عناصر ارتباط کدامند ؟

ارتباط یک فرایند است. مفهوم فرایند در علوم اجتماعی به­ معنای دگرگونی مداوم سازمان­یافتة پدیده­ ها، هستی یافتن و ناپدید شدن آن­ها، در درون یک نظام اجتماعی است. در هر فرایندی میان پدیده­ها نوعی ارتباط و پیوستگی مستمر وجود دارد.

در اینجا می­خواهیم ببینیم فرایند در قلمرو ارتباط چگونه صورت می­گیرد. در ارتباط، عناصر گوناگونی وجود دارد: مبدأ ،پیام ، مقصد و بازگشت پیام یا بازخورد. مبدأ پیام یا فرستنده پیام می­تواند شخص (نظیر کلام نوشته، تصاویر و یا حرکات فرد) باشد. پیام ممکن است در قالب نوشتار باشد (مثل نامه، روزنامه، کتاب) و یا به­صورت امواج در هوا پراکنده شود (مانند رادیو، تلویزیون و تلگراف) و یا صرفاً به­صورت حرکات ساده دست و یا به شکل تکان دادن پرچم و یا علائم و نشانه­هایی باشد که حامل مفهومی خاص است (مانند نگاه، گفتار و رمزهای گوناگون) مقصد یا گیرنده پیام ممکن است یک شنونده، بیننده، خواننده و یا یک گروه اجتماعی مثلاً اعضای خانواده یا شنوندگان یک سخنرانی یا تماشاگران یک مسابقه ورزشی و یا افراد شرکت­کننده در یک تظاهرات خیابانی و حتی فردی از افراد یک خانواده که می­توان آن­ها را تودة پیامگیر نامید، مانند شنونده یک برنامه رادیویی و یا تماشاگر یک برنامه تلویزیونی باشد.

آغاز فراگرد ارتباطی با پیام­فرست است. پیام­فرست هرگز در خلاء پیام خود را ارسال نمی­کند. او براساس قصد و نیتی پیام خود را شکل می­دهد و آن را در قالب پیام، به مقصد ارسال می­دارد. فرستندة پیام براساس محیط فراگیر خود، که حوزه تجربی او را می­سازد، محتوای مقصود را در ذهن خود شکل می­دهد و پیشاپیش در ذهن خود بر روی دریافت­کنندة پیام می­سنجد و سپس آن را در چارچوب رمزگذاری خود قرار می­دهد و به شکل پیام که می­تواند گفتاری، نوشتاری و حرکتی یا غیرکلامی باشد به گیرنده پیام ارسال می­دارد. پیام از طریق مجرا به وسیله گیرنده تحویل داده می­شود و عمل رمزگشایی صورت می­پذیرد و به محض انجام آن، پیام به مقصد رسیده است. اما این به مقصد رسیدن به آن معنا نیست که فراگرد ارتباطی پایان یافته است و دیگر هیچگونه دشواری خاصی وجود ندارد. به مجرد وصل پیام به مقصد، محتوای مشهود، یعنی آنچه باید دریافت شود، شکل می­گیرد. این بدین معنی است که گیرنده پیام با دریافت پیام اثری می­پذیرد که ممکن است با آنچه فرستنده در نظر داشت یکی باشد، که در آن صورت از نظر فرستنده، ارتباط به­درستی کار خود را انجام داده است و یا ممکن است متفاوت از آنچه مورد نظر فرستندة پیام باشد متجلی شود، که در آن صورت عمل ارتباط به­درستی شکل نگرفته است.

مدل­های ارتباطی مختلف دارای ویژگی­های مختلفی می­باشند و هرکدام برای هدف خاصی طراحی شده­اند. بعضی از آن­ها ساده مانند ارتباط میان فردی و برخی دیگر مانند ارتباط جمعی پیچیده­اند و هر یک از آن­ها به نیاز خاصی پاسخ می­گویند. در اینجا با توجه به اینکه هدف بررسی مولفه­های اصلی در یک نوع ارتباط ساده افراد با یکدیگر می­باشد از مدل ساده ارتباط میان فردی استفاده می­کنیم.در این خصوص می­توان به مدل کلود شانون و وارن ویوور اشاره کرد. آنان در مدل ارتباطی خود به­نام پارازیت یا اختلال پی بردند که می­تواند به نوبه خود تأثیری تعیین­کننده بر پیام داشته باشد.

بهترین شکل ارتباط در این مدل، همان است که در تعریف ارتباط ذکر شد یعنی ارتباط کامل:

یعنی کل آنچه فرستندة پیام ارسال داشته است به هر طریق، کلامی و یا غیرکلامی مقصد و یا گیرندة پیام دریافت کند. در این مدل رمزها به­ صورت نشانه ­ها از سوی منبع و از مسیر کانال به مخاطب یا پیامگیر می­رسند و پیامگیر آن­ها را رمزگشایی می­کند.در چنین سیری است که علائم، تبدیل به پیام شده و قابل ادراک می­شوند. در این میان اختلال یا پارازیت در فاصله ارتباطی بین رمزگذار و رمزگشا می­تواند وجود داشته باشد و روی پیام اثر بگذارد.پارازیت مفهومی است که از نظر ارتباطات و نظریة اطلاعات گرفته شده است و به هر اختلالی گفته می­شود که به علامت میان رمزگذار و رمزگشا اضافه و بدین ترتیب رمزگشایی دقیق، دشوارتر می­شود؛ اختلال یکی از دلایل اصلی خطاست. دو نوع عمده اختلال عبارت است از:

• اختلال مکانیکی: این همان اختلال در کانال است مثلاً پارازیت در رادیو، برفک در تلویزیون، لکنت زبان و یا اختلال گفتاری.
•  اختلال معناشناختی: این نوع اختلال در کار پیام است که ناهم­آوایی معنایی، موجب آن است؛ علت آن معمولاً تفاوت­های فرهنگی و یا اجتماعی میان رمزگذار و رمزگشا است.

عمل بازگشت پیام را که نقش عمده­ای در برقراری ارتباط دارد، اصطلاحاً «بازخورد» می­نامیم. از طریق بازخورد است که می­توانیم آثار پیام را در پیامگیر ملاحظه کنیم برای نمونه، وقتی که کوشش ما مصروف آن است که فردی را قانع کنیم، چند حالت ممکن است پیش آید. ممکن است که او موافقت خود را با ما اعلام کند و یا سر خود را به نشانة تأیید تکان دهد و یا به نشانة تردید اخم کند و یا آنکه روی خود را برگرداند و نشان دهد که دیگر علاقه­ای به شنیدن حرف­های ما ندارد و همه این حرکات نوعی بازخورد به­شمار می­روند.

بازخورد در روابط میان فردی می­تواند به نتایج رابطه یا میان کنش به شیوه­های بسیار ظریف و حساس، اثر بگذارد. مثلاً بی­توجهی یک مخاطب به گفته­های فرستنده پیام پس از مدت کوتاه او را در ارسال پیام مأیوس می­کند.بنابراین می­توان چنین نتیجه گرفت که مبدأ خواه به عنوان شخص و یا سیستم، پیام مشخصی را از طریق کانال معینی به سوی شخصی دیگر یا سیستمی به عنوان دریافت­کنندة پیام، با انتظار تأثیر در او ارسال می­دارد. مبدأ یا پیام­دهنده پس از بازگشت پیام خود، آن را تعبیر و تفسیر می­کند و از آن متأثر می­شود و به آن پاسخ می­دهد.

منبع

رزمیان ، راضیه (1393) ،روابط خانوادگی از منظر قرآن ،پایان نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی ،دانشگاه علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید