انواع الگوهاي ارتباطي خانواده

از ترکيب دو بعد اساسي جهت­گيري گفت­وشنود و جهت­گيري همنوايي چهار نوع خانواده که هر کدام الگوي ارتباطي متفاوتي دارند حاصل مي­شود. در هر کدام از چهار نوع خانواده­ي حاصل از ترکيب ابعاد جهت­گيري گفت­وشنود و جهت­گيري همنوايي نوع خاصي از ارتباطات بين والدين و فرزندان به چشم مي­خورد. در ادامه به معرفي اين الگوهاي چهارگانه پرداخته مي­شود. اين خانواده­ها عبارتند از : خانواده­هاي توافق­کننده، خانواده­هاي کثرت­گرا، خانواده­هاي حفظ کننده و خانواده­هاي به خود واگذاشته .

خانواده ­هاي توافق­ کننده

در خانواده ­هاي توافق­ کننده هم جهت­ گيري گفت­ وشنود زياد و هم­جهت­گيري همنوايي زياد حاکم است. ارتباطات در اين خانواده­ها از يک طرف به وسيله تعارض بين فشار براي موافقت با اعضاي خانواده، حفظ سلسله مراتب و ساختار قدرت موجود و از طرف ديگر با علاقه به برخورداري از ارتباطات باز و کشف عقايد تازه مشخص مي­شود. در چنين خانواده­هايي، والدين به فرزندان خود و آنچه آنها بيان مي­کنند بسيار علاقه­مند هستند. اما در عين حال معتقدند در نهايت اين آنها هستند که بايد براي خانواده و فرزندانشان تصميم بگيرند. آنها تنش را اينطور رفع مي­کنند که هم به صحبت­هاي فرزندانشان گوش مي­دهند و هم به اميد اينکه فرزندانشان علت عقايد، ارزش­ها و تصميمات آنها را درک کنند، با صرف وقت و انرژي در مورد تصميماتي که اتخاذ کرده­اند به فرزندانشان توضيحاتي مي­دهند. معمولاً فرزندان اين خانواده­ها يادمي­گيرند که براي گفت­و شنودهاي خانواده ارزش قائل باشند و به ارزشها و عقايد والدين خود بهاء دهند. احتمال زيادي وجود دارد که آنها توسط پيام­هايي که با عقايد و ارزشهاي والدينشان هماهنگ است قانع مي­شوند و در برابر پيام­هايي كه آنها را از مسير باورها و ارزش­هاي والدينشان منحرف مي­کنند مقاومت نشان دهند، خانواده­هاي توافق­کننده معمولاً بر همگوني تأکيد دارند. در عين حال تمايل دارند در موضوعات مهم درگير تعارض آشکار و علني شوند .

خانواده ­هاي کثرت­گرا

خانواده­ هايي با جهت­گيري گفت­وشنود زياد و جهت­­گيري همنوايي کم کثرت­گرا ناميدهمي­شوند. اين خانواده­ها از نظر عاطفي حمايت­کننده هستند و با ارتباطات باز مشخص مي­شوند. در اين خانواده­ها مباحث بدون اينکه به اعضاي خانواده تحميل شوند به صورت آزاد، سرگشاده و راحت مورد گفتگو قرار مي­­گيرند و همه اعضاي خانواده در گفتگو شرکت مي­کنند. در اين محيط نسبتاً آزاد از محدوديتهاي اجتماعي، نه تنها فرزندان در معرض مسائل چالش ­انگيز قرار مي­گيرند بلکه تشويق به کشف باورهاي جديد و تصميم­گيري بدون ترس مي­شوند. از اين­رو، باورها و عقايد محکم و متنوعي درباره جهان اطراف خود به­دست مي­آورند. والدين اينخانواده ­ها نيازي به کنترل فرزندان خود يا تصميم­گيري در مورد آنها احساس نمي­کنند.

اين نگرش والدين، به بحث­ها و تبادل ­نظرهايي منجر مي­شود که در آنها افکار و عقايد اعضاي خانواده بر مبناي ارزشي که دارند نه بر مبناي تأثير اعضاي خانواده ارزيابي مي­شود. والدين تمايل به پذيرش عقايد فرزندان خود دارند و به آنها اجازه مي­دهند به طور برابر در تصميم­گيريهاي خانوادگي شرکت داشته باشند. فرزندان اين خانواده­ها ياد مي­گيرند در عين حال که به گفتگوهاي خانوادگي احترام مي­گذارند، مستقل و خود اتکاء باشند. اين يادگيريها باعث مي­شوند آنها در ارتباطات خود کفايت و کارآيي به­دست آورند و نسبت به توانايي تصميم­گيري خود اعتماد پيدا کنند، اين نوع خانواده­ها داشتن مهارت ارتباطاتي و عقايد مستقل را در فرزندان پرورش مي­دهند. آنها به هنگام پردازش اطلاعات و تصميم­گيري بيش از هر چيزي تحت تأثير پيام­هايي قرار مي­گيرند که مبنايي منطقي دارند.

خانواده­ هاي حفظ­ کننده

به خانواده ­هايي با جهت­ گيري گفت­ وشنود کم و جهت­گيري همنوايي زياد حفظ­کننده گفته مي­شود. ويژگي مشخصه اين خانواده­ها تأکيد بر اطاعت از مراجع قدرت، صاحب اختياري والدين، اهميت ندادن به تفکر، موضوعات تعقلي و عقلاني و ارتباطات آزاد و راحت است. بعبارت ديگر، اعضاي خانواده به همنوايي خشک يا غيرقابل انعطاف­ با هنجارهاي خانواده يا کنارآمدن با ديگران تشويق مي­شوند و به ندرت در معرض پيامهاي اختلاف برانگيز قرار مي­گيرند.اعتقاد والدين اين خانواده­ها اين است که آنها بايد براي خانواده و فرزندانشان تصميم بگيرند. همينطور دليلي نمي­بينند در مورد تصميمات خود توضيحي به فرزندانشان بدهند. بنابراين فرزندان اين خانواده­ها ياد مي­گيرند که ارزش کمي در گفتگوهاي خانوادگي وجود دارد. آنها همچنين نسبت به توانايي خود در تصميم­گيري بي­ اعتماد مي­شوند. در نتيجه وقتي در معرض بحثي قرار مي­گيرند کيفيت بحث در هر سطحي که باشد، تحت تأثير مرجع بيروني قرار گرفته و قانع مي­شوند.

خانواده­ هاي به حال خود واگذاشته

خانواده­ هايي با جهت­ گيري گفت­ وشنود کم و جهت­ گيري همنوايي کم، به حال خود واگذاشته ناميده مي­شوند. ويژگي­هاي ارتباطات در اين خانواده­ها ميزان کم تعاملات در بين اعضاي خانواده است و اگر تعاملي هم وجود دارد اعضاي خانواده خود را زياد درگير آن نمي­کنند. در نتيجه، به جاي اينکه فرزندان تحت تأثير خانواده قرار گيرند، تحت تأثير زمينه اجتماعي بيرون از خانواده قرار مي­گيرند. در اين خانواده­ها معمولاً تنها درباره تعداد محدودي از موضوعات بحث و تبادل­نظر مي­شود. والدين اين خانواده­ها معتقد هستند تمام اعضاي خانواده بايد قادر به تصميم­گيري درباره موضوعات مربوط به خود باشند، اما برخلاف خانواده­هاي کثرت­گرا علاقه­اي به تصميمات فرزندان خود نشان نداده، به داشتن ارتباط و محاوره با آنها بهايي نمي­دهند. اکثر اعضاي چنين خانواده­ هايي از نظر عاطفي جدا از هم هستند. فرزندان اين خانواده­ها ياد مي­گيرند که ارزش کمي در گفتگوهاي خانواده وجود دارد و آنها خود بايد درباره موضوعات مربوط به خود تصميم بگيرند زيرا از جانب والدين حمايت زيادي نمي­شوند. آنها به جايي مي­رسند که توانايي تصميم­گيري خود را زير سئوال مي­برند. درنتيجه، به هنگام پردازش اطلاعات و تصميم­گيري اغلب تحت تأثير همسن و سالان و ديگر منابع بيروني قرار مي­گيرند. اين خانواده­ها نيز همچون خانواده­هاي حفظ­کننده تعارض را عاملي تهديدکننده مي­دانند زيرا مي­تواند مقدار کم انسجامي را هم که وجود دارد از بين ببرد .

منبع

توتونچی،لیلا(1389)، نقش واسطه‌ای باورهای شناخت شناسی بین الگوهای ارتباطی خانواده، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی تربیتی،دانشگاه بین الملل شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید