ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و عوامل موثر بر آن

منظور از ارزشیابی پیشرفت تحصیلی سنجش عملکرد یادگیرندگان و مقایسه نتایج حاصل با هدف های آموزشی از پیش تعیین شده به منظور تصمیم گیری در این باره است که آیا فعالیت های آموزشی معلّم و کوشش های یادگیری دانش آموزان یا دانشجویان به نتایج مطلوب انجامیده اند و به چه میزانی، از این تعریف معلوم می شود که ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مستلزم دو اقدام اساسی است:

• تعیین هدفهای آموزشی
• سنجش یا اندازه گیری عملکرد یادگیرندگان .

 پیامدهای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی

معلم در اجرای روش های ارزشیابی نه تنها از کم و کیف یادگیری دانش آموزان یا دانشجویان اطلاع حاصل می کند و معلوم می سازد که یاد گیرندگان در رسیدن به هدف های آموزشی از پیش تعیین شده تا چه حد موفق بوده اند، بلکه بر میزان موفقیت خود در پیاده کردن طرح آموزشی اش نیز اطلاع حاصل می کند. پس از انجام سنجش عملکرد و ارزشیابی از فعالیت های آموزشی، اگر معلوم شد که اکثریت یادگیرندگان در دستیابی به حداکثر هدف های آموزشی توفیق نیافته اند، علت آن را باید در میان موارد زیر جستجو کرد:

•  یادگیرندگان ناموفق  برای یادگیری هدف ها، انگیزش کافی نداشته اند.
•  یادگیرندگان ناموفق برای یادگیری هدف های آموزشی آمادگی لازم نداشته اند.
•   آموزش معلّم از کیفیت خوبی برخوردار نبوده است.

با رسیدگی به جزئیات مشکلات بالا و تشخیص علل مربوط به آنها، معلّم باید از طریق تجدید نظر در مراحل مختلف طرح آموزشی خود، روشهای آموزشی و … به رفع آن مشکلات بکوشد.

انگیزه پیشرفت تحصیلی

انگیزه پیشرفت یا نیاز به پیشرفت یکی از نیازهای اجتماعی است که به تفضیل مورد بررسی قرار گرفته است. برخلاف بسیاری از انگیزه ها، ماهیت انگیزه پیشرفت مورد توافق صاحبنظران است. افرادی که واجد این انگیزه هستند تمایل شدید به بهبود و تکمیل تکالیف و عملکردهای خود دارند، این افراد تکلیف مدار هستند و ترجیح می دهند در تکالیفی کارکنند که در آنها چالش باشد و نیز دوست دارند عملکرد آنها یا از طریق مقایسه با عملکرد دیگران و یا با استفاده از استانداردهای موجود مورد ارزیابی قرار گیرد. انگیزه پیشرفت عبارت است از یک رفتار تکلیف مدار که در آن فرد تمایل دارد مطابق بعضی معیارهای وضع شده درونی یا بیرونی ارزیابی شوند، این انگیزه شخص را بر می انگیزد که با دیگران رقابت کند تا به ملاک های برتری دست یابد. انگیزه یک میل انگیزشی است که شامل عکس العمل های مثبت و منفی به هدف پیش بینی شده است که در پاره ای شرایط شامل رقابت کردن با دیگران برای رسیدن به سطح مشخص برتری است. به عبارت دیگر انگیزه پیشرفت عبارت است از گرایش همه جانبه که با ارزیابی عملکرد همراه است. انگیزه موفقیت لزوماً تلاش برای کمالات قابل مشاهده همچون کسب نمرات عالی در امتحان یا موفقّیت مناسب اجتماعی و با حقوق بالا نیست، ممکن است شامل این ها نیز بشود، بیشتر نگرشی است نسبت به موفقّیت هایی که مهم هستند تا کمال فی نفسه .

عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی

•  محیط خانواده
•  هوش
•  عزت نفس و آرمان ها
•  انگیزه پیشرفت

الف. تاثیر محیط خانواده بر پیشرفت تحصیلی: محیط یادگیری دوران اولیه کودکی در چارچوب خانواده عامل بسیار مهمی است برخلاف کسانی که معتقدند هشتاد درصد هوش بالقوه تا سن هشت سالگی، توسعه می یابد تحقیقات نشان داده اند که تاثیر محیط خانواده بر موفقیّت تحصیلی به مراتب بیشتر از تاثیر برنامه های درسی می باشد. همچنین شغل، سواد و مشارکت والدین طبق تحقیقات جزوء عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی می باشد .

ب.هوش: هوش به عنوان یکی از وجوه قابل توجّه در سازش یافتگی انسان با محیط و از عوامل مهم در تفاوت افراد با یکدیگر به شمار می رود. گستره هوش برحسب عوامل تشکیل دهنده آن موضوعی است که مورد توجه صاحبنظران این حوزه بوده است. برخی هوش را به عنوان ماهیتی واحد معرفی می کنند و برخی دیگر آن را در حد مولفه ها و مقوله های بیشماری می دانند. هوش براساس تعریف سنّی خود مدّتها به عنوان عامل اصلی موفقّیت و پیشرفت تحصیلی من در نظر گرفته می شود .

ج. عزّت نفس و آرمان ها: یکی از عوامل مهم دیگر در پیشرفت تحصیلی عزّت نفس است. عزّت نفس رضایت فرد نسبت به خود و احساس ارزشمند بودن است. به عبارتی منظور از عزّت نفس آن است که افراد نسبت به خود چگونه فکر کند، چقدر خود را دوست داشته باشند و از عملکرد خود چه میزان راضی هستند. به خصوص از لحاظ اجتماعی و تحصیلی خود را چگونه احساس کرده و میزان هماهنگی و نزدیکی خود ایده آل و خود واقعی آنها چقدر است. عوامل دیگر آرمان ها و آرزوهای دانش آموختگان و همچنین والدینشان برای موفقیت می باشد. کنترل کردن پایگاه اقتصادی- اجتماعی و میزان توانایی، انتظارات و آرزوهای خود دانش آموختگان و والدین آنها، نقش مهمی در پیشرفت تحصیلی فرد دارد .

د. انگیزه پیشرفت: دیگر متغیر روان شناختی- اجتماعی که نقش مهمی در پیشرفت تحصیلی دارد، انگیزه پیشرفت است تحقیقات مربوط به انگیزه پیشرفت در دو جهت مختلف حرکت کرده اند در یک جهت با استفاده از تئوری اتکینسون به نظریه روان شناسی پیشرفت توجّه شده است و از سوی دیگر تاکید بر ریشه های اجتماعی و نتایج اجتماعی نیاز به پیشرفت است. در کل پیشرفت تحصیلی شامل کسب مجموعه ای از توانایی ها و مهارت هایی است که در طول دوره تحصیل کسب می گردد و در تصمیم گیری ها و مسائل مختلف راهنمایی فرد است .

از عوامل روانشناختی دیگر موثر در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان عبارتند از:

•    خود پنداری مثبت
•    شناخت نقاط ضعف و جبران آنها
•    برنامه ریزی مناسب
•    استفاده مناسب از فرصت ها
•    مطالعه عمیق درسی
•    اصول مطالعه و فراگیری بهتر
•    تمرکز حواس
•   پشتکار و تلاش
•   تسلط بر خود و خودپنداری

   علل فردی منفی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

کمبود هوش:  بدون شک یکی از عوامل مهم در شکست تحصیلی، کمبود هوش و تواناییهای ذهنی است. هوش هر فرد را می توان به دو نوع هوش عمومی و اختصاصی تقسیم کرد.

عدم توجّه : برای یادگیری و به خاطر سپردن هر مطلبی اولین شرط، توجّه به آن مطلب است. بدیهی است که اگر دانش آموز از هوش بالایی برخوردار باشد ولی به مطلب یا موضوعی توجّه نکند، نمی تواند آن را فراگیرد. علت شکست تحصیلی بعضی از دانش آموزان ناشی از عدم توجّه به معلّم و مواد تدریس شده و نیز عدم تمرکز حواس هنگام مطالعه و انجام تکالیف درسی است.

کمبود انگیزه: انگیزه به حالت های درونی فرد که موجب هدایت رفتار او به سوی نوعی هدف است گفته می شود. انگیزه در واقع موتور حرکت هر فردی است. محققّان یکی از عوامل شکست تحصیلی را نداشتن انگیزه پیشرفت می دانند.

آشفتگی های عاطفی و هیجانی : مشکلات عاطفی و هیجانی دانش آموزان در مقاطع رشد می تواند باعث شکست تحصیلی آنان شود. فشارهای روحی خاص هر مرحله از رشد می تواند باعث اشتغال خاطر، آسیب وارد آمدن به قوای هوشی، تحلیل انرژی ذهنی، عدم تمرکز حواس و در نهایت شکست تحصیلی دانش آموزان شود.

منبع

ندایی،علی(1394)، مقایسه استعداد خستگی، نارسایی شناختی و خشم در بین دانش آموزان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید