« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »اخلاق حرفه ای در آموزش عالی
تقاضاهاي روزافزون نسبت به آموزش عالي از مهمترين آثار و نتايج ظهور اقتصاد دانش محور است. اين تقاضاها در حالي گسترش روزافزون پيدا مي كند كه منابع عمومي با محدوديت قابل ملاحظه اي مواجه است. محدوديت منابع همراه با افزايش شرايط رقابتي به ويژه در عصر يكپارچگي بازارها و جهاني شدن موجب مي شود كه به هر اندازه آموزش عالی اهميت كانوني در زندگي ، اقتصاد و توسعة جوامع مي يابد، به همان ميزان نيز حساسيت شديدي نسبت به کیفیت آن پديد مي آيد. آموزش عالي نيز نظامي حرفه اي است و مجموعه اي از رفتارهاي انساني را پوشش مي دهد، بنابراين نظام آموزش عالي مي تواند به لحاظ اخلاقي مورد بحث قرار بگيرد. بررسی در این زمینه می تواند مسئولان و دست اندرکاران نظام آموزش عالی را برای اتخاذ تدابیر در راستای بهبود وضعیت استاندارد های اخلاق حرفه رهنمون باشد.
از دلایل نامحسوس اما حتمی رشد و توسعه در کشورهای پیشرفته ارائه تعاریف درست از اصولی است که حاکم بر اجرای اعمال مدیریتی و تولید است. امروزه مبحث اخلاقیات سازمانی و حرفه ای نقش پراهمیتی را در جهان و حوزه سازمان یافته است. به گونه ای که دانشگاه های سراسر جهان را به تکاپو برای ایجاد و تدوین برنامه های آموزشی در راستای درک، بهبود و توسعه آن انداخته است. از طرفی دیگر اثربخشی فرایند تدریس و آموزش های دانشگاهی به عنوان یک حوزه مهم حرفه ای به مجموعه ای از عوامل فردی، حرفه ای و سازمانی بستگی دارد. در این میان برخوداری اعضای هیات علمی از قابلیت ها و صلاحیت های حرفه ای و الزام آنان به رعایت مجموعه ای از اصول و استانداردهای حرفه ای در فرایند تدریس نقش تعیین کننده در افزایش اثربخشی فعالیت های آموزشی دارد. در واقع رعایت استاندارد های اخلاق حرفه ای در تدریس به منزله یک منشور اخلاقی حرفه ای تلقی می گردد که اهتمام اساتید به آنها در تعامل با دانشجویان، همکاران و مجموعه سازمانی گروه آموزشی و دانشگاه می تواند علاوه بر افزایش کارآمدی در بازده تدریس، به سطح بالایی از رضامندی ذی نفعان چنین فرایندی علی الخصوص دانشجویان بینجامد.
اخلاق دانشی است که از اصول و ارزش ها صحبت می کند، ارزش هایی که ناظر بر رفتار هاو صفات ارادی انسان و تمایز آن از حیث خوبی و بدی، شایستگی و ناشایستگی، نیکویی و زشتی هستند. به این دلیل که موضوع اخلاق تشخیص خوب از بد است، می توان اخلاق حرفه ای را معادل شایستگی حرفه ای دانست. اخلاق حرفه ای، مجموعه ای از اصول و استانداردهای سلوک بشری است که رفتار افراد و گروهها را تعیین می کند در حقيقت، اخلاق حرفه اي، يك فرايند تفكر عقلاني است كه هدف آن محقق كردن اين امر است كه در سازمان چه ارزش هايي را چه موقع بايد حفظ و اشاعه نمود. اخلاق حرفه ای نوعی تعهد اخلاقی و وجدان کاری نسبت به هر نوع کار، وظیفه و مسئولیت است. در واقع مجموعه ای از کنش ها و واکنشهای اخلاقی پذیرفته شده است که از سوی سازمانها و مجامع حرفه ای مقرر می شود تا مطلوب ترین روابط اجتماعی ممکن را برای اعضای خود در اجرای وظایف حرفه ای فراهم آورد. و به پذیرفتن مسئولیت اخلاقی فرد از حیث شغل ختم می شود.موبرگ و سبرایت(2000) در مورد اخلاق حرفه ای بیان می کنند مجموعه ای از قواعدی است که افراد دواطلبانه در انجام وظایف شغلی باید رعایت کنند.در نتیجه می توان بیان کرد که اخلاق حرفه ای چهارچوبی را بر تدوین کدهای اخلاقی ایجاد می کند. که می تواند راهنمای نظامندی در جهت پاسخگویی به سوالات مربوط به رفتار اخلاقی و نیز نحوه ایجاد انگیزه در کارکنان را ترسیم کند.
اساساً میزان توسعه و رشد اخلاق حرفه ای بستگی به میزان کارکرد موفق اخلاق حرفه اي و همین طور میزان تغییرپذیری آن دارد. هرقدر رعایت اخلاق حرفه ای فراگیرتر باشد میزان تعهد به اصول آن از درجه بالاتری برخوردار است. هرقدر محدودیتهای اعمال شده ناشی از اصول اخلاق حرفه ای منطقی تر و در رشد سازمان موثرتر باشد، پایبنــــدی به آن محکمتر خواهد بود. در این میان اعضای هیات علمی به عنوان الگو و نمونه برای دانشجویان نه تنها به تخصص در مسائل علمی و آموزشی، بلکه به صمیمی بودن، احترام گذاشتن به دانشجو، توانایی برقراری ارتباط، ارتباط های میان فردی، مسئولیت های حرفه ای، آداب و معاشرت خوب، ایجاد انگیزه، مدیریت موثر و… نیازمند هستند. در نتیجه می توان بیان کرد که رعایت اصول اخلاقی در دانشگاه ها نه تنها در رعایت استاندارد های تدریس به اساتید کمک خواهد نمود بلکه در شکل دادن به روابط دوطرفه و موثر بین دانشجویان و اعضای گروه نیز می تواند نقش ایفا کند.همچنین می تواند تضمین کننده فرایندهای یاددهی_ یادگیری در دانشگاه باشد و موجب افزایش تعهد پاسخگویی اعضای هیات علمی نسبت به نیاز های دانشجویان شو.
اخلاقيات از ساختارها و مناسبات، فرهنگ، دين، نظامهاي هنجاري و حقوقي، نظام خانواده، يادگيري اجتماعي، ايمان و تجارب و نگرشهاي مردمان تأثير مي پذيرد. همان گونه كه مي توان از اخلاق در سطح كلان نظام اجتماعي يا اخلاق در سطح فردي بحث كرد، اخلاق در سطح زير نظامها نيز موضوعيت دارد. در راستاي توجه به لوازم اخلاق حرفه اي براي توسعة فرهنگ خودارزيابي و خودتنظيمي در نهادهاي علمي، اين موضوع در سطح مطالعات دانشگاهي نيز مورد توجه قرار گرفته است. با این وجود بررسی ها نشان می دهد که علی رغم نیاز به تآمل بر راهبرد های بهبود استانداردهای اخلاقی در آموزش دانشگاهی، و تدوین استانداردهای اخلاق حرفه ای. مطالعات چندانی در کشور ما در رابطه با وضعیت رعایت استاندارد های اخلاق حرفه ای مخصوصا در دانشگاه های علوم پزشکی صورت نگرفته است. در صورتی که دانشگاه ها به عنوان سازمان های ملی که ریشه در هنجار های فرهنگی و تاریخی جوامع دارند از دیر باز به خاطر حضور نخبگان، پرورش منابع انسانی مورد نیاز برای سایر نهاد ها از اهمیت ویژه ای برخوردار بودند. به همین دلیل عملکرد دانشگاهیان تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر سازمان ها مذکور و در نهایت جامعه خواهد داشت. از این رو توجه به رفتار ها و عملکرد دانشگاهیان بویژه اخلاق حرفه ای امری ضروری است. همچنین بررسی جایگاه و وضعیت استانداردهای اخلاق در نظام دانشگاهی کشور می تواند به سیاستگذاران، مدیران و برنامه ریزان آموزش عالی در اتخاذ راهبردهای مناسب برای کاهش شکاف بین وضع موجود و مطلوب در این زمینه و ارتقای وضعیت چنین استانداردهایی مدد رساند.
منبع
سلطانزاده، وحید، امراهی، اکبر و اسم حسینی، غلامحسین(1393)، بررسی وضعیت استاندارد های اخلاق حرفه ای اعضای هیات علمی از دیدگاه دانشجویان پرستاری، راهبردهای آموزش، 7(1):23-19.
دیدگاهی بنویسید