کنترل بودجه ؛ نظارت بر اجرای بودجه

کنترل عمدتا^“جهت جلوگيري از اتلاف اعتباراتي باشد يعني غیر قانونی و ولخرجانه مصرف نشود. فنون رسمی حسابداری و بودجه می تواند برای کنترل مصرف بودجه در راهی که بوسیله مردم و قانونگذاران تجویز شده است، مورد استفاده قرار گیرد. حسابرسان می توانند، بوروکراتها و کارکنانی را که قصد سوء استفاده از امکانات بودجه دولتی داشته باشند منع کنند. وجوه دولتی باید  هم بطور کارآمد و هم قانونی خرج شود.

اصولا^“ دو نوع نظارت بر اجرای بودجه اعمال می شود:نظارت و کنترل قوه مجریه؛ نظارت درونی

این نوع نظارت به دو شکل صورت می گیرد:

نظارت مالی: هدف اصلی این نظارت ؛ که قبل از خرج اعمال می شود عدم تجاوز هزینه های دولت از اعتبارات مصوب است و از راههای زیر اعمال می گردد:

ذیحساب: در قانون محاسبات عمومی کشور چنین آمده است که : اختیار و مسئولیت تشخیص و انجام تعهد و تسجیل و حواله به عهده وزیر یا رییس موسسه و مسئولیت تأمین اعتبار و تطبیق پرداخت با قوانین و مقررات به عهدۀ ذیحساب می باشد.

تعریف ذیحساب از قانون محاسبات

خزانه: سازمانهای دولتی برای اینکه بتوانند از اعتبارات مصوب در پرداخت هزینه های خود استفاده کنند، پس از طی مراحل تفصیلی اجرای بودجه، توسط ذیحساب درخواست وجه صادر می کنند. ولی صدور درخواست وجه لزوما^“ موجب پرداخت نمی گردد، زیرا قبل از پرداخت وجه، خزانه صحت صدور درخواست وجه و مطابقت آن را با اعتبارات مصوب و مقررات قانونی نود بررسی قرار می دهد، و سپس وجوه درخواست شده را در حدود اعتبارات مصوبه کارسازی می کند..

نظارت عملیاتی: منظور از این نوع نظارت، کاربرد بودجه به عنوان وسیله ای برای نیل به اهداف مطلوب است. در حقیقت هدف کنترل عملیاتی، بررسی چگونگی نتایج حاصل از پرداخت مخارج است. بر اساس قانون محاسبات عمومی کشور، وظیفه نظارت عملیاتی بر اجرای فعالیتها و طرحهای عمرانی، به عهدۀ سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور؛ معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور  است.

نظارت عملیاتی از راههای زیر اعمال می شود:

• گزارش توجیهی: معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور به منظور ارزشیابی ، و از نظر مطابقت عملیات و نتایج حاصله با هدفها و سیاستهای تعیین شده در قوانین عمرانی و قوانین بودجه کل کشور، و مقایسه پیشرفت کار با جدولهای زمانبندی، به طور منظم گزارشهای توجیهی از پیشرفت اجرای فعالیتهای جاری و طرحهای عمرانی، از دستگاههای اجرایی دریافت می کند.
• تخصیص اعتبار: کلیه اعتبارات جاری و عمرانی که در بودجه عمومی دولت به تصویب می رسد، بر اساس گزارشهای اجرائی بودجه و پیشرفت عملیات دستگاههای اجرایی در دوره های معین شده، توسط کمیته تخصیص اعتبار، تخصیص داده می شود.

نظارت و کنترل قوه مقننه؛ کنترل بیرونی: این نظارت که از نوع نظارت مالی است، به دو نوع نظارت نظارت قضائی و نظارت پارلمانی تقسیم می شود:

• نظارت قضائی: اعمال نظارت قضائی بر عهدۀ دیوان محاسبات کشور است که مستقیما^“ زیر نظر مجلس شورای اسلامی انجام وظیفه می کند. دیوان محاسبات کشور تعدادی هیأت مستشاری دارد. این هیأتها به مواردی که بر اساس قانون معین شده است، رسیدگی می کنند و در صورت احراز وقوع جرم یا تخلف از ناحیه مسئول یا مسئولان، ضمن اعلام رأی، پرونده را جهت صدور حکم مقتضی به مراجع مربوط ارسال خواهند داشت.
• نظارت پارلمانی: در حکومتهای آزاد منشانه؛ دموکراسی نظارت پارلمانی بر درآمدها و هزینه های مملکتی یک اصل مسلم تلقی می شود و قانونگذار خود را محق و موظف به نظارت و کنترل بودجه مصوبه خود می داند. این نظارت را در جریان اجرای بودجه ؛ از طریق سوال و استیضاح  و پس از خاتمه سال مالی ؛ از طریق بررسی گزارش تفریغ بودجه  اجرا می نماید.

دولت موظف است به عنوان اعضای هیئت مدیره جامعه گزارشی از عملکرد خود تهیه و به مجمع عمومی تسلیم نماید. در واقع تفریغ بودجه یک حسابرسی عملیات مالی دولت است که توسط قوۀ مقننه به عمل می آید و در آن تطبیق عملیات انجام شده با هدفها و برنامه های پیش بینی مشخص می شود. چرخه بودجه را می توان در چهار مرحله متوالی مورد بررسی قرار داد. مرحله فرایند برنامه ریزی در دولت ؛ مرحله دولت   که منجر به تسلیم پیش نویس قانون بودجه به پارلمان می شود.

مرحله پارلمان با تصویب بودجه رسمی خاتمه می یابد. و مرحله اجرا که ممکن است با تغییرات و تجدید نظرهایی در قانون توام باشد. و در پایان مرحله کنترل است. در هر زمانی، مراحل مختلف سیکل بودجه؛ حداقل دو مرحله و اغلب سه مرحله  می تواند بطور همزمان رخ دهد. برای مثال در شکل زیر در طول سال t بودجه جاری در مرحله اجراست. بودجه سال بعد در مرحله دولت و یا پارلمان است و بودجه سال قبل تحت فرایند حسابرسی قرار دارد.

منبع

داودآبادی فراهاني،مهدی(1390)، تأثیر استقرار سیستم متمرکز حقوق و مزایا،پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت دولتی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید