کودکان کم توان ذهنی

 از روزی که بشر زندگی اجتماعی را شروع کرد موضوع کسانی که به عللی قادر نبوده‌اند خود را به دلیل نارسایی‌ها و کمبودهای ذهنی و جسمی با دیگر افراد اجتماع هماهنگ سازند مطرح بوده است که در این راستا جوامع مختلف هم برخورد و نگرششان در مورد این افراد متفاوت بوده است که این تفاوت ناشی از شرایط و آگاهی‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی فرهنگی و به خصوص مذهبی و اخلاقی مردم آن جامعه بوده است. در دوره حاضر شیوه نگرشی که نسبت به کودکان استثنائی مطرح است که کوشش در شناخت هر چه بیشتر این کودکان وتوجه به توانمندی‌های آنان وتلاش درتحقیق وطرح و تهیه برنامه‌هایی برای رسیدن به این مهم است.

کم توانی ذهنی کمبودي قابل توجه از عملکرد عقلانی و رفتار سازشی به شمار می رود.در واقع کم توانی ذهنی یک وضعیت و شرایط خاص ذهنی است که به علت شرایط و دلایل گوناگونی پدید می آید. البته کم توانی ذهنی ممکن است در اثر بیماري، عفونت یا ویروس بوجود آید، اما شرایط یا وضعیت بوجود آمده قابل سرایت به دیگري نمی باشد. کم توانی ذهنی رامی توان به دست یا پایی که خوب کار نمی کند، تشبیه کرد و علت آن ممکن است قبل از تولد، مادرزادي و در چگونگی تشکیل نطفه بوده و یا به علت مشکلات و نارسایی هاي دوران بارداري باشد و یا اینکه بر اثر مشکلاتی که نوزاد به هنگام تولد با آنها مواجه بوده است یا به دلیل بروز ضایعات، حوادث و تصادفات در دوران زندگی کودك عارض گردد .

کودکان عقب‌مانده ذهنی آموزش پذیر دارای بهره هوشی بین 75-50 می‌باشند که می‌توانند با کمک تشویق و استفاده از روش‌های صحیح آموزشی و استفاده از حواس به ادامه تحصیل بپردازند و با گذراندن دوره ابتدایی وارد مقطع راهنمایی حرفه‌ای گردند و آن‌ها می‌توانند با اجتماع سازگار شوند و در مقابل سوانح از خود دفاع کنند و به انجام مشاغل و حرفه‌های ساده که به فکر و تجربه و مهارت زیاد نیاز ندارند مشغول شوند. تا اواخر دهه 1960 در میان متخصصان تصورهای نادرست بسیار جدی درباره بازی کودکان کم توان ذهنی وجود داشت. چنین پنداشته می‌شد که این گونه کودکان یا به این دلیل که نمی‌خواهند یا برای اینکه نیازی به آن ندارند بازی نمی‌کنند . خوشبختانه این باور نادرست رفته رفته در طول چند سال گذشته نیز مانند روند آموزش آنان تغییر کرده است که بر پربارسازی ذهنی و آموزشی این کودکان از طریق بازی باید توجه و تاکید شود .

تعریف: تعریف کم توان ذهنی براساس دهمین ویرایش انجمن کم توان ذهنی آمریکاعبارتند از: کم توانی ذهنی، کم توانی است با محدودیت های معنادار در کارکرد هوشی و رفتار سازشی؛ به گونه ای که رفتار سازشی به صورت مهارت های سازشی مفهومی، اجتماعی و عملی بیان می شود. این اختلاف قبل از سن هیجده سالگی به وجود می آید. این تعریف بر سه عنصر وسیع یعنی محدودیت های معنادار در کارکرد هوشی، همزمان و مرتبط با محدودیت های معنادار در رفتار سازشی و بروز اختلال در طی دوره تحول استوار است.

پنج فرض برای کاربرد این تعریف ضروری هستند:

•  محدودیت ها در کارکرد کنونی باید در قلمرو محیط های اجتماعی معمول همسالان و فرهنگ رخ دهد.
•  ارزیابی معتبر باید پراکندگی فرهنگی و زبانی، تفاوت های موجود در ارتباطات و عوامل حسی و حرکتی، و رفتاری را مورد توجه قرار دهد.
•  در یک فرد محدودیت ها همراه با دیگر توانمندی ها وجود دارد.
•  یک هدف مهم در توصیف محدودیت ها، توسعه نیمرخ حمایت های مورد نیاز است.
•  با ارائه حمایت های مناسب در طول یک دوره معین، کارکرد زندگی فرد کم توان ذهنی به طور کلی بهبود خواهد یافت.

کم توانی ذهنی به محدودیت هاي بنیادي در کارکرد فعلی اشاره دارد . این امر با کارکرد ذهنی که به طور معناداري پایین تر از میانگین است ، مشخص می شود . و به طور همزمان با محدودیت هایی در دو یا چندحیطه از مهارت هاي سازشی مناسب همراه است . این مهارت هاي سازشی عبارتند از : ارتباط ، زندگی خانوادگی، مهارت هاي اجتماعی، خودیاري، بهداشت و ایمنی، کارکرد تحصیلی، اوقات فراغت و کار. کم توانی ذهنی پیش از هیجده سالگی نمایان می شود .

شیوع : از لحاظ نظری و براساس منحنی بهنجار، انتظار می رود 2.27 درصد افراد جامعه دارای نمره هوشبهر پایین تر از 70 براساس تست هوش وکسلر ، یعنی دو انحراف استاندارد پایین تر از میانگین باشند. براساس منحنی بهنجار هوش، یک انحراف استاندارد برابر با 15 نمره هوشبهر است. همچنین 2.14 درصد از نمرات افراد جامعه بین 55 و 70 و 0.13 درصد افراد جامعه نمرات پایین تر از 55 دارند. بنابراین به نظر می رسد که از لحاظ آماری 2.27 درصد افراد جامعه باید هوشبهر زیر 70 را دارا باشند. با این حال میزان شیوع واقعی افراد کم توان ذهنی پایین تر از این میزان است. در سال های اخیر تا میزان شیوع یک درصد نیز گزارش شده است. تقریبا 11 درصد از کل دانش آموزان با ناتوانی ها بین 6 تا 21 سال با کم توانی ذهنی هستند . افراد با کم توانی ذهنی احتمالا 3 درصد از کل جمعیت یک جامعه را شامل می شوند.

سبب شناسی:کم توانی ذهنی پیامد چندین علت است که برخی از آن ها شناخته شده و بسیاري دیگر ناشناخته اند .علت بروز کم توانی ذهنی براي حدود 30درصد از تمامی افراد ناشناخته است .  این درصد براي افراد با کم توانی ذهنی خفیف که در 75 درصد از موارد آن نمی توان علت خاصی را معین کرد، بسیار بیشتر است . علت هاي احتمالی شناخته شده کم توانی ذهنی عبارتند از عوامل اجتماعی – فرهنگی، ناهنجاري هاي کروموزومی، سوخت و ساز و تغذیه، اختلال هاي دوره بارداري از جمله زود رسی ، کمبود وزن هنگام تولد،عفونت هاي دوران بارداري و پس از تولد ، کمبود اکسیژن هنگام تولد، و … .  روش رایج برای مقوله بندی علل کم توان ذهنی، برحسب زمان است: قبل از تولد، هنگام تولد و بعد از تولد.

عوامل قبل از تولد:

الف) اختلال های کروموزومی: حداقل 750 نشانگان ژنتیکی به عنوان علت کم تولن ذهنی شناسایی شدند. که برخی از رایج ترین عبارتنداز: نشانگان داون، نشانگان ویلیام، نشانگان ایکس شکننده و نشانگان پرادر-ویلی. ب) خطاهای متابولیسمی مادرزادی: ناشی از نقایص ارثی در آنزیم هایی است که در متابولیسم مواد اساسی بدن مانند:آمنواسید،کربوهیدرات ها و ویتامین ها نقش دارند.یکی ازرایج ترین این اختلال ها، فینل کتونوری است.

ج) اخلال های تحولی مربوط به شکل گیری مغز.

د) عوامل محیطی: الف) عوامل هنگام تولد، ب) عوامل بعد تولد: -عوامل زیست شناختی بعداز تولد ناشی از ضربه، عفونت ها، سوء تغذیه و مواد سمی است. -عوامل روانی/اجتماعی پس از تولد

ویژگی های افراد کم توان ذهنی

ویژگی های شناختی: کم توان ذهنی اختلالی است که مهمترین ویژگی آن نارسایی شناختی است. مشکلات شناختی مهمترین عامل در تعریف، تشخیص، طبقه بندی و ارائه خدمات است. مهمترین ویژگی شناختی افراد کم توان ذهنی، پایین بودن میزان هوشبهر به درجات مختلف در میان این افراد است. دامنه توجه به عنوان یک عامل کلیدی در یادگیری کودکان کم توان ذهنی، محدود می باشد. افراد کم توان ذهنی، در حفظ توجه و توجه انتخابی دچار مشکل هستند. در بسیاری از موارد این طور نیست که این کودکان نخواهند توجه کنند، اما قادر به توجه کردن و مشارکت نیستند. یکی از نشانه های کم توانی ذهنی ضعیف و متوسط، تاخیر در اکتساب مهارت های ارتباطی است. کودکان کم توان ذهنی، با توجه به شدت کم توانی، مهارت های زبانی را با سرعت کمتری نسبت به دیگر کودکان کسب می کنند. این افراد اغلب مشکلات خاصی در حافظه فعال دارند. همچنین در حافظه کوتاه مدت و بلندمدت و فرایند ضروری برای جایدهی اطلاعات در حافظه دچار مشکل هستند. آنها همچنین در تشخیص موقعیت ها یا فعالیت هایی که به امر یادگیری و حافظه کمک می کنند، دچار مشکل هستند. افراد کم توان ذهنی در مولفه خودنظم بخشی که به طور نزدیکی با فراشناخت ارتباط دارد، دارای ضعف هستند. این افراد با توجه به میزان تاخیر در تحول شناختی دارای مشکلات یادگیری هستند. برنامه های تحصیلی آنها در سطح کاربردی و در جهت سازش یافتگی آنها در جامعه تنظیم و اجرا می شود.

ویژگی های عاطفی/ رفتاری: افراد کم توان ذهنی برای یادگیری به راحتی برانگیخته نمی شوند. آنها الگوهای اسنادی منفی را توسعه می دهند که برای یادگیری سودمند نیست.با توجه به شکست های متعدد آنها در موقعیت های مختلف و تجربه شکست در این افراد امید به موفقیت را در آنها ضعیف نموده که این امر منجر به کاهش اعتماد به خود در آنها می شود.مشکلات رفتاری شدید در بین افراد کم توان ذهنی اغلب رفتار چالش برانگیز، نام دارد و پرخاشگری نسبت به دیگران، کج خلقی، جیغ کشیدن یا داد زدن و آسیب به خود نمونه هایی از رفتارهایی هستند که منجر به انزوای اجتماعی و محروم شدن از مشارکت در فعالیت های معمول اجتماعی گردد.

ویژگی های جسمانی: سلامت جسمانی و مهارت های حرکتی افراد کم توان ذهنی به شدت اختلال بستگی دارد. افراد با کم توان ذهنی خفیف ممکن است در اندازه های وزن و قد نسبت به دیگر همسالان پایین تر باشند. برخی از این افراد ممکن است دارای فلج مغزی، اختلال های تشنجی و آسیب های حسی نیز باشند. همچنین این افراد ممکن است نسبت به همسالان خویش در برابر بیماری های آسیب پذیر باشند.

منبع

مرادی کچلکی،سیما(1393)، بازي درماني در افزایش  مهارت‌های  شناختي، اجتماعي و حركتي دانش‌آموزان كم توان ذهني آموزش پذير،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید