الگوی اطلاع یابی بتیس

مارسیا جی بتیس ، در چهارمین کنفرانس بین‏المللی نیازهای اطلاعاتی، الگویی از روش‏های اطلاع‏یابی را ارائه نمود که در این‏جا مورد بررسی قرار می‏گیرد. انسان قادر است مقدار زيادي دانش در زندگي کسب کند و همچنين قابليت سازگاري با شرايط مختلف محيطي و اجتماعي را دارد. انسان‏ها بسيار اجتماعي هستند و بسياري از آموخته‏ها و تجارب‏شان را از تعاملات اجتماعي به‏دست مي‏آورند. براي بسياري از افراد در بيشتر موارد، رفتارهاي اطلاع‏يابي شامل جذب و استفاده از دانش و اطلاعاتي است که در زندگي روزمره با آن برخورد مي‏کنند و ٨٠ درصد از دانش خود را از آگاهي‏هاي ساده از جامعه و محيط طبيعي به دست مي‏آورند.

اين الگو بيان‏‏کننده روش‏هاي اطلاع‏يابي است و جزئيات آن به شرح زير است:

• مستقيم يا غير مستقيم: منظور از مستقيم و يا غيرمستقيم در نمودار اين است که آيا شخص اطلاعات خاصي را مورد جستجو قرار داده، بصورت تصادفي تحت تأثير اطلاعات قرار گرفته است.
• فعال يا منفعل: اگر شخص براي گردآوري اطلاعات و حل مسئله خود به طور فعالانه عمل کند، اطلاع‏يابي فعال صورت گرفته ولي اگر شخص بدون تلاش و فعاليت و بدون انجام جستجو به اطلاعات دست يابد، اطلاع‏يابي منفعل صورت گرفته است.

بنابراین چهار حالت برای اطلاع‏يابي می‏توان در نظر گرفت:

• جستجوکردن: هنگامي که شخص مي‏داند که به چه اطلاعاتي نياز دارد، به صورت مستقيم و فعالانه به جستجوي اطلاعات مي‏پردازد.
• مشاهده يا نظارت: در اين روش ما اطلاعات مورد علاقه و پرسش‏هايمان را در ذهن حفظ مي‏کنيم ولي نياز مبرمي به تلاش فعال براي گردآوري اطلاعات احساس نمي ‏کنيم، هنگامي که اطلاعاتي در آن خصوص به ما مي‏رسد آن اطلاعات را جذب مي‏‏کنيم. بنابراين اين روشي مستقيم و منفعل است.
• مرور و يا تورق :اين روش متمم و مكمل‏يافته روش مشاهده مي‏باشد و به صورت غيرمستقيم و فعال است. در اين روش ما نياز اطلاعاتي خاصي نداريم ولي به طور فعالانه خود را در جريان اطلاعات جديد قرار مي‏دهيم و عامل اساسي انجام اين رفتار حس کنجكاوي است.
• آگاه شدن: هنگامي که شخص نمي‏داند که به دنبال چه اطلاعاتي است و از نياز اطلاعاتي خود باخبر نيست، به صورت غيرفعال و غيرمستقيم به جذب و گردآوري اطلاعات محيط مي‏پردازد به اين روش آگاه شدن مي ‏گويند.

اگر آگاه شدن ٨٠ درصد از دانش ما را تشكيل دهد، جستجوي مستقيم یک درصد و بقيه دانش از راه مرور و مشاهده به دست مي‏‏آيد. مطالعات نشان مي‏دهد که مردم اصولي را به کار مي‏‏برند که با کمترين تلاش به اطلاعات مورد‏ نياز خود دست يابند و به‏دليل پيچيده بودن نظام‏هاي اطلاعاتي، مردم به روش‏هاي انفعالي و غيرمستقيم کسب اطلاعات خو گرفته‏اند.

بنابراين در بررسي رفتار اطلاع‏يابي، اشخاص به دو روش کلي زير عمل مي‏‏کنند.

1. جذب منفعل از روش‏هاي مشاهده و آگاه شدن
2. نمونه‏گيري و گزينش از طريق مرور و بررسي و جستجوي فعال .

منبع

محمدی،بهمن(1393)، مقایسه رفتار اطلاع یابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه، پایان نامه کارشناسی ارشد، کتابداری واطلاع رسانی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید