيان مي‌کنند:انتظار فرج و آرزو و اميد و دل بستن به آينده دو گونه است: ‌انتظاري که سازنده و نگهدارنده،‌ تعهدآور, نيرو آفرين و تحرک بخش است, به گونه‌اي که مي‌تواند نوعي عبادت و حق‌پرستي شمرده شود؛ و انتظاري که گناه است:‌ ويرانگر,‌ اسارت‌بخش و فلج‌کننده و نوعي (اباحي‌گري) بايد محسوب شود.

امید از منظر ایت الله مصباح یزدی: امید در سلامت روانی انسان نقش مهمی بر عهده دارد. امید، به زندگی انسان معنا می بخشد و هنگام هجوم مشكلات، ناملایمات، رنج ها و اندوه ها و مصایب و ناگواری ها، از فروپاشی روانی انسان جلوگیری می كند و مانع استیلای یأس و دل سردی بر انسان می گردد. بدون امید، زندگی، بی معنا، تلاش ناموجّه، و اضطراب و افسردگی حضور موجّه پیدا می كنند و سیاهی و تاریكی و ابهام افق آینده را می پوشاند. از این رو، امید ربطی به آنچه گذشته است ندارد، جز به لحاظ نتایج بعدی آن.از سوی دیگر، منشأ اصلی امید نیز لذت و شیرین كامی و راحتی است كه برای خود انسان حاصل شود، ولی بالعرض. این حالت به چیزهای دیگری هم نسبت داده می شود.برای مثال، گاهی توجه می كند به نعمتی كه باعث لذت و راحتی انسان خواهد شد و به آن نعمت دل می بندد و امیدوار می شود، و گاهی توجه می كند به كسی كه این نعمت را به وی می دهد و امیدش به اوست، یا به زمان و مكانی كه از آن نعمت بهره مند خواهد شد. در این صورت، می تواند امید خود را به آن زمان یا مكان نسبت دهد. ولی آنچه متعلّق اصلی و منشأ نخستین پیدایش این حالت در نفس انسانی است همان التذاذ و تمتّی خواهد بود كه برای انسان فراهم می شود؛ یعنی علت آن، درونی و مربوط به خود انسان است.

منبع

می بتی ،اکرم (1393)، تبیین جنبه های آموزشی و تربیتی امید و نقش آن در سلامت روان، پایان نامه کارشناسی ارشد، تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید