محیط سازمانی چیست؟

در مجموعه مفاهیم مربوط به سیستم، به رابطه تعاملی سازمان و محیط آن یک سیستم برین اطلاق می‌شود. از طرف دیگر، محیط و سازمان بخش هایی از  این سیستم برین هستند، که جایگاه و ارزش آنها نسبت به سیستم برین باید شناسایی و مورد مطالعه قرار گیرد و همچنین نوع روابط موجود میان بخشهای سیستم برین برای مطالعه تمامی آنها لازم است . سالها پیش مدیران زیاد نگران محیط خارجی نبودند ولی امروزه اینطور نیست. سازمان‌ها در خلاء وجود ندارند بلکه به عنوان بخشی از یک محیط خارجی بزرگتر عمل می‌کنند و تحت تأثیر آن نیز قرار دارند . سازمان‌ها باید با تغییرات محیطی خود سازوار شوند تا بتوانند به عملکرد بهتری دست یابند یا حتی به بقای خود ادامه دهند زیرا محیطهای سازمانیبا وجود اینکه نیروهایی خارج از کنترل سازمان هستند، بر عملکرد سازمان تأثیر می‌گذراند . با یک نگاه سیستمی می‌توان گفت، سازمانها به عنوان سیستمهای باز باید ورودیها را از محیط دریافت دارند و در عوض خروجی هایی را به محیط وارد سازند واین مسأله شناخت محیط سازمان را از اهم مسائل مربوط به حیطه رفتار سازمانی می‌سازد.

تعاریف موجود

محیط سازمانی عبارت است از تمام عواملی که در خارج از مرز سازمان قرار دارد و بر تمام یا بخشی از سازمان اثرات بالقوه می‌گذارد. محیط را می‌توان بر اساس ابعاد مختلف آن مورد بررسی قرار داد. به عنوان مثال ابعاد تحلیل محیط را می‌توان در سه بعد؛ ظرفیت محیط، پیچیدگی و پویایی طبقه بندی کرد. ابعاد محتوایی نیز عبارت است از مجموعه ابعاد محیطی که عوامل تحلیلی در درون آن قرار می‌گیرند. لینچ این گروهها را به چهار دسته تقسیم می‌کند. این چهار عامل عبارتند از: متغیرهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فنآوری.

انواع محیط سازمانی

شرمرهورن و همکاران  محیط سازمان را به دو نوع عمومی و تخصصی تقسیم می‌کنند.

• محیط عمومی: شامل مجموعه ای از شرایط فرهنگی، اقتصادی، سیاسی-قانونی و آموزشی است که سازمان در آن شرایط فعالیت می‌کند.
• محیط تخصصی: صاحبان، تأمین کنندگان ، آژانسهای دولتی و رقبایی که سازمان باید با آنها تعامل داشته باشد تا رشد کند و به بقای خود ادامه دهد.

هرسی و همکاران نیز محیط خارجی سازمان (محلی و جهانی) را به 3 دسته تقسیم می‌کنند: محیط دور ، محیط صنعتی و محیط عملیاتی.در زیرانواع محیط مربوط به آموزش عالی را مشاهده می‌کنید.

ویژگی‌های محیط سازمانی

آنچه بررسی و مطالعه محیط سازمانها را مهم می‌سازد ویژگیهای محیط سازمانی است. به همین منظور افرادی نظیر ویس به ویژگیهای محیط سازمانی توجه خاصی دارند. از نظر وی سه ویژگی سازمانی پیچیدگی، پویایی و غنی بودن محیط بسیار حائز اهمیت هستند که در زیر توضیح داده می‌شوند.

پیچیدگی محیطی: محیطهای سازمانی از ساده تا پیچیده در نوسانند.شامل نیروهای سازمانی هستند که سازمان باید آنها را مدیریت کند. این نیروها شامل افرادی هستند که مهیا کننده ورودیهای سازمان، محصولات، اطلاعات و افراد شاغل در سازمان هستند

پویایی های محیطی: شامل ثبات و عدم ثبات محیطی است و شامل میزان یا درجه ایست که نیروها در سازمان تغییر می‌کنند.

غنی بودن محیط: از سازمان فقیر تا غنی متفاوت است و شامل منابع در دست سازمان هستند که سازمان برای رسیدن به اهداف خویش از آنها استفاده می‌کند.

یک مسأله اساسی و مهم که باید در تحلیل محیط سازمان و نقش آن در رفتار سازمانی مد نظر قرار بگیرد پیچیدگی آنست. یک محیط پیچیده تر سازمان را با فرصتهای بیشتر و به نوبه خود با مشکلات بیشتری نیز روبرو می‌کند. پیچیدگی محیطی به میزان بزرگ بودن مشکلات و فرصتهای محیط سازمانی اطلاق می‌شود که توسط سه عامل اصلی قابل تشخیص است: درجه غنی بودن، درجه استقلال، و درجه عدم اطمینان که ریشه در محیط عمومی و تخصصی سازمان دارد.  ویژگی های محیطی و انواع محیطی که سازمان در آن فعالیت دارد  در تعیین ساختار سازمانی و نحوه رفتار کارکنان در سازمان مؤثر است . این محیطها متشکل از نهادها یا نیروهایی هستند که به صورت بالقوه بر عملکرد سازمان تأثیر می‌گذارند و به نوبه خود عنصر کلیدی در شکل گیری ساختار سازمانی هستند. ساختار سازمان به دلیل عدم اطمینان محیطی تحت تأثیر محیط قرار دارد. برخی از سازمانها با محیطهای نسبتا ایستا مواجه هستند؛ نه رقیب جدید، نه امکانات تکنولوژیکی جدید ونه فعالیتهای گروههای فشار برای نفوذ در سازمان.

در عوض سازمان‌هایی نیز با محیطهای بسیار پویا روبرو هستند ؛ مقررات دولتی متغیر، رقبای جدید، مشکلات در بدست آوردن ورودیها، ترجیحات ذینفعان که دائماً در حال تغییر هستند و غیره. محیطهای ایستا نسبت به محیطهای پویا عدم اطمینان کمتری را برای افراد در سازمان بوجود میآورند. و از آنجایی که عدم اطمینان یک تهدید برای سازمان محسوب می‌شود مدیران سعی در کاهش آن دارند. یک راه برای کاهش عدم اطمینان محیطی از طریق سازگاریهایی در ساختار سازمان است. از طرفی درجه اطمینان محیطی به پیچیدگی‌های ساختاری متفاوت وابسته است. اساساً هر چه سازمان پویاتر و نامطمئن تر باشد نیاز به انعطاف بیشتری است و در این حالت ساختار پویا به اثربخشی سازمانی بیشتر منجر می‌شود. برعکس در محیطهای ایستا و قابل پیش بینی شکل مکانیکی ساختار ، ساختار انتخابی سازمان خواهد بود .

نقش اقتضائات محیطی در رفتار

محیط رفتار سازمان و گروهها را از طرق مختلفی مثل توسعه علمی، فعالیتهای اقتصادی، سیاسی، تأثیرات اجتماعی و فرهنگی و فعالیتهای دولتی تحت تأثیر قرار می‌دهد .به علاوه محیط سازمانی را می‌توان از جهت اطمینان، اطلاعات، رقابت، صنعت، تکنولوژی، بازارهای کاری وفرهنگ اجتماعی و متن سیاسی که سازمان درآن قرار دارد و تأثیری که هر یک از این عوامل بر رفتار افراد درون سازمان خواهند داشت مورد بررسی قرار داد. نرخ بالای تغییرات در عوامل محیطی، مطالعه تمامی سازمان و فرایندهایی که سازمان از طریق آن تلاش می‌کند تا با نیازهای خارجی خود را وفق دهد  و رفتار افراد سازمان در این راستا را ضروری می‌نماید.

به علاوه محیط سازمانی با تأثیر بر ابعاد محیط درونی سازمان رفتار را در درون سازمان از طریق نفوذ در انتخاب رهبر ، استراتژی، طراحی سازمانی، افراد، سیاستهای منابع انسانی و سبک رهبری تحت تأثیر قرار می‌دهند. مضاف بر آن شرایط و اقتضائات محیط خارجی که سازمانها با آنها روبرو هستند تأثیر مهمی بر احتمال موفقیت آنها دارند و منابع مهیا در محیط، تعدد تقاضاهای ذینفعان و میزان تغییرات در آنها هریک تأثیری جدی برای عملکرد  افراد در سازمان محسوب می‌شوند .

بر اساس نظریه اقتضایی شرایط خارجی که سازمان‌ها با آن روبرو هستند احتمالا تأثیرات مهمی بر پیامدهای سازمانی دارند و به طور کلی می‌توان بیان کرد که نظریه های محیط سازمانی که توسط متخصصان دیدگاه اقتضایی توسعه یافتند مؤید این مطلب است که سخاوت نسبی و پویایی شرایط محیطی پیش روی سازمان‌ها بر روی رفتار اعضای سازمان و پیامدهای آنها تأثیر گذار هستند و به این وسیله عملکرد افراد و سازمان را کنترل می‌کنند.

منبع

دهقان هراتی، فرزانه(1392)، تحلیل مقایسه ای مبانی رفتار سازمانی، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، مدیریت آموزشی، دانشگاه شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید