استرس و دیابت

دیابت یک منبع استرس برای افراد مبتلا به این بیماری است. استرس ناشی از دیابت اثرات منفی روانی زیادی دارد؛ از عمده­ترین این اثرها می­توان به افسردگی اشاره نمود که این خود نیز می­تواند با بی­اشتهایی، ایجاد بی نظمی در رژیم غذایی یا نپذیرفتن تزریق انسولین از طرف بیمار همراه شود و در نتیجه درمان و کنترل دیابت را دشوار سازد. این موضوع در یک چرخه­ی معیوب باعث تشدید مشکلات هیجانی فرد از جمله استرس، افسردگی و اضطراب می­شود. به علاوه ممکن است در استرس، هورمرن­های دیابت­زا درگیر باشند زیرا استرس ترشح هورمون­های استرس از جمله کورتیزول را افزایش می­دهد. این هورمون ها با مکانیسم های متفاوت و به صورت بالقوه به استرس­های اجتماعی-روانی حساس هستند، به عنوان مثال کورتیزول با عمل اجازه دهنده­ی خود برای عملکرد برخی هورمون ها ؛ کورتیزول  و برای سنتز سایر هورمون ها؛ هورمون رشد  می­توانند فعالیت دیابتوژنیک؛  خود را انجام دهند به­عبارتی گاهی وزن غده­ی فوق­کلیه و در نتیجه فعالیت آن در بیماری­های مزمن که خود نوعی استرس محسوب می­شوند افزایش می­یابد. به علاوه شیوع فشار خون بالا در بیماران دیابتی نوع دو برابر افراد گروه کنترل گزارش شده است.

همبسته­های روانی دیابت

بخش عمده اي از كنترل ديابت به صورت مراقبت از خود انجام مي­پذيرد، اما عواملي بر مراقبت از خود تاثیر می گذارد ، برخي از اين عوامل روان شناختي هستند؛ از مهمترين عوامل روان شناختي مرتبط با رفتارهاي خود مراقبتي مي­توان به تیپ شخصیتی و خودكارآمدي و حمایت اجتماعی اشاره كرد. البته  بيشتر از آنكه خود حمايت اجتماعي موثر باشد ادراك افراد از حمايت اجتماعي و به عبارتي ديگر حمايت اجتماعی ادراک شده در این خصوص نقش دارد. از ديگر عوامل روان­شناختي مي­توان به خلق منفي به­ويژه افسردگي و نيز باورهاي افراد در مورد جدي­بودن و قابل­كنترل­بودن ديابت  ؛الگوهاي شخصي  اشاره كرد. درادامه هر­كدام از اين عوامل با ذكر پژوهش­هاي مرتبط معرفي مي­شود.

تیپ شخصیتی

 شخصیت که به سازمان پیچیده­ای از تمایلات و ویژگی ها اشاره دارد، با برآیند­های مهم زندگی از جمله تندرستی و بیماری می­تواند در رابطه باشد و به صورت مستقیم بر میزان ترشح کورتیزول و قند خون و به صورت غیرمستقیم بر ادراک فرد از استرس تاثیر می­گذارد. تیپ­های مختلفی از شخصیت با­توجه­به اثرات آن بر تندرستی تا­کنون مشخص گردیده­اند. یکی از مشهورترین تیپ­های شخصیتی که تاکنون به عنوان یک عامل خطرزای بیماری مورد مطالعه قرارگرفته­است، تیپ شخصیتیAاست .اما اخیرا یک سازه­ شخصیتی جدید یعنی تیپ Dیا شخصیت درمانده مطرح گردید. این سازه نخستین­بار در مطالعه­ دنولت، و هیک، مطرح گردید.

تیپ شخصیتیDبا دو مولفه­ی تمایل فزاینده به تجربه هیجانات منفی مانند افسردگی، اضطراب، خشم و احساس خصومت و بازداری اجتماعی این هیجانات مشخص می­شوند. افرادی که نمره­ی بالایی در زمینه­ی هیجان پذیری منفی می­گیرند، صرفا ناراحت یا بیقرار نیستند بلکه آنها دیدگاه منفی درباره­ی خود دارند، علائم جسمانی بیشتری را گزارش می­کنند، تمایل به توجه به محرک­های نامطلوب و مضر دارند، در عملکردهای اجتماعی روزمره با اختلال مواجه­اند و به دنیا با نشانه­های ناآرامی و اغتشاش قریب الوقوع می­نگرند. از سوی دیگر بازداری عاطفی  به اجتناب از خطرات بالقوه که متضمن تعاملات اجتماعی نظیر عدم تایید یا عدم پاداش از سوی دیگران است تعریف شده است. افرادی که نمره­ی بالایی در بازداری اجتماعی دریافت می­کنند، در هنگام تعامل با دیگران مکررا احساس درخودفرورفتگی، تنش، ناراحتی و ناامنی می­کنند.

 تیپ شخصیتیDبه­طور­کلی یک عامل خطرآفرین برای برآیندهای نامطلوب تندرستی، کیفیت زندگی مرتبط با تندرستی و اشکال مختلف ناراحتی از جمله اضطراب، افسردگی و استرس پس از سانحه است. تیپ شخصیتی Dبا خطر فزاینده­ی بیماری، افسردگی، بیگانگی اجتماعی و اختلال در عملکردهای اجتماعی روزمره، خشم واضطراب ونرخ­های بالاتر مرگ­و­میر در رابطه است. برخی از مطالعات نیز نشان دادند که تیپ شخصیتیDاز طریق متغیرهای دیگر منجر به کاهش سلامتی می­شود. برای مثال، تیپ شخصیتیD ممکن است با رژیم غذایی ضعیف و فقدان ورزش در رابطه باشد. رژیم غذایی نامناسب و عدم فعالیت بدنی با بیماری­های مزمن مانند فشار­خون ، بیماری­های قلبی و عروقی و دیابت در رابطه است . مطالعه دیگر نشان می دهد که افراد تیپDسطوح بالاتر بیگانگی اجتماعی را تجربه می کنند، هرچه فرد از نظر اجتماعی بیشتر در خود فرورفته باشد، بهمان اندازه حمایت اجتماعی کمتری را تجربه می­کند ونتیجه تحقیقات نشان داده است که حمایت اجتماعی مهم­ترین عامل در کنترل قند­خون در بیماران دیابتی می­باشد. محققان دیگر به نقش تیپ شخصیتیDدر آزادسازی و پخش کورتیزول اشاره کردند.ازنظر این محققان،موقعیت­هایی که متضمن ترس، اضطراب، درماندگی و فقدان کنترلست منجر به آزادسازی و پخش کورتیزول می­گردد. در یک مطالعه نشان داده شد که هیجان پذیری منفی با سطوح بالای کورتیزول وهیجان­پذیری مثبت باسطوح پایین کورتیزول دررابطه بود.

منبع

اعراب شیبانی،خدیجه(1392)،اثربخشی مداخلات روانشناختی برشاخصهای سلامت جسمی وروانی، پایان نامه دکترای تخصصی،روانشناسی سلامتی،دانشگاه پیام نور تهران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید