انواع مواد مخدر

هر ماده ای که پس از وارد شدن به ارگانیزم بتواند بر یک یا چند عملکرد آن اثر بگذارد ماده مخدر است. البته لغت مخدر بصورت اصطلاحی به کار رفته است و مواد مخدر الزاما تخدیر کننده نیست. در حال حاضر اصطلاح مواد روان گردان اصطلاح مناسبی برای جایگزین مواد مخدر است.

پیچیدگی موضوع مصرف مواد غیر قانونی در اصطلاحات مربوط به آن بازتاب یافته است و به نظر می رسد که این اصطلاحات مرتبا با تشکیل شوراهای مختلف حرفه ای و دولتی تغییر می یابند. یکی از سوالات که مطرح می شود این است که چه نامی باید روی مواد تغییر دهنده مغز گذاشته شود. چاپ چهارم کتابچه تشخیصی و آماری اختلالات روانی(DSM- IV) آن ها را مواد می نامد. در DSM- IV مفهوم مواد روان گردان شامل مواد شیمیایی موثر بر مغز نظیر حلال های آلی که ممکن است عمدا یا سهوا خورد شود، نیست. مواد قانونی را نمی توان از مواد غیر قانونی تفکیک کرد. بسیاری از مواد قانونی نظیر مرفین اغلب با روش های غیر قانونی تهیه شده و برای مقاصد تجویز نشده، مصرف می شوند. واژه مواد در مجموع، بر واژه دارو ترجیح دارد، چون دارو تلویحا به معنای ماده شیمایی مصنوعی است، در حالی که بسیاری از مواد با الگوهای سوء مصرف طبیعی ارتباط دارند یا برای مصرف انسان تولید نشده اند، مانند چسب هواپیما.

جدول طبقات مختلف مواد

تعريف كاملي براي مواد مخدر و روان گردان كه جامع و مانع باشد نمي توان يافت، زيرا اثر اين گونه مواد، حتي يك ماده بر روي افراد متفاوت در خيلي از موارد مختلف است. از مواد گوناگون برخي مخدر، بعضي محرك، تعدادي توهم زا و شماري اثرات گوناگون ديگري مانند ابعاد رخوت و كند كنندگي بر جسم و روان و يا هر دو دارد، حال آنكه مخدر بعضي مست كننده اعصاب است و فقط شامل يك دسته از مواد مي شود روان گردان ها كه در سال هاي اخير كار برد و سيع تري پيدا كرده اند، از نظر لغوي اعضاي فيزيولوژيكي را در بر نمي گيرد و از نظر تركيبات شيميايي نيز متنوع بوده و از منابع طبيعي و غير طبيعي مختلفي استخراج، استحصال و ساخته مي شوند. به هر حال مواد مورد بحث را به شيوه هاي متعددي مي توان طبقه بندي كرد. مثلاً اگر آن ها را به طبيعي، نيمه طبيعي، نيمه مصنوعي و مصنوعي گروه بندي كنيم، يا از نظر تاريخ كشت آشنايي بشر با آن ها و يا كشف و ساخت آن ها دسته بندي كنيم و يا در دو گروه، يعني گروه مواد مخدري كه مصرف پزشكي دارد يا مواد مخدري كه مصرف پزشكي ندارد، دسته بندي شوند، همه درست بوده، ولي در عين حال هيچ يك طبقه بندي يا تعريفي جامع و مانع نمي باشد .

اگر چه متخصصين، طبقه بندي هايي از جنبه هاي علمي و تجربي ارائه داده اند، ولي بهترين نوع گروه بندي طي سال هاي اخير، طبقه بندي مواد به كند كننده، تحريك كننده و توهم زا هاست كه تا اندازه زيادي در مجامع بين المللي پذيرفته شده است. در اين طبقه بندي با توجه به شباهت ساختماني مواد با انتقال دهنده هاي عصبي درون مغز سعي گرديد. تا هرماده در طبقه اي خاص جاي داده شود. انجمن روانپزشكي آمريكا، فهرست موادي كه ممكن است مورد سوء مصرف قرار گيرد و يا مصرف پي در پي آن ها به اعتياد منجر شود را در این گروه ها معرفي نموده است:

• الكل
• آمفتامين ها ؛ گاهي تقويت كننده هاي دستگاه سمپاتيك نيز ذكر مي شود
• كافئين
• حشيش
• كوكائين
• توهم زا ها
• مواد استنشاقي
• نيكوتين
• مواد افيوني
• فن سيكليدين يا PCP، 11
• تسكين دهنده ها، خواب آورها و ضد اضطراب ها.

اين مواد بر اساس طبقه بندي در يكي از سه دسته مواد قرار مي گيرند:

كند كننده ها:اين مواد عموماً از فعاليت دستگاه عصبي جلوگيري كرده، احساس تنش و اضطراب را كاهش داده و واكنش هاي حركتي و جريان هاي شناختي را به تاخير مي اندازد. سوء مصرف طولاني هر يك از مواد اين طبقه قادر است فرد را معتاد نموده، آسيب هاي جسماني و رواني جبران ناپذيري بجاي بگذارد. چنانچه اين مواد توسط مادران باردار در دوران بارداري مصرف شود، ممكن است منجر به آثار جبران ناپذيري بر جنين در حال رشد شده، عقب ماندگي بعد از تولد را بهمراه داشته باشد. اين دسته از مواد شامل الكل، باربيتورات ها و خواب آورها، مواد استنشاقي و مواد افيوني مي شود:

الكل: الكل براي هزاران سال مورد مصرف و سوء مصرف بشر قرار گرفته است. حتي روميان باستان در برابر رانندگي حين مستي قوانين و مقرراتي را وضع كرده بودند. امروزه در بسياري از كشورهاي اروپايي و امريكايي، فردي با سطح خوني الكل 1/0 درصد بعنوان فردي كه از لحاظ قانوني مست تلقي مي شود، در نظر گرفته مي شود. رانندگي در حين مستي، به اين لحاظ خطرناك است كه موجب تحريفات ادراكي، ناهماهنگي حركتي و داوري مختلف مي شود. الكل اثرات خود را از طريق افزايش اثربخشي گابا ؛ يكي از انتقال دهنده هاي عصبي مغز كه موجب بازداري انتقال عصبي در مغز مي شود، اعمال مي كند. الكل فعاليت مغزي را كه بطور عادي باعث بازداري رفتارهاي اجتماعي نظير روابط جنسي، پرخاشگري و…مي شود را كاهش مي دهد. همين امر باعث شده تا افرادي كه از توانايي الكل در رفع بازداري هاي اجتماعي آگاه هستند، اين ماده را بعنوان پوزش و معذرت خواهي براي رفتارهاي ناشايست اجتماعي خود معرفي مي كنند. الكل همچنين، اضطراب و افسردگي را كاهش مي دهدوباعث تقويت پندار فردازخودازطريق كاهش آگاهي فرد ازيادمان هاي رنج آور مي شود.

باربيتورات ها و خواب آورها: داروهاي باربيتورات از اسيد باربيتوريك مشتق مي شوند. از آنجائيكه باربيتورات ها و خواب آورها (نظير بنزوديانرپسي ها) اثراتي شبيه الكل بوجود مي آورند، به الكل جامعه هم موسوم هستند. باربيتورات ها نيز مانند الكل از طريق تحريك گيرنده هاي گابا وارد عمل مي شوند. سكونال كه يكي از داروهاي اين طبقه است. از آنجايي كه سريع باعث خواب آلودگي مي شود، بعنوان قرص خواب مورد استفاده قرار مي‌گيرد. پنتوتال يكي ديگر از داروهاي اين دسته، بعنوان يك بي حس كننده عمومي در جراحي مورد استفاده قرار مي گيرد. از آنجائيكه مقادير مصرف خفيف پنتوتال، حالت شبه مستي القاء مي كند، يعني حالتي از بازداري زدايي كه فرد تحت آن، خواهان ابراز افكار و احساسات خصوصي خود است، در بين عوامل، مشهور به سرم حقيقت است، اگر چه تضميني براي صحت آنچه فرد بيان مي دارد، وجود ندارد. يكي از داروهاي اين دسته (باربيتورات ها) كه معمولاً مورد سوء مصرف قرار مي گيرد، متاكوالون (كوالود) است.

مواد استنشاقي: يكي ازابزارهاي قديمي القاء حالات تغيير يافته هشياري،مصرف استنشاقي ؛ شامل اثر لكروفروم واكسيد نقره و…. است. اين مواد بصورت گاز يا بخار متصاعد شده از مواد جذب مي شود. مواد استنشاقي بطورمشخص مثل الكل عمل مي كند،يعني باعث رها شدن از بازداري ها مي شود و سپس موجب آرامش و خواب مي‌شود.

مواد افيوني: گیاه خشخاش، منبع اصلي مواد افيوني است كه شامل مورفين، هروئين، ترياك، و كوکائين است. مواد افيوني در زمان هاي قديم نيز به واسطه تاثيرات درد زدايي و سرخوشي آور شناخته شده بوده است. لوحه هاي گلي سومريان كه از حدود 4000 سال قبل از ميلاد بدست آمده،گياه خشخاش را بعنوان گياه شادي معرفي نموده اند. هنرپيشه ها و نويسندگان در قرن نوزدهم اين ماده را براي ايجاد حالات تغيير يافته هشياري مورد استفاده قرار مي داده اند. البته در همين زمان بر تاثيرات درد زدايي مواد افيوني تكيه بسياري نيز شده است. در اين قرن پزشكان و داروسازان تركيبي از ترياك و الكل كه به لارانوم موسوم بود را براي برخي از مشكلات جسمي و رواني تجويز مي كردند. اين ماده عليرغم اينكه باعث كاهش درد مي گشته، ولي بهيچ عنوان قادر به درمان هيچ يك از اين مشكلات نبوده است. از آنجائي كه مصرف لادانوم بسادگي مي توانست باعث بيش مصرفي كشنده شود، يكي از داروهايي بوده كه براي ارتكاب خودكشي در انگلستان قرن نوزدهم استفاده مي شده است. اما مورفين كه ماده فعال اصلي افيون محسوب مي شود، براي كاهش ناشي از جراحات در طول قرن نوزدهم و بيستم مورد استفاده قرار مي گرفته است. نام مورفين از نام خداي روياهاي يونان گرفته شده است. اين نام به دليل حالات خواب آلودگي و كند كنندگي اين ماده بر آن نهاده شده است. در سال 1989، دانشمندان، دارويي بسيار قوي تر، يعني هروئين را افيون ساختند. در واقع هروئين با اميد به اينكه قادر است، اعتياد به ترياك و افيون را درمان كند، ساخته شده، ولي بزودي دانشمندان پي بردند كه اين دارو نيز يك ماده بسيار قوي و اعتياد آورتر است. در اوايل قرن بيستم، بسياري از مردمان ملت هاي مختلف بويژه آمريكا و اروپا به اين ماده وابسته شدند، به ترتيبي كه در سرتاسر اروپا و امريكا بتدريج قوانيني براي بازداري از مصارف غيرپزشكي آن گذرانده شد. امروزه، مورفين، كدئين و ماده افيوني مصنوعي بنام دمرول بطور معمول براي كنترل دردهاي شديد تجويز مي شود. تاثيرات سرخوشي آور و درد زدايی مواد افيوني بدليل بازدارندگي گيرنده هاي اندروفيني مغز است كه موجب مسدود كردن تكانه هاي درد و تحريك مراكز لذت مغز مي شود .

تحريك كننده ها

 اين طبقه از مواد هشياري و برانگيختگي كلي را افزايش مي دهد و در بسياري از موارد منجر به كاهش احساس خستگي و ضعف مي شوند. مصرف بلند مدت آن ها، عليرغم اينكه در ابتدا ممكن است با افسردگي، خستگي و ضعف جسماني مبارزه كنند، ولي به مرور اثربخشي خود را از دست داده، فرد را از لحاظ جسماني و رواني آسيب پذير مي كند. بر اساس تحقيقات گزارش شده، مصرف كوكائين توسط مادران باردار، ممكن است نوزادان آن ها را پس از تولد، براي ساليان سال با مشكلات جدي مواجه كند. نيكوتين و كافئين نيز كه در اين طبقه قرار مي گيرند، نسبت به مواد ديگر مثل آمفتامين، ضعيفترند، ولي مصرف بي رويه آنها نيز مي تواند فرد را با مشكلات جدي مواجه سازد.چهار ماده اصلي اين طبقه، كوكائين، آمفتامين، كافئين و نيكوتين هستند.

توهم زاها

به اين گروه از مواد، داروهاي روان پريشي زا گفته مي شود، زيرا علاوه بر ايجاد توهمات، موجب قطع تماس فرد با واقعيت و بسط وگسترش هشياري نيز مي شوند. اين گروه از مواد، اگر چه ابتدا برخي مصارف داشته، ولي در حال حاضر بواسطه خطراتي كه براي سلامتي افراد دارند، فاقد هر گونه كاربرد طبي و درماني مي باشند. از اين دسته، PCP (فن سيكليدين) و LSD (لاسيرجيك اسيد دي اتيل آمينه) داراي منشاء شيميايي و مكالين و پسيلوسيبين و ماري جوانا، داراي منشاء گياهي مي باشند. از مواد اين گروه، LSD ماده بسيار قوي است كه مي تواند اثرات فيزيولوژيك و رواني عميقي ايجاد كند، هيچ گونه گزارش مبني بر مرگ در اثر مصرف LSD  گزارش نشده، ولي سوء مصرف طولاني مدت ماري جوانا و حشيش، مي تواند فرد را با مشكلات ريوي حاد مواجه كند .

منبع

سیدعلوی،ساناز(1394)، گروه درمانی مبتنی بر مراحل تغییر بر انعطاف پذیری کنشی و باورهای فراشناختی معتادین،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی مشاوره وراهنمایی،دانشگاه آزاداسلامی

ازفروشگاه بوبوک دیدن نمایید