ارتباط ومهارتهای ارتباطی وتاثیر آنها در رضایت زناشویی

رابطه بین فردی، از مهمترین مولفه های زندگی از آغاز تولد تا هنگام مرگ است. هیچ یک از توانمند- یهای بالقوه انسان جز در سایه روابط فردی رشد نمی کند. فراگیری روابط بین فردی صحیح ، اهمیتی بسزا در ایجاد سلامت روانی ، رشد شخصی ، هویت یابی ، افزایش بهره روری شغلی ، افزایش کیفی زندگی ، افزایش سازگاری و خود شکوفایی دارد. افرادی که از مهارت های ارتباطی ضعیف تری برخوردارند کمتر از سوی اطرافیان خود پذیرفته می شوند و با مشکلات کوتاه مدت و بلند مدت زیادی روبرو هستند . پیامد چنین ارتباطی در بیشتر موارد تنهایی ، مشکلات خانوادگی ، عدم صلاحیت و نارضایتی شغلی ، فشارروانی بیماری جسمی و حتی مرگ خواهد بود برای رهایی از چنین مشکلاتی باید با مجموعه ای از مهارت ها آشنا شد؛ یعنی ، هر فرد باید دانش و مهارت لازم برای برقراری ارتباط سالم و سازنده با دیگران را کسب کند .

مهارت های ارتباطی مجموعه ای از فعالیت ها و تعاملات است که موجب وتامین نیازهای افراد می گردد و به عنوان یک نیاز انسانی بین انسان هایی که با هم زندگی می کنند پدیدار می شود.در نتیجه ی برقراری روابط انسانی پس از تامین نیازها، زمینه های پیدایش انگیزش، رشد، احساس سودمندی، رضایت ،درك متقابل و اعتماد فراهم می شود. این نتایج، نشانه های مثبت حیات را پدید می آورد، و هر یک در پیدایش حالات مثبت بعدی مؤثر واقع می شود.طبق وتعریفی که محققان از مفهوم مهارت های ارتباطی ارائه داده اند، این مهارت ها عبارتنداز توانایی رابطه برقرار کردن با دیگران به شکل کارآمد و مؤثر. این رابطه در عین اینکه برای خود شخص مفید است برای شخص مقابل هم منافع یکسانی را در بر دارد. مهارت در روابط بین فردی به معنای دست یافتن به اهدافی است که بابرقراری وتعامل مورد نظر در صدد دست یافتن به آنها هستیم. ارتباطات به گونه ای و سیع و گسترده (تسهیم تجارب) نیز تعریف شده است. در این معنی هر موجود زنده ای تجارب و آنچه در درون خود دارد با دیگران، چه همنوعان خود و چه با انواع دیگر درمیان می گذارد . آنچه ارتباطات انسانی را از دیگر موجودات زنده متمایز و مشخص می سازد توانایی بسیار زیاد انسانها در خلق واستفاده ی نمادها است. براساس این توانایی است که انسانها مستقیما و بی واسطه و یا غیر مستقیم و باواسطه، تجارب خود را با دیگران درمیان می گذارند. ازاین روست که برخی انسان را (حیوانی نمادساز)می دانند.مهمترین و سیله برای دستیابی به نتایج مثبت ، ارضای نیازها و وتحقق بخشیدن آرزوهای ما در برقرار کردن ارتباط می باشد.دنیای امروز دنیای ارتباطات است.ما بخش عمده ای از زندگی خود را در ارتباط با دیگران سپری می کنیم و یا در فکر آن به سرمی بریم.اگر چه برقراری ارتباط به نظر ساده می آید ولی مستلزم بکارگیری نکاتی  است که اگر درست و به موقع بکار گرفته نشود ارتباط مؤثری برقرار نخواهد گردید. مؤثر بودن یعنی پیام با احتمال بیشتری به مخاطب انتقال یافته و بنحوی در وی وتاثیر گذاشته و عکس العمل او را در پی داشته باشد.در واقع مهارت های ارتباطی ما بیانگر میزان توانایی و اعتماد به نفس ما بوده و باعث افزایش میزان ارزش واحترام ما نزد دیگران می گردد. این مهارتها، درپیشرفت و مسئولیت و مسیر شغلی ما وتاثیر مستقیم داشته  وبر میزان حمایت وکمکی که از دیگران دریافت می کنیم اثر می گذارد و حتی ما را قادر می سازد تا بتوانیم دیگران را متقاعد نموده و آنها را به اجرای خواسته های خود ترغیب نمائیم. نتایج حاصل از ضعفهای ارتباطی زیاد می باشد که می توان به چند مورد ازآن اشاره داشت ازجمله: فقدان شور واشتیاق در انجام کار ، نداشتن حوصله، از دست دادن کار، عدم حسن نیت، کاهش حس همکاری، دلسردی ازکار، فقدان خلاقیت، بروز اشتباهات، فقدان روحیه اجتماعی، ناامیدی و خصومت که این نتایج نه تنها مورد نظر یک ارتباط مؤثر نمی باشد بلکه مانع وتحقق اهداف مطلوب افراد هم می گردد.

انواع ارتباط

کلامی: شامل نشانه یا علامتی است که دلالت بر موضوع و یا کسی و یا چیزی دارد و طبق آداب و رسوم اجتماعی ابداع شده ولی در صورتی که فرد برداشت ویژه ای کند معمای آن  تغییر می کند

غیر کلامی:مربوط به حرکات سرو بدن هستند که قسمتی از اطلاعات را تشکیل می دهند .

محتوی کلام (موضوع گفتگو)

شامل آنچه بر زبان می آوریم، جذاب بودن، تازگی،هیجان انگیز بودن، مثبت یا منفی بودن – توجه به زمینه های فرهنگی، عناصر فرازبانی، تون صدا (شدت بلندی و کوتاهی)، ریتم(عدم یکنواختی- داشتن زیر وبم) آهنگ صدا (داشتن احساس و هیجان- دلنشین و آرام بخش بودن)، لحن کلام (دوستانه- ملایم- صمیمانه- ،وتهدید آمیز- خشن)، ترتیب بیان مطالب (زمان بندی -نظم -رعایت نوبت – سرعت گفتار- مکث- کشیدن- جمع بندی )، حالت بیان مطالب ( لهجه- تکیه کلام – تناسب با درك و دریافت شنونده- ملاحظات موقعیتی)، سبک گفتار، امری، مودبانه، درخواستی- سوالی، سوالی، غیر مستقیم، پیامهای کلامی و غیر کلامی ناهمخوان می تواند باعث سوء تفاهم گردد.

موانع ارتباط مؤثر:این نوع پیام ها عبارتنداز: دستور دادن، هدایت کردن، ابلاغ کردن، اخطار، وتهدید، هشداردادن، موعظه، نصیحت- توصیه، پیشنهاد یا راه حل ارائه دادن، وادارسازی از طریق استدلال، سخنرانی یا بحث کردن، قضاوت کردن، انتقاد کردن، مخالفت کردن و مقصرشمردن دیگری، تحسین، تایید، موافقت، ارزشیابی مثبت، اسم روی هم گذاشتن، مسخره کردن و تحقیرکردن .

مفاهیم نظری ارتباط

برطبق نظر اولسون وهمکاران مهارتهای ارتباطی مثبت شامل این موارد است: فرستادن پیامهای روشن،همدلی،جملات حمایت کننده ومهارت های حل مسئله موثر. برعکس،مهاتهای ارتباطی منفی شامل این موارد است:فرستادن پیامهای ناهماهنگ وفاقد صلاحیت اعلام کردن فرد،نداشتن همدلی،بیان جملات غیرحمایتی (منفی)،مهارتهای حل مسئله ضعیف،پیامهای متناقض وبن بست دوسویه .

برخی صرفا نیاز به ارتباط صریح  و روشن را مطرح می کنند.در واقع ال بیت ومک هنری معتقدند که نظر مشترک تمام روشهای متفاوت زوج درمانی،کمک به زوج بهبود صریح وروشن ارتباط است.با این وجود،استوارت این موضوع را با این هدف برای زوج درمانی برگزید و نوشت: شواهد نشان می دهند که داشتن احتیاط در مقابل شور وحرارت فراوان،هدف بهتری برای بهبود الگوی ارتباط ورابطه است. او به نقل از فریتس پرلزمی گوید: صداقت بسیار صریح یا بی ملاحظه به ندرت نشان دهنده صمیمیت است،…و در واقع، می توان گفت واقعیت بی ملاحظه، بیشتر بزرگ نمایی موضوع است. استوارت اظهار میدارد که ارتباط انتخاب خوب پیامها و بیان خردمندانه خویش است.

تحقيق لاورنسي،پدرسون، باندي، باري و بروك و همكاران يادگيري مهارتهاي ارتباطي اجتماعي، رويكردهاي انطباق پذيري و مهارت مقابله با استرس و آسيب اجتماعي رامهمترين عامل در رضايت زناشويي مي دانند.نتايج نشان داد،مشاركت هريك اززوجهادر يادگيري مهارت ارتباطي به افزايش رضايت زناشويي منجر مي شود. مطالعه مینوچین ارتباط رامهارتهای گوینده وشنونده تقسیم کرد،همانگونه که ویرجینیا ستیر درسال 1964 تاحدی انجام داده بود.ارتباط زوج بایستی سه قسمت را در بربگیرد:

1. به کار بردن جملات ساده توسط زن وشوهر
2. بازخورد به منظور اطمینان از درک درست جمله
3. واردنمودن عنصرهمدلی درجملات

درآموزش ارتباط که ساده ترین شکل خود توسط ستیر توصیف شده است،این گونه فرض می‌شود که با کارآمدی ،ارتباط برقرار میکند،می تواند:

1. قاطعانه نقطه نظرات خود خود رابیان کند.
2. هم زمان به روشنی ومناسب منظور خود رابیان کند.
3. زمانی که بازخورد جمله خود را دریافت می کند نسبت به آن پذیرا باشد

زندگي مشترك با اين باور كه تنها مرگ مي تواند ما را از هم جدا كند شروع مي شود و زوجين هم، حداقل در آغاز زندگي خود نسبت به آن اعتقاد كامل دارند. اماواقعيت چيزي ديگر است، زندگي مشترك تحت تأثيرعوامل متعددي قرار مي گيرد كه پاره اي از آنها ممكن است زوجين را به طرف اختلاف و درگيري، جدايي رواني و حتي طلاق سوق دهد، تحقيقات مختلف نشان داده است كه يكي از مهمترين عوامل مشكل زا، اختلال در ارتباط يا به عبارتي اختلال در فرايند تفهيم و تفاهم است .

مهارتهای ارتباطی

راش ارتباط رابه عنوان (دانش عملی)توصیف کرد وعملکرد(زیستی واجتماعی)ارتباط را مرکز تحقیقات خود قرار داد.اوباور داشت که فلورنتین نیکلو ماکیاولی (درقرن شانزدهم) اولین فردی بود که نقش ارتباط در روابط انسانی را به ثبت رساند و تکنیکهایی را برای به دست آوردن وحفظ کنترل سیاسی تدوین کرد. راش وبیتسون، منشاء تحقیقات دقیق درباره روشهای ارتباط انسانها با یکدیگر بودند. اولین مشارکت درتئوری ارتباط، مفهوم بود.

گرینکر اهمیت الگوهای ارتباط رادرحفظ رفتارتوصیف کرد.درحالی که کار ویرجینیاستیر درتغییرجهت ازفردبیمار،به تعامل بین زن وشوهریا افراد خانواده راهگشا بود.ستیر برمحوریت ارتباط به عنوان تمرکز بردرمان تاکید،ودراین جهت تمام افراد خانواده را به عنوان یک سیستم در جلسات درمانی ملاقات می کرد.ستیر مانند راش برنکات جزئی تعامل بین فرستنده وگیرنده تاکیدکرد؛پیامی که فرستاده وپیامی که دریافت می شود.اوبرنامه درمانی منسجمی رابراساس مفهوم مرکزیت مشکلات ارتباطی درخانواده پریشان تدوین کرد.

والترلاویک وهمکاران بیان کردند که انسان بدون ارتباط نمی تواند وجود داشته باشد.درحالی که هیلی مطرح کرد که الگوهای ارتباط،سیستمی ازقوانین رادرطول زمان شکل می دهد.برطبق نظر هیلی این قوانین هم آشکار وهم ناآشکار است که چگونگی ارتباط بین زن وشوهررامشخص می کنند. برن تحلیل تبادلی رابه عنوان چارچوبی فرضی تبیین کردکه به افراد دیکته می کندکه ازجایگاه بزرگسالان،کودک،یا والد با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

مهارتهای ارتباطی ورضایت زناشویی

رفتارگرایانی مانندویس،الری وترک ویتس آموزش ارتباط را در روندکلی درمان خود وارد کردند،وگامهای حساسی در جهت روشن سازی بیشتردر رابطه زن وشوهر،یاافراد خانواده شکل دادند. همچنین به تدریج برنامه پیشرفت ارتباط  به شکل خودیاری طراحی شد تا زوج های بدون مشکل بتوانند توانایی ارتباط موثر با یکدیگر را بهبود بخشند.

السون وهمکاراناظهار می دارندکه: مهارتهای ارتباط مثبت (برای مثال همدلی،گوش کردن دقیق،نظرات حمایت کننده)خانواده وزوج را دربیان نیازهای درحال تغییر ونیز اولویت های آنان درارتباط با همبستگی وانطباق پذیری توانامی کند.مهارتهای ارتباطی منفی(برای مثال،بن بست دوسویه ،انتقادات ) توانایی زن وشوهر،واعضای خانواده را برای بیان احساسات به حداقل می رساند،در نتیجه حرکت آنان را در این ابعاد محدود می کند.

هدف اصلي ازدواج ارتباط است، ارتباط به زن و شوهر اين امكان رامي دهد كه با يكديگر به بحث وتبادل نظر بپردازند و از نيازهاي هم آگاهي يابند، روابط زوجين درواقع با هدف ارضاي تمام سطوح نيازها صورت مي گيرد به همين دليل است كه شايع ترين مشكلي كه توسط زوجين ناراضي مطرح مي شود، عدم موفقيت در برقراري رابطه است.

وظيفه اوليه خانواده برقراري ارتباط است و عملكرد خانواده منجر به رفع نيازهاي اجتماعي و فردي خانواده مي شود. به اين دليل موجب رشد و تكامل، اعتمادبه نفس و اجتماعي شدن اعضاء خانواده مي گردد . ارتباط روشن و مؤثر بين افرادخانواده موجب رشد احساسات و ارزشها مي شود. ارتباط مؤثر سنگ زيربنايي خانواده سالم و موفق است به عبارتي ديگر وقتي اعضاي خانواده اي از الگوهاي ارتباطي مؤثراستفاده مي كنند، انتقال و درك واضحي از محتوا و قصد هر پيامي دارند، نيازهاي رواني اعضا خانواده را ارضا مي كنند و ارتباط و شركت در اجتماع را تداوم مي بخشند . نوع نظام خانواده و الگوهاي ارتباطي آن اثر مهمي بر اعضا خانواده دارد، زيرا شخصيت، يادگيري، اعتماد به نفس، قدرت انتخاب و تصميم گيري منطقي افراد خانواده، همه به نوع اطلاعات و نحوه انتقال آن بين اعضاي خانواده وابسته است.

پژوهشها مويد وجود تفاوتهايي بين دو جنس در موضوع خودابرازي است .تمركز بيشتر زنان بر زبان و بيان كلامي باعث مي شود آنها در مقايسه با مردان،به خصوص هنگام ناكامي، اطلاعات شخصي و محرمانه بيشتري را آشكار كنند.

طي سه سال گذشته، دانشمندان علوم رفتاري فرايند ارتباط انساني را به دقت مطالعه و كشف كرده اند كه رفتارهاي خاص موجب نتايج قابل پيش بيني تر مي شود .مهارت ها و فرايندهاي رفتاري خاص،افراد را قادر مي سازدكه پيام ها را با دقت بيشتر،مؤثرتروكارآمدتررد وبدل كنند .علاوه بر آن مطالعات نشان مي دهندزوجهايي كه مي آموزند چگونه تعارضها و اختلافات خود را به طور مؤثر و كارآمد حل و فصل كنند،بيشتراززوج هايي كه فاقد چنين مهارتهايي هستند، مي توانند به زندگي مشترك ادامه بدهند.

به نظرون جليستي در تحقيقات بايد تلاش كنند تا راههايي متنوع را آزمايش كنند كه در آن نشان دهد ارتباطات چگونه  بر رضايت زناشويي تأثير مي گذارد. نتايج تحقيق آنها نشان مي دهد كه زماني كه نحوه ارتباطات دو نفر مثل هم نيست، احتمالا ايجاد نارضايتي بيشتر مي شود.همچنين تحقيقاتي دراين خصوص كه چه نوع روابطي باعث رضايت بيشتري ميشوند، نياز است تحقيقات نشان مي دهد كساني كه ارتباطاتي باز دارند، تمايل دارند كه خانواده اي داشته باشند كه در آن اعضاء داراي ارتباطات بازرضايت مندانه باشند .همچنين اين توضيح دربرگيرنده اين موضوع نيزهست افرادمتأهل با برقراري رابطه خوب تمايل دارند كه همسرشان داراي رفتارهاي مثبتي باشد تا اينكه ويژگيهاي شخصيتي مثبت داشته باشد.

ازدواج يكي از مهم ترين حوادثي است كه در زندگي رخ مي دهددر حالي كه بعضي ازدواج ها موجب رشد و شكوفايي زوجين است، بسياري اززن و شوهرها نيز مي توانند به مصيبت هايي در مقابل يكديگر بدل شوند، ايجادو حفظ روابط صميمانه و ارضاي نيازهاي عاطفي و رواني درجريان ازدواج، هنر و مهارتي است كه علاوه برسلامت روان و تجارب سالم اوليه، نيازمندداشتن وكسب نگرشهاي منطقي،مهارتهاي ارتباطي،مهارتهاي زندگي و انجام وظايف خاص خويش است .

برنامه ي ارتباط زوجين در اواخر دهه ي 1960 توسط ميلر و همكاران در دانشگاه مينه سوتا در مركز مطالعات خانواده پايه ريزي شد .اين برنامه ي آموزشي به منظور تقويت روابط زوجين، طراحي شده و مي تواند موجب افزايش سطح تعادل زندگي زناشويي و در نتيجه افزايش بهزيستي روان شناختي، هيجاني و اجتماعي اعضاي خانواده در دراز مدت شود. مهارتهايي كه در اين برنامه آموزش داده مي شود عبارتند از مهارتهاي صحبت كردن، مهارتهاي گوش دادن موثر، مهارتهاي حل تعارض و روابط بين فردي. هدف از آموزش برنامه ي ارتباط زوجين، آموزش آن دسته اصول و مهارتهايي است كه منجر به روابط رضايتمند، حمايتگر و پايدار مي شود

آموزش برنامه ي ارتباط زوجين به همسران، در برقراري و تداوم يك ارتباط باز و سالم و ايجاد توانايي زوج ها در توضيح و تصريح نيازها، خواسته ها، تمايلات و نيز توانايي ، توجه كردن به ديگران و دعوت از آنان براي روشن سازي مطالب و موقعيتها كمك مي كند .

با آموزش مهارتهاي ارتباطي به برخي خانواده ها نشان دادندكه آموزش مهارتها منجر به افزايش رضايتمندي، افزايش ارتباط باز، بهبود مهارتهاي حل مساله و افزايش همدلي شده است. هالفورد ماركمن و استنلي  در پژوهشي، 12 برنامه ي آموزش ارتباط بر مبناي مهارت آموزي را با پيگيري 6 ماه بعد مورد بررسي قرار دادند. تحليل و مرور اين نتايج نشان داد كه آموزش ارتباط تاثير مثبتي بر الگوهاي ارتباطي زوجين داشته است.

ما هر روز به گونه های مختلف با هم در ارتباطیم تا اندیشه ها، احساسات و تمایلات خود را به یکدیگرمنتقل کنیم، میزان علاقه و احترام خود را نشان دهیم و رنج، اندوه، شادمانی، خرسندی، شک و دودلی خود را با دیگران در میان بگذاریم. هر نوع ارتباط اعم از ساده و پیچیده، عمدی و یا غیر عمدی، کلی یا طرح شده برای یک منظور خاص، فعال یا غیرفعال، عمده ترین وسیله برای دستیابی به نتایج مثبت و ارضای نیازها و تحقق بخشیدن به آرزوهای ماست. مهارتهای ارتباطی ما بیانگر میزان توانایی و اعتماد به نفس، ما بوده، همچنین باعث افزایش میزان احترام و ارزش ما نزد دیگران میشود .

مهارتهای ارتباطی، توانایی اختصاصی به شمار می آیند. این مهارتها برای ایجاد رابطه ضروری هستند، به طوری که انسان میتواند با استفاده از آنها در زمان انتقال پیام به شخص دیگر (یعنی همسر به همسر)، به شکلی کامل و کافی عمل کنند، بنابراین درمانگر باید به ارزیابی رفتار بپردازد، یعنی موقعیتها، مهارتها و یا نقصهای مهارتی را که پیوسته به مشکلات ارتباطی زوجها مربوط هستند تعیین کند.

ارتباط صحيح كلامي و غيركلامي اساس يك زندگي زناشويي موفق است. زن و مردي كه از داشتن، يك ارتباط صحيح با يكديگر و ديگر افراد خانواده محروم هستند، داراي نشانه هاي رفتاري ويژه اي مي باشند كه از جمله آن ها مي توان به موارد زير اشاره كرد: ياس، نوميدي و درماندگي زن يا شوهر، وجود تعارض بين زن و شوهر،داشتن انواع مشكلات در زمينه هاي مالي، جنسي، رفتاري، نرخ پايين تقويت يكديگرنبود رضايت و خشنودي از زندگي زناشويي شكايت و انتقاد از يكديگر و غيره كه سرانجام سلامت رواني افراد خانواده را مورد تهديد قرار مي دهد.

منبع

حسینی، مرضیه (1393)، رابطه مؤلفه‌های جنسی و مهارت‌های ارتباطی با رضایت زناشویی، پایان نامه کارشناسی ارشد، روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید