طبقه بندی انواع مواد

مواد افیونی

الکل

الکل یک ماده ی تاثیر گذار روانی است و به عنوان یک داروی تضعیف کننده ی CNS مورد استفاده قرار می گیرد. الکل مشتقی از یک هیدروکربن آلیفاتیک که شامل یک گروه هیدروکسیل (oH) است می باشد. الکل ها بر اساس تعداد گروههای هیدروکسیل موجود در مولکول طبقه بندی شده اند. الکل از دو طریق تقطیر مواد تخمیر شده ی قندی و یا به صورت سنتیک به دست می آید. الکل محلولی است فرار یا بی رنگ و با طعم تند و سوزان (صنعتی و مصنوعی). از آنجا که آثار مصرف خوراکی الکل معمولاً سوء تعبیر می شود، به عنوان یک داروی محرک در نظر گرفته می شود: در حالی که الکل یک داروی مسکن است. مصرف الکل، در ابتدا علائمی چون حالت نشئه ی اولیه، افزایش تعداد ضربان قلب و احساس گرما و حرارت ظاهر می شود که در صورت مصرف مقادیر بیشتر الکل علائمی چون سرخوشی، تحریک، ناهماهنگی حرکتی و در نهایت افزایش بیشتر آن به خواب، بهت یا دلیریوم نیز منجر خواهد شد. در واقع، گاهی آثار ظاهر شده ناشی از تاثیر مسکن بر سلسله اعصاب مرکزی یا (CNS) است .طبق توصیف چاپ چهارم کتابچه تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-IV-TR)، الکل رایج ترین «مضعف مغز» در اکثر فرهنگ هاست و مرگ و میر و بیماری های زیادی را به بار می آورد.

مواد افیونی یا اپیوئیدها

تریاک و مشتقات آن، تریاک از گیاه خشخاش به دست می آید، منشا هروئین، کدئین و مورفین نیز از همین ماده است .رنگ و شکل تریاک معمولا به رنگ قهوه ای سیر و دارای قوامی خمیری است که بویی شبیه به آمونیاک یا ادرار مانده دارد و هنگام سوختن بوی خاصی شبیه چشب دوقلو می دهد.

مورفین

به طور طبیعی تریاک منبع اولیه اصلی در تهیه ی مورفین است و آثار فارمولوژیک تریاک ناشی از محتوای مورفینی آن است.مورفین یکی از قوی ترین مشتقات تریاک است که برای کاهش درد بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.مورفین پودری سفید یا کرم (گاهی به رنگ قرمز آجری) تلخ مزه و بی بو است این ماده در حالت خالص نرم یا ورقه ای به رنگ سفید تا زرد کمرنگ می باشد.مورفین به صورت آمپول های 10 و 20 میلی گرمی مورد مصرف پزشکی قرار می گیرد و به صورت زیر جلدی داخل عضلانی و داخل وریدی مصرف می شود.

هروئین

یکی از مشتقات نیمه مصنوعی مرفین است. هروئین پودری سفید یا قهوه ای رنگ است که معمولاً از طریق کشیدن با بینی، دود کردن و یا تزریق مورد استفاده قرار می گیرد، هروئین یک ماده ی مخدر، با نام شیمیایی «مورفین هیدروکلراید» است که در سال 1898 میلادی کشف و در سال 1900 به عنوان دارویی برای درمان موثر اعتیاد به مورفین ارائه شد.به مرور زمان متوجه شدند که گرچه هروئین خواب آوری کمتری دارد، اما قدرت مسموم کنندگی آن پنج برابر «مورفین» است. هروئین از افزودن دو گروه استیل به مولکول مورفین ساخته می شود که بسیار قوی تر از مورفین است و سریع تر از مورفین در چربی حل می شود و زودتر به صورت متراکم به مغز می رسد .

کراک

اخیراً ماده ای به نام کراک وارد بازار ایران شده است که در حقیقت هروئین با درجه خلوص بسیار بالاست که شبیه گل کمرنگ یا خاک رس است و به سر سنجاق زده می شود و با لوله ای کشیده می شود، یعنی برای کشیدن نیاز به ابزار زیادی نیست و هنگام کشیدن بویی هم ایجاد نمی کند و در هر جایی قابلیت استفاده پیدا می کند. مصرف کراک نسبت به هروئین عوارض بسیار وخیم تر و ناخوشایندتری دارد.به عبارت دیگر، هروئین و مخصوصاً کراک بیش از هر ماده ی افیونی دیگر سوء مصرف دارد و بیش از همه اعتیاد آور است. در واقع، خلوص هروئین 10 تا 15 درصد است، در حالی که کراک 60 تا 70 درصد هروئین خالص دارد.مصرف کراک تاثیر عمیق و سریعی بر روی رفتار و حالات فرد گذاشته و او را به شدت وابسته خواهد کرد.

متادون

متادون یک ماده شبه افیونی صناعی است و از نظر فارماکودینامیک بسیار شبیه به مورفین است و مانند هروئین و تریاک نشئگی ایجاد نمی کند و مدت زمان تاثیرش طولانی تر از هروئین می باشد.متادون دارویی است مشتق از تریاک که به صورت قرص، شربت، آمپول و قرص جوشان در جهت ترک اعتیاد مورد استفاده شخص وابسته به مواد افیونی قرار می گیرد. در حقیقت متادون در ترک اعتیاد، سم زدایی، تسکین درد، تسکین علائم ترک سوء مصرف مواد افیونی کاربرد فراوانی دارد و به عنوان ماده نگهدارنده ای برای سوء مصرف کنندگان افیون به کار می رود.

ترامادول

یک داروی مسکن شبیه تریاک است و برای کاهش درد تجویز می شود. این دارو به روی گیرنده های مو(M)، اوپیوئید و سیستم نورآدرنرژیک و سروتونرژیک اثر می کند. این دارو به شکل کپسول، قرص و آمپول عرضه می شود و معمولاً به شکل نمک هیدروکلراید تولید می شود. یکی از عوارض خطرناک سوء مصرف ترامادول، تشنج است و متاسفانه در سال های گذشته این دارو توسط افراد وابسته به مواد افیونی و افراد غیر معتاد به شکل گسترده است مورد مصرف قرار گرفته است. بنابراین، عوارض جانبی تولید شده توسط این ماده شبیه به عوارضی که تریاک ایجاد می کند، است.

حشیش

حشیش به عنوان یک ماده، از گیاه شاهدانه فرآوری می شود و به شیوه ی به دست آمده از گیاه، حشیش و سیگار تهیه شده از برگ گیاه شاهدانه، ماری جوانا گفته می شود. ویژگی خاص حشیش توهم زایی است. حشیش رایج ترین ماده ی مصرفی غیر قانونی بوده که بیشتر توسط نوجوانان و جوانان مصرف می شود و بر اساس چاپ چهارم DSM-IV-TR مصرف حشیش احتمالاً یک مشکل جهانی است.

کوکائین

کوکائین یکی از اعتیاد آورترین و خطرناک ترین مواد برای سوء مصرف می باشد. در واقع برگ کوکا به علت طبیعی بودن و آمیخته نبودن با هیچ گونه ماده ای، پس از جویده شدن تاثیر مخربی بر جای نمی گذارد؛ در صورتی که کوکائین ماده ای سمی است و به علت ایجاد تغییر در محتویات برگ کوکا، اثرات بسیار مضر جسمانی و روانی در شخص ایجاد می کند.کوکائین معمولاً به شکل پودر سفید رنگ و حلال در آب می باشد. خالص ترین و قوی ترین فرم کوکائین کراک است، این ماده از کوکائین استخراج شده و در گروه محرک ها طبقه بندی می شود. به علاوه تولید کراک به شکل کریستال است.به عبارت دیگر، کراک از طریق حرارت دادن کوکائین به دست می آید و سرخوشی تولید شده توسط کراک بسیار سریع تر و شدید تر از کوکائین می باشد و به همان نسبت اعتیادآوری و اثرات تخریبی آن بیشتر است.تحریک پذیری، پرحرفی، اضطراب، افزایش ضربان قلب، گشادی مردمک چشم، بدبینی، بی قراری و توهم از نشانه های کلی مصرف این نوع مواد است.

مواد توهم زا

مواد توهم زا به صورت مواد طبیعی و صناعی هستند که با اثرات فاروکولوژیک متفاوتی، موجب بروز تغییرات روانی می گردد.داروهای توهم زا جزء محرک زاها بوده و حالت توهم ایجاد نمی کنند و از نظر فیزیولوژیایی اعتیاد آور نمی باشند. این داروها وابستگی جسمانی ایجاد نمی کنند، یعنی موجب افزایش عمل یا واکنش ترک نمی شوند اما وابستگی روانی آنها بیشتر می باشد.داروهای توهم زا، داروهای روان پریش زا نیز نامیده می شوند، زیرا نه تنها توهم ایجاد می کنند، بلکه باعث قطع تماس با واقعیت و بسط و گسترش هوشیاری می شوند و در فکر، ادراک و خلق انسان تغییراتی را ایجاد می کنند. بیش از 100 نوع توهم زای طبیعی و مصنوعی شناسایی شده و مورد استفاده انسان قرار گرفته است. از توهم زاهای طبیعی می توان سیلوسیبین (نوعی قارچ)، مسکالین (نوعی کاکتوس)، تخم گل نیلوفر وحشی و … را نام برد.پر مصرف ترین داروهای توهم زای مصنوعی عبارتند از :

اسید لیسرژیک دی اتیل آمید (LSD)، دی متیل تریپتامین (DMT)، دی متوکسی متیل آمفتامین (DOM)، متیلن دی اوکسی متامفتامین (MDMA)، و فن سیکلیدین (DCP).

کافئین

طبق DSM-IV-TR، اختلال اضطرابی ناشی از مصرف طولانی و دوز بالا ممکن است ضمن مسمومیت با کافئین ظاهر شود. اضطراب مربوط به مصرف کافئین شبیه به اختلال اضطراب فراگیر است و بیمار مبتلا علائمی چون عصبانیت، پر حرفی، تحریک پذیری را نشان می دهد و از کمبود انرژی و بی خوابی رنج می برد.اختلال خواب یکی از اختلالات دیگری است که در جریان مسمومیت با کافئین می تواند با تاخیر در به خواب رفتن، ناتوانی برای ماندن در حالت خواب( خواب های منقطع) و زود بیدار شدن مرتبط باشد .

نیکوتین

 نیکوتین موجود در سیگار به عنوان رایج ترین فرآورده ی مصرفی و عمومی ترین روان گردان است و دیگر فرآورده ها به عنوان یک ماده ی سمی هستند که هم محرک عصبی و هم به صورت تضعیف کننده عصبی مورد استفاده قرار می گیرند. به واقع تنباکو یکی از شایع ترین مواد روان گردان است که به صورت وسیعی مورد استفاده قرار می گیرد و می تواند وابستگی شدیدی ایجاد کند.

آمفتامین

آمفتامین ها تشکیل دهنده ی گروه وسیعی از داروهای محرک CNS هستند که علاوه بر تحریک روانی، موجب افزایش انرژی به ویژه سرخوشی، بزرگ پنداری، بیش فعالی، بی قراری، بازداری اشتها، رعشه، بی خوابی، تعریق، خشکی دهان و لب ها، اختلال در تنفس، گشادی مردمک چشم، کاهش وزن، پارانویا (بدبینی) و توهم می شود..

شیشه و قرص اکس

شیشه ماده ای از گروه مواد محرک است و ماده فعال آن ماده ای است به نام متامفتامین و شکل ظاهری آن به دو شکل کریستالهای شبیه جوهر نمک و یا خرد شده ی آن (شبیه نمک) است که در ایران کشیدن آن مرسوم شده است.شیشه یک ماده ی محرک بسیار اعتیاد آور است و مصرف آن، ترشح دوپامین، سرتونین و نوراپی نفرین را درسیناپس های عصبی در مغز افزایش می دهد و به تحریک سلول های مغزی منجر می شود.اکستازی از دسته آمفتامین های جایگزین است و علاوه بر خاصیت تحریک کنندگی، دارای خواص توهم زایی و دوره های بازگشت توهم نیز می باشد. ظاهر آن تا حد زیادی با میزان خلوص مرتبط است و رنگ آن از قهوه ای تا سبز، صورتی و شفاف قابل تغییر است.

داروهای ضد اضطراب، خواب آور یا سداتیو

داروهایی که در این طبقه از اختلالات وابسته یه مواد قرار می گیرند، عبارتند از: بنزودیازپین ها (مانند والیوم و فلونیترازپام) باربیتورات ها (مانند سکوباربیتال و مواد شبه باربیتورات (شامل متاکولون و مپروبامات). کاربرد غیر از روان پزشکی این داروها عبارتند از : ضد صرع، شل کننده عضلات، هوشبر و مکمل هوشبری. مصرف بی رویه و زیاد این داروها وابستگی حجمی و روانی ایجاد می کنند و در صورت قطع مصرف این داروها، علائم ترک را نشان می دهند.باربیتورات ها داروهایی هستند که نقش مهمی به عنوان داروهای بی حس کننده و ضد تشنج دارند. آنها ترکیبات صناعی هستند که به شکل تزریقی و قرص تهیه می شوند.باربیتورات ها مانند آموباربیتال، پنتوباربیتال، فنوباربیتال، سکوباربیتال، تضعیف کنندگان یا مسکن هایی هستند که در ارتباط با کاهش اضطراب و تنش، احساس بی حسی نسبت به درد، صرع، فشار خون بالا و درمان بی خوابی استفاده های پزشکی متعددی دارند.باربیتورات ها می توانند تا چند ساعت تاثیر شان را نشان بدهند و به سرعت وابستگی روان شناختی و فیزیولوژیکی ایجاد کنند. مصرف کنندگان باربیتورات ها به سرعت نسبت به این داروها تحمل پیدا می کنند و برای دستیابی به تاثیرات مطلوب قبلی، مقادیر مصرف را بیشتر و بیشتر می کنند؛ بدون این که به خطرات آن مانند خطر نارسائی تنفسی آگاهی داشته باشند.

مواد استنشاقی

مواد استنشاقی در برگیرنده ی گروه بزرگی از مواد شیمیایی فرار چون حلال های آلی، چسب و سریش، مواد چسبنده، تینر و ترکیبات نفتی می باشند که نمونه هایی از این مواد عبارتند از : اکسید نیترو، نیتریت ها، مواد مولد فشار در اسپری ها (مایعاتی چون عطر، رنگ یا حشره کش و …) مواد پاک کننده لاک ناخن، تینر، بنزین، لاک های تصحیح کننده، رنگ های پاشیدنی، (اسپری)، اسپری مو(تافت)، مایعات سفید کننده، چسب ها و … هستند.اجزای فعال در این مواد عبارتند از : تولونن، استون، بنزن، تری لکرواتان، پرکلروتیلن و دی کلروپروپان و هیدروکربن های هالوژنده این مواد به منظور ایجاد تغییر حالت روانی و نشئگی مورد مصرف قرار می گیرند.اثرات روانی شامل سرخوشی، قضاوت عقل، حرکات تکانه ای، حالت حمله و تهاجم است .مواد استنشاقی در واقع، مواد یا گازهایی هستند که از طریق بالا اکسیژن یا استنشاق فوراً بر روی بدن به خصوص بر روی CNS تاثیر می گذارند.

پان پراگ

پان پراگ ماده مخدری است که جدیداً در غالب آدامس و پاستیل و خوشبو کننده دهان وارد ایران شده است.پان پراگ به عنوان ماده ی تحریک کننده نشئه آور و روان گردان از ترکیب تنباکو، آهک، خاکستر، ادویه های معطر، ساخارین و دیگر افزودنی های غیر مجاز خوراکی بسیار خطرناک چون آرسنیک، کربنات منیزیم و سرب در کارگاه های کوچک و غیرقانونی به صورت دست ساز و غیر بهداشتی تولید می شود.

ناس (Nass)

ناس یکی از کثیف ترین و تهوع آورترین موادی است که مورد سوء مصرف قرار می گیرد. ناس به عنوان تنباکوی بدون درد به صورت جویدنی مورد استفاده قرار می گیرد.اساس مواد ناس، تنباکو یا نیکوتین قابل جذب با تاثیر گذاری بسیار بالا تر از اقلام دودزای آن است .علت کثیف تر بودن این ماده به این علت است که مواد تهیه شده در زیر لثه گذاشته می شود و پس از چند دقیقه مکیدن، تف غلیظی را تولید می کند و شخص دائما مجبور به تف کردن می شود.

منبع

عارفیان ،رویا (1392)، رابطه رگه های شخصیت بهبود یافتگان(گروه یاور) و بهبود نایافتگان (گروه در حال بهبود) اعتیاد، پایان نامه کارشناسی ارشد، روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید